Pieršy fotamastak
5 lutaha spoŭniłasia 50 hadoŭ z dnia śmierci słavutaha biełaruskaha fatohrafa j etnohrafa Jana Bułhaka
Jan Bułhak naradziŭsia ŭ 1876 hodzie ŭ šlachieckim zaścienku la Astašyna, što na Navahradčynie. Vučyŭsia ŭ Vilni dy Krakavie i ŭ fotamajstra Huha Erfurta ŭ Drezdenie.
Pakul jon žyŭ da 1912 pad Mienskam, arandujučy majontak u vioscy Pierasiecy, Bułhak stvaryŭ cełuju halereju narodnych typaŭ i krajavidaŭ Centralnaje Biełarusi. Tyja zdymki, naprykład, «Biełaruskaja dziaŭčyna z-pad Klecku» abo «Žabraki-biełarusy pad Mienskam» — klasyka nacyjanalnaje škoły fatahrafii.
Na zaprašeńnie Vilenskaha mahistratu Bułhak pierabirajecca ŭ stalicu kraju, kab stvaryć vialiki fotaalbom. Tut jon ščylna syšoŭsia z kołam tutejšaje intelihiencyi, najpierš z Ruščycam i Ivanam Łuckievičam. Utroch jany časta vybiralisia ŭ «ekspedycyi» pa staroj Vilni j jaje vakolicach. Hetak pakrysie j naradziŭsia «Vilenski albom», jaki z-za ambarasaŭ pieršaje vajny tak i nia vyjšaŭ.
Pa vajnie Bułhak iznoŭ viartajecca da vilenskich krajavidaŭ i da koła starych siabroŭ. Ferdynand Ruščyc, jaki ŭznačaliŭ mastacki fakultet Vilenskaha ŭniversytetu, prapanuje jamu ŭznačalić labaratoryju mastackaje fatahrafii. Bułhak robić vialikija nizki zdymkaŭ, pryśviečanych Navahradčynie, Biełavieskaj puščy j Ruščycavamu Bahdanavu. U 1928 hodzie jon stvaryŭ i ŭznačaliŭ Vilenski fotaklub. U hety ž čas jon piša svaje hałoŭnyja pracy pa teoryi j technicy fatahrafii: «Fatahrafika», «Fatahrafičnyja vandroŭki», «Bromavaja technika» i samy vydatny tvor ajčynnaje fotamastackaje dumki — «Estetyka śviatła».
Ale vajna pierarvała tvorčy ŭźlot. U 1944 pad savieckimi bombami zhareŭ vilenski dom Bułhaka, a ŭ im — samaja vialikaja ŭ našaj historyi pryvatnaja kalekcyja zdymkaŭ i fotaarchiŭ (zvyš 10 tys. tvoraŭ).
Paśla hetaha Jan Bułhak pakidaje radzimu i jedzie ŭ Varšavu, dzie kiravaŭ Sajuzam Polskich Fatohrafaŭ da 1947 hodu.
Siarhiej Chareŭski
