sto tvoraŭ mastactva XX stahodździa
Śviatłana Harbunova. Pomnik Budnamu
Usio, što my viedajem pra abličča Symona Budnaha — heta hrateskavaja hraviura pačatku 17 st., dzie jon, karykaturny, patanaje ŭ smale piekła siarod inšych jeretykoŭ... Heta značyć, što my viedajem, u peŭnym sensie, «advarotny» vobraz słaŭnaha aśvietnika. Prynamsi, tak było. Bo ŭžo siońnia my budziem ujaŭlać jaho tak, jak jaho ŭjaviła sabie naša sučaśnica, skulptarka Śviatłana Harbunova.
Hledziačy na jaje skulpturu Budnaha, što ŭstanoŭlenaja ŭ Niaśvižy, ja dumaju pra toje, što vobrazy mužčyn, jakija stvarajuć žančyny — heta ich ideały. Ideały baćki, muža, syna. «Budny» raboty Habunovaj — heta ideał mudraha nastaŭnika, abajalnaha i fizyčna mocnaha, zdolnaha ŭsio zrabić ułasnymi rukami mužčyny. Niesuvymierna vialikija ruki padkreślivajuć tuju stychiju, siarod jakoje biełaruskaść pačuvajecca ŭpeŭniena. Heta ruki arataha i stychija ralli. Jak u Kalinoŭskaha: «Siejcie, dzieciuki, poŭnaju žmieniaj!»
Nastaŭnikami Harbunovaj byli ledź nia ŭsie klasyki biełaruskaj savieckaj skulptury: Biembiel, Anikiejčyk, Muramcaŭ. Adpaviedna farmavaŭsia j pohlad na toje, jak musić vyhladać sapraŭdny mužčyna: mudry, spraŭny, mocny. Jany ž pryščapili svajoj ulubionaj vučanicy tyja rysy, što spatrebilisia joj u dalejšym: uvažlivaść da čałavieka, a taksama mikielandželaŭskaje, staroje, ale ni kim nie admienienaje praviła skulptury — prybrać lišniaje.
Pomnik Budnamu staŭ uzornym, u sensie pavahi da histaryčnaha asiarodku j pradbačlivaści ŭ dačynieńni da asiarodku naturalnaha. Bo staraśviecki farny kaścioł Božaha Cieła pa-raniejšamu staić u Niaśvižy, a drevy, u zasieni jakich prypyniŭsia Budny, rastuć...
Kampazycyja manumentu nadzvyčaj prostaja: čałaviek pakazvaje adnoj rukoju na spravu svajho žyćcia — knihu. Druhaja ruka, niby prysiahajučy na niabiosach, zaklikaje nieba ŭ śviedki, što sprava taja nieŭmiručaja. Dla jasnaści hetaje dumki nadta ž nadałosia śviatarskaje ŭbrańnie Budnaha. Jak i va ŭsich pratestantaŭ, jano askietyčnaje, biaź lišnich aksesuaraŭ. Kampazycyja j źmiest hetaha tvoru, zroblenaha ŭ 1979 hodzie, stali nastolki vyčarpalnymi, što ničoha bolš vartaha za Harbunovu pra vobraz aśvietnika ŭ mastactvie hetak i nie skazaŭ nichto. Naadvarot, tvor Harbunovaj sparadziŭ epihonaŭ. Uśled za maładoj skulptarkaj mnohija pasprabavali ŭvahnać u jejny kampazycyjny farmat Husoŭskich, Skarynaŭ dy inšych. Ale nie atrymałasia.
Hety vobraz mocna źnitavany z asabistymi pieražyvańniami i samoj skulptarki, jon pakłaŭ adbitak na ŭsie astatnija jaje tvory. Navat asteničny Šahał, jaki nieŭzabavie ŭźlacić da niabiosaŭ u svajoj bronzavaj abałoncy, vyrableny pavodle vobrazu j padabienstva z Symonam Budnym, aryjanskim vandroŭnym pastyram, jaki prypyniŭsia ŭ Niaśvižy, kab usłavić našuju movu, pierakanaŭšy ŭ tym Radziviłaŭ. «Katechizysam» pa-našamu...
Siarhiej Chareŭski
Śviatłana Harbunova (1954, Miensk) skulptar, pedahoh. Skončyła škołu-internat imia Achremčyka ŭ 1972 hodzie. U 1978 skončyła Biełaruski teatralna-mastacki instytut. Vykładała ŭ Mienskaj mastackaj vučelni imia Hlebava.
