Anatol Sidarevič:
Biełaruś ustupaje ŭ peryjad baraćby za realnuju ŭładu
Ideolah biełaruskaje sacyjał-demakratyi i adzin ź lideraŭ Narodnaj Hramady adkazvaje na pytańni karespandenta “Našaj Nivy”
— Jak stavicca Narodnaja Hramada da vybaraŭ 15 kastryčnika?
— Pry kancy lipienia CK Narodnaje Hramady dazvoliŭ asobnym siabram partyi vyłučać svaje kandydatury šlacham zboru podpisaŭ. Hetaja pastanova była pryniataja biez šyrokaje ŭnutrypartyjnaje dyskusii i nasupierak rašeńniu IV źjezdu BSDP, u rezalucyi jakoha było napisana, što partyja budzie ŭdzielničać u vybarach tolki pry vykanańni viadomych 4 umovaŭ, a taksama niekatorych specyfičnych dadatkovych (naprykład, pra źniaćcie štučnych pieraškodaŭ dla rehistracyi partstrukturaŭ). Nivodnaja z hetych umovaŭ nia vykananaja.
Jak tak zdaryłasia, što CK pryniaŭ pastanovu, supiarečnuju rezalucyi źjezdu? U peryjad pamiž źjezdam i kancom lipienia pieršyja asoby partyi abjaždžali rehijony i patasna ahitavali za ŭdzieł u vybarach. Na hetuju spravu ŭdałosia spakusić navat byvałych ludziej, jakija ŭ partyi nia pieršy dzień. Paśla j adbyłosia pasiedžańnie CK… Treba zaznačyć, što adzinstva nie było. I namieśnik staršyni partyi Alaksiej Karol, i siabar CK prafesar Piotra Šuplak, i niekatoryja inšyja vystupali i hałasavali suprać udziełu ŭ vybarach. Tym nia mienš, CK BSDP pryniaŭ, možna skazać, nielehitymnaje rašeńnie ab udziele asobnych siabroŭ u vybarach. Heta dvuchsensoŭnaja pastanova: partyja kandydataŭ nie vyłučaje, a jaje siabry mohuć vyłučacca. Značyć, de-fakta partyja ŭdzielničaje ŭ vybarach. Tym bolš što kandydatami ŭ deputaty pažadali stać statusnyja fihury — staršynia i dva jaho namieśniki. Dakazać paśla hetaha, što partyja nie biare ŭdziełu ŭ vybarach, niemahčyma. Varta adznačyć, što “Maładaja Hramada”, u adroźnieńnie ad starych, adrazu zajaviła pra niaŭdzieł u vybarčaj kampanii.
— Vy ličycie pamyłkovaju pastanovu CK Narodnaje Hramady?
— Ad samaha pačatku. Treba zrazumieć adnu reč. My majem spravu z kamunistyčnym revanšam (a ja mienavita tak vyznačaju hetuju dyktaturu), zavualavanym pad pravasłaŭje, pansłavizm i h.d., sutnaść jakoha tym nia mienš nie mianiajecca. A što takoje kamunistyčnaja dyktatura? Lenin pisaŭ, što heta ničym nie abmiežavanaja, nijakimi zakonami, nijakimi absalutna praviłami nie abmiežavanaja ŭłada, jakaja abapirajecca niepasredna na hvałt.
Pry takim paradku rečaŭ kandydatami ŭ deputaty i deputatami mohuć stać tolki asoby, jakija zadavalniajuć vykanaŭčuju ŭładu i pierš za ŭsio sp.Łukašenku.
— Byli ž niejkija matyvy…
— Byli. Pieršy ź ich – “apazycyja pavinna stać systemnaju”. Hetuju ideju raźvivaŭ u druku filozaf Viačasłaŭ Orhiš, a śledam za im – staršynia BSDP. Pry takoj dyktatury, jak u nas, systemnaja apazycyja niemahčymaja. Heta, kažuć, doktar Orhiš užo zrazumieŭ. Jašče raniej zrazumieli palitolahi z našaje partyi, jakija vystupali suprać udziełu ŭ vybarach.
Druhi matyŭ: “kali nas nie ŭklučajuć u skład vybarčych kamisijaŭ dy nie rehistrujuć kandydatami ŭ deputaty, Zachad ubačyć…” Zachad i biez taho bačyć, što 4 umovy nia vykananyja. A tymčasam pamiž BSDP i astatnimi demsiłami vynikła napružanaść.
Byŭ i treci matyŭ: “nas u hetym padtrymlivajuć sacyjał-demakraty Švecyi, Niamieččyny i h.d.” Ale paŭstaje pytańnie: a jak padadzienaja infarmacyja ab sytuacyi ŭ Biełarusi tavaryšam sa Švecyi, Niamieččyny, inšych krain? Jany robiać vysnovy ŭ adpaviednaści z atrymanaj infarmacyjaj, a pakolki dostup da “ciełaŭ” zamiežnych tavaryšaŭ maje abmiežavanaja kolkaść siabroŭ našaje partyi, musić, jany i atrymali adpaviednuju infarmacyju.
— Ciapier, kali adbyłasia rehistracyja kandydataŭ u deputaty, jak vy rasceńvajecie sytuacyju?
— Rehistracyi nie prajšli amal usie demakratyčnyja kandydaty, nie prajšli i byłyja ci to paplečniki, ci to pachołki sp.Łukašenki Sinicyn dy Płaskavicki, niekatoryja inšyja “adstupniki”. Paćviardžajecca sylahizm:
1) Tolki toj, chto zadavalniaje vykanaŭčuju ŭładu, moža stać kandydatam u deputaty. N. staŭ kandydatam u deputaty. Značyć, jon zadavalniaje ŭładu.
Paćvierdzicca j druhi sylahizm:
2) Kali kandydat u deputaty zadavalniaje ŭładu, jon stanovicca deputatam. N. zadavalniaje vykanaŭčuju ŭładu. N. stanovicca deputatam.
Praviercie pa padručnikach lohiki — hetyja sylahizmy całkam pravilnyja pavodle formy. I pavodle źmiestu taksama.
— Uva ŭmovach, kali bolšaść demakratyčnych i niezaležnickich pretendentaŭ nie byli zarehistravanyja ŭ jakaści kandydataŭ u deputaty, jak pastupiać tyja, chto byŭ zarehistravany, u pryvatnaści, siabry BSDP?
— Mušu ŭdakładnić. Siabry BNF, AHP, BSDH u vybarach nia ŭdzielničali. Liberały, jakija zachacieli pahulać u “systemnuju apazycyju”, vyjšli sa svaje partyi.
Što datyčyć BSDP, dyk, pavodle infarmacyi, jakaja majecca ŭ mianie na hetuju chvilinu, kandydatami ŭ deputaty zarehistravanyja 6 čałaviek. Usie veterany partyi, jakija imknulisia atrymać paśviedčańnie kandydata, jaho nie atrymali, za vyniatkam staršyni. Astatnija kandydaty – heta zbolšaha neafity, jakija ŭskočyli ŭ partyju litaralna ŭ apošni momant pierad vybarčaj kampanijaj, ludzi niepravieranyja, jakich nichto ŭ partyi nia viedaje, i, pavodle pavodzinaŭ adnaho ź ich, spn.Nasanovič z Salihorsku, u mianie jość vielmi vialikija sumnieńni na ich kont.
Ciažka rastłumačyć ludziam, što heta za apazycyjanery, jakich vykanaŭčaja ŭłada prapuściła praź sita kamisijaŭ.
— Ci mohuć kandydaty ad BSDP źniać svaje kandydatury, a partyja – dałučycca da bajkotu vybaraŭ?
— Ja nia vieru, što staršynia BSDP zdolny źniać svaju kandydaturu, choć i zrabiŭ peŭnuju zajavu Radyjo “Svaboda”. Što datyčyć kandydataŭ, jakija balatujucca ŭ Vuździe j Salihorsku, dyk ja ŭpeŭnieny, što nia zdymuć. Ale ciapier jość spadziavańnie, što da bajkotu dałučacca tyja, chto raniej vieryŭ u mahčymaść systemnaje apazycyi pry Łukašenku, u pryvatnaści – pretendenty, jakija nie prajšli praź sita. Ale, jak by tam ni było, adnosiny pamiž BSDP dy inšymi demakratyčnymi arhanizacyjami papsavanyja, a dobraje imia partyi zaplamlena.
— Jak źbirajucca dziejničać apanenty sp.Statkieviča z šerahaŭ Narodnaj Hramady?
— 13 vieraśnia adbyłosia pasiedžańnie Vykanaŭčaj rady BSDP, na jakim z vusnaŭ namieśnika staršyni partyi A.Karala prahučała zajava ab tym, što siabry partyi majuć namier stvaryć frakcyju dziela ratavańnia dobraha imia partyi, dziela taho kab nie psavalisia adnosiny ź siabrami pa demakratyčnaj apazycyi, kab nadać novy impuls raźvićciu sacyjał-demakratyi, kab partyja nie syšła z sapraŭdy demakratyčnaj placformy. U nas jość šmat unutrypartyjnych prablemaŭ, jak, skažam, aŭtarytarnyja metady kiravańnia, padbor aparatu pavodle asabistaj addanaści, mnoha čaho inšaha, pra što treba ciapier kazać na ŭvieś hołas. Treba ratavać BSDP. Partyja trapiła ŭ vielmi prykruju sytuacyju, jakaja nahadvaje sytuacyju 1994 hodu, kali deputaty ad “staroje” BSDH, padpisaŭšysia na karyść kandydatury Karpienki na pasadu prezydenta, paśla źniali svaje podpisy. Heta byŭ palityčna pamyłkovy i vielmi niepryhožy krok, jaki pakazvaje, što takoje palitykavańnie.
— Jakimi, na vaš pohlad, buduć vybary?
— Letašnija vybary ŭ miascovyja saviety pakazali, jakimi buduć vybary ŭ parlament. Kali patrebnaja kolkaść vybarcaŭ nia pryjdzie na vybarčyja ŭčastki ŭ pieršym tury, ułady napišuć adpaviedny pratakoł i kaho treba abo ź pieršaha turu praviaduć, abo vystaviać u druhi tur, kab pakazać, što sapraŭdy idzie niejkaja baraćba. Zrazumieła, u druhi tur trapiać “pravieranyja” kandydaty, tyja, jakim ułada daviaraje.
— Jak vy miarkujecie, chto stanie adzinym kandydatam ad demakratyčnych siłaŭ na budučych prezydenckich vybarach?
— Moža skažam, jakija vidy maje Maskva na budučyja prezydenckija vybary ŭ Biełarusi? Łukašenka niadaŭna skazaŭ: “Ja staŭ prezidzientam słučajna, błahadara vam”. Viadoma, nijakaj vypadkovaści nie było. Znoŭ ža Łukašenka adnojčy ŭ prypadku ščyraści zajaviŭ, što kali jaho nia zdaść Rasieja, to jon i dalej budzie prezydentam. 12 hod jahonaha prezydenctva, uličvajučy scenar minułahodnich vybaraŭ u miascovyja saviety i sioletni scenar vybaraŭ u pałatu pradstaŭnikoŭ, — heta całkam realna. Adnak u Rasiei jość svaje mierkavańni nakont budučaha prezydenta krainy, tam prahladajucca dva-try patencyjnyja kandydaty, i Łukašenka ŭ ich lik nie ŭvachodzić. Pieradvybarčaja honka pačniecca ŭžo ŭ listapadzie, takim čynam, Biełaruś ustupaje ŭ smutny čas, kali budzie iści baraćba za realnuju ŭładu. I hetaja baraćba budzie z achviarami, nie vyklučaju, što j kroŭ pralijuć. Što tyčycca adzinaha demakratyčnaha kandydata, to ź ciapierašnich palitykaŭ, što ŭvachodziać u demakratyčnyja partyi, šancaŭ niama ni ŭ koha. Z tych, što nie ŭvachodziać… Sumniajusia, ci jość vola da ŭłady ŭ biespartyjnaha Siamiona Domaša. Realny pretendent Michaił Čyhir užo “padviešany” sudom. I vykanaŭčaja ŭłada pravilna aceńvaje mahčymaści Michaiła Mikałajeviča. Nie pasadzili ž u turmu kaho inšaha, “kruciejšaha”.
— Isnuje mierkavańnie, što kandydatam Maskvy stanie sp.Hajdukievič. Kali b skłałasia takaja sytuacyja, što ŭ druhi tur prezydenckich vybaraŭ vyjšli Łukašenka i Hajdukievič, to kaho musiać padtrymać nacyjanał-demakraty?
— Jak kazaŭ Uładzimier Karatkievič — try “cha”… A kali surjozna, dyk vybar pamiž Łukašenkam i Hajdukievičam byŭ by vybaram pamiž čumoju j chaleraju.
Hutaryŭ Andruś Biełavoki
