Adam Hlobus
Suajčyńniki-4
Ckarynkiny
Skarynkin-baćka viadomy sprobaju pierakłaści Dante na biełaruskuju j napisać paemu pra Franciška Skarynu. Skarynkin-syn piša vieršyki pa-rasiejsku i znakamity praz zhadku ŭ zaciemkach Leanida Hałuboviča, dzie nazvany słavianafiłam. Voś takija siemji viaducca ŭ litaraturnych nietrach Mienščyny.
Hałubovič
Čytaješ Hałubovičavy zaciemki j pačynaješ bajacca, što j sam pačnieš tak pisać usio pra ŭsio biaz składu dy ładu. Kiepska, Lonia. Ale, čytajučy taho ž Leanida Hałuboviča, pierakonvajeśsia – možna, kali mocna pažadaješ, kinuć pić i viesieła pisać pra ramantyku zapojaŭ. Dobra, Lonia.
Elpier
Kampazytar Jaŭhien Elpier, ź jakim ja napisaŭ pieśniu «Hary jano haram, takoje kachańnie», źjechaŭ u Jerusalim. Hadoŭ z vosiem my nia bačylisia. Kali pačałasia vałtuźnia i sprečki na dziasiatyja ŭhodki paśla vybuchu na Čarnobyli, zhadaŭsia telefonny zvanok Elpiera: «Vałodzia, my z taboju siahońnia damovilisia sustrecca. Toje, pra što ja zaraz skažu, vielmi surjozna. Tabie treba dobra pamycca z myłam, asabliva staranna pamyj vałasy na hałavie. A kali budzieš vychodzić, nie zabudźsia nadzieć šapku». Elpier pakłaŭ słuchaŭku, a ja padumaŭ: Ženik zvarjacieŭ. Na vulicy sonca, ni chmurynki. Jakaja šapka? Prychodžu da Elpiera, a toj kaža: «Atamnaja stancyja vybuchnuła, a ty pa dvare biaz šapki chodziš». Mienavita tak ja daviedaŭsia pra katastrofu ad čałavieka, ź jakim pisaŭ pieśni pra kachańnie.
Łoś
Mastak i muzyka Alaksandar Łoś u svoj čas prasłaviŭsia tym, što razam ź Jaŭhienijaj Lis adradziŭ staražytnabiełaruski teatar-batlejku. Tolki ja raspaviadu pra inšaje... U vuzkim kole siabroŭ Alesia viedali jak vynachodnika hienijalnaha apraŭdańnia svaich učynkaŭ. «Ja nie rablu pamyłak, bo kali ja niešta rablu, dyk całkam pierakanany ŭ pravilnaści svaich pavodzinaŭ. Paśla ja mahu pryznać pamyłkovaść taho ci inšaha ŭčynku, ale heta ŭžo inšy ja, toj, jaki vypraŭlaje chiby, a nia robić ich». Za hetyja razvahi Alesia Łasia prazvali filozafam Chłusmanam.
Vapa
Palityk ź Biełastoččyny Jaŭhien Vapa adnojčy biessaromna spytaŭ: «Čamu vašaja i, u pryvatnaści, tvaja litaratura, u adroźnieńnie ad eŭrapiejskaj, nie abapirajecca na Bibliju j antyčnuju mitalohiju?» Što ni kažy, pytańnie staviłasia rubam. Daviałosia pryznać, što pazbaŭlajučysia ateizmu, ja apynuŭsia nie ŭ chryścijanstvie, a ŭ pahanstvie, kala panteonu ź Vialesami, Pierunami, Rusałkami j Damavikami. Mnie ŭtulna siarod Dvaravikoŭ i Lesavikoŭ, siarod Chutoŭ i Kadukoŭ.
Słavamir Adamovič
Jość šmat samych roznych palitykaŭ, čyje vykazvańni ŭ abaronu biełaruskaj spravy j biełaruskaj idei vyklikajuć u mianie niedavier. A voś akt pratestu Słavamira Adamoviča, kali jon zašyŭ sabie rot, pierakonvaje ŭ ščyrym adčai biełaruskaj dušy. Hety ŭčynak jašče nie asensavany, nie acenieny. Samich siabie nia cenim i nia lubim... Pisaŭ Kupała.
Tank
Maksim Tank – biełaruski paet. Heta biassprečna. A jaki, skažu tabie, chałodny sum u hetaj, zdavałasia b, stanoŭčaj biascprečnaści. Na praciahu ŭsiaho Tankavaha žyćcia čytačy čakali ad jaho krychu inšaha. Mudraści? Tak. Voś zaraz Tank skaža... Tank napiša... Tank vystupić... A jon syšoŭ, tak i nie skazaŭšy samaha istotnaha – praŭdy pra samoha siabie, praŭdy pra los Baćkaŭščyny. Maksim Tank zastaŭsia biełaruskim paetam, jakomu dazvalałasia raskazvać anekdoty Chruščovu j Brežnievu, i nia bolš.
Broŭka
Funkcyjaner ad hrafamanii, jakomu ŭ junactvie los padaravaŭ adzin liryčny vieršyk, Piatruś Broŭka i pierad samym skonam kremzaŭ radki, što prasłaŭlali saviecki ład žyćcia. Ale śmierć pryjšła, i čarhovyja kuplety pra kamunizm zastalisia niedapisanyja... Našto čapać minułaje, imchom parosłaje? Zhinuła, prapała, pamierła... Sivy suchieńki dziadok u vializnych akularach — takim ja zapomniŭ Broŭku — byŭ najvialikšym majstram dzialić i pieradzielvać materyjalnyja dabroty siarod členaŭ sajuzu savieckich piśmieńnikaŭ i supracoŭnikaŭ Akademii navuk. Sioj-toj, chto vychoplivaŭ kavałki z Broŭkavaj ruki, zhadaje vieršyk pra toje, jak «pachnie čabor» — maŭlaŭ, tvor varty krasavacca ŭ chrestamatyjach. Choć čabarovy vodar i biaz Brovak vydatny. Dahetul u škole prymušajuć vyvučać hrafamaniju Piatra Ŭścinaviča...
Ptašnikaŭ
Da Ivana Ptašnikava ja zaŭsiody staviŭsia z pavahaju. Ptašnikaŭ naležyć da majho lubimaha pakaleńnia biełaruskich litarataraŭ, tak zvanaha filalahičnaha. Jon pačynaŭ razam z Bykavym, Karatkievičam, Stralcovym. Dakładna zaŭvažyŭ Leanid Hałubovič: talent Ptašnikava niedaacenieny. I daremna Niaklajeŭ kaža, što ŭ Ptašnikava morda palicaja, niepraŭdziva toje j abraźliva. Na hetym kamplimenty skančajucca. Adnojčy Ivan Ptašnikaŭ spytaŭsia: adkul ja daviedaŭsia, što ŭ majho hieroja pad biełaj šapkaju ź miakkim brylom – łysina dyj jašče z zahrabonam. Ja pa maładości sumieŭsia j vykraśliŭ apisańnie. A siahońnia adkažu tak: ja daviedaŭsia pra zahrabon z toj samaj krynicy, adkul Hohal daznaŭsia, što pryroda rabiła Sabakieviča vialikaj siakieraju.
Hałubovič i Sys
Z zapojnaha pjanicy j paeta Leanid Hałubovič pieratvaryŭsia ŭ dobrasumlennaha litaraturnaha čynoŭnika. Štohod uletku jon jeździć na vakacyi ŭ svaju viosačku Varonina, dzie niekali soładka piłosia j dobra pisałasia. Ciapier lepšaje, što vychodzić z-pad Hałubovičava piara — heta ŭspaminy pra čas, kali jon byŭ vydatnym paetam. Čytajučy Hałuboviča, sprabuju ŭjavić Sysa, jaki ažaniŭsia, kinuŭ žłukcić harełku, uładkavaŭsia na pracu, vychoŭvaje dačku j načami za kubačkam kavy piša memuary pra revalucyjnuju maładość, pra zmahańnie za biełaruščynu. Nie atrymlivajecca. Mroicca inšaje. Pjany Tolik pamiraje pad płotam, a płot zusim kankretny — kala brovaru na vulicy Maksima Bahdanoviča.
Chareŭski
U «Našaj Nivie» Siarhiej Chareŭski robić sprobu pierahledzieć historyju biełaruskaha mastactva XX stahodździa. A ŭ jaho nie atrymlivajecca. Jon vybraŭ sto tvoraŭ sotni roznych mastakoŭ. I kožny druhi tvor, jak i kožny druhi mastak, da ŭłasna biełaruskaha mastactva maje vielmi sumnieŭnaje dačynieńnie. Kali b rasiejec Repin namalavaŭ jašče sotniu biełarusaŭ, usio adno nia staŭ by biełaruskim mastakom, jak nie nazavieš Niakrasava našym paetam, choć i jon stvaryŭ partret biełaruskaha mužyka z kaŭtunom. Pomniki Leninu j Pieramozie ŭ Miensku i Kaciarynie II u Vilni — prykłady z historyi tatalitarnaha hramadztva i imperyi, a nijak nie mastactva. Šahał, Malevič, Sucin i Streminski vielmi ździvilisia b, kali b daviedalisia, što jany biełaruskija mastaki. Białynicki-Birula sam admoviŭsia ad zvańnia zasłužanaha dziejača biełaruskaj kultury pad čas vajny, bo zasłužanamu Rasiejskaj Federacyi davali lepšy pajok. Napisaŭšy pra mnostva tvoraŭ, Chareŭski nie adkazaŭ na samaje asnoŭnaje pytańnie. Jaki tvor mastactva moža pakazać Biełaruś XX stahodździa? Kab takoje pytańnie zadali mnie jak litarataru, ja nazvaŭ by knihu Maksima Bahdanoviča «Vianok». Pytańnie pra tvor mastactva zastajecca za Chareŭskim.
