BNF nia viečny
«Nam niama čaho čakać ad prezydenckich vybaraŭ», — zajaviŭ na hetym tydni Zianon Paźniak na Radyjo «Bałtyjskija Chvali»
Prajšło paŭtara hodu z času, jak V.Viačorka źmianiŭ Z.Paźniaka na čale BNF, a absalutnaja bolšaść biełarusaŭ pra heta ŭsio jašče nie zdahadvajecca. Vobraz BNF nie pamianiaŭsia, arhanizacyja pa-raniejšamu asacyjujecca z vysokim čałom Zianona. Darma što Viačorku vykazvała sympatyi bolšaść niezaležnych hazetaŭ. Zamałaja ciapier ichnaja siła, kab mahčy źmianić hramadzkija stereatypy. Rejtynh Paźniaka zastajecca vyšejšy za Viačorkaŭ, a rejtynhi KCHP-BNF i BNF «Adradžeńnie» suvymierna nievialikija.
Marnyja zastajucca i spadziavańni ramantykaŭ na zbližeńnie i reintehracyju dźviuch častak niekali adzinaha cełaha. Z askiepkaŭ nia źlepiš kielicha. Vo jak Ruch: adno jahonaje kryło ciapier za Kučmu, druhoje — za impičment, adno nazyvajecca Narodny Ruch Ukrainy, druhoje — Ukrainski Narodny Ruch. I abodva majuć rejtynh papularnaści, nia bolšy za 3%.
Dyk mo pamyłkaju było pamknieńnie abnavić kiraŭnictva Frontu ŭ 1999 h.? Nie. Za paŭtara hodu jaskrava vyjaviłasia, nakolki roznyja dźvie płyni. Zachodnicki, liberalny, partnerski Viačorkaŭ BNF ščaśliva ŭratavaŭ reputacyju biełmoŭnaje apazycyi. Dziakujučy hetamu haspadarčyja i biurakratyčnyja elity, a taksama ŭsio zamiežža z takim spadziavańniem pryhladajucca ciapier da kandydatury Siamiona Domaša.
Što zastałosia niaźmiennaje za paŭtara hodu, dyk heta paspality stereatyp usiudyisnaha i ŭsiomahutnaha beenefaŭca, jaki pranik skroź, usio moža i ŭsim zapraŭlaje. «Jamu škodziać, jamu nie dajuć!» — hetak baroniać svajho kumira Łukašenku baby z avośkami dy mužyki z «Kryžačkom».
Navat kali b abodva kryły BNF samaraspuścilisia, a ŭsie benefisty krainy rušyli na Mars budavać tam niezaležnuju Biełaruś, BT naŭrad ci paviedamiła b pra heta narodu. BNF nahvałt patrebny Łukašenku. Bo kamu-kamu, a Frontu jon nikoli nie prajhraje. U skanstrujavanaj im palityčnaj prastory BNF — heta hałoŭny ihrok, prosta-taki biascenny supiernik, bieź jakoha tryvałaje ŭtrymańnie ŭłady nie mahło b być takim adnosna biaskroŭnym. Dla Łukašenki i padobnych da jaho ihra suprać BNF biasprojhryšnaja choć by tamu, što bolšaść nasielnictva Biełarusi nikoli nie prahałasuje za benefista — u siłu svajho pachodžańnia i cyvilizacyjnaj prynaležnaści. Sacyjalahičnyja daśledavańni paćviardžajuć heta z hodu ŭ hod. Nikoli — jakoj by niepryvabnaj ni była alternatyva ŭ asobie dziemiancieja, łukašenki ci niejkaha budučaha jarmošyna. Dy navat kali b takoje praśviatleńnie zdaryłasia, dyk Maskva nia duža aburałasia b imaviernaju falsyfikacyjaj vybaraŭ. Prykładna jak u 1996 h. Nie aburałasia b, pry patrebie, i lohkaju stralaninaju ŭ centry Miensku, i vyvadam na vulicy piataj kalony słužby achovy z svastykami na rukavoch. Choć by tamu, što viečna anachraničnaja Maskva nikoli nie pierastanie bajacca benefista. Razumiejuć heta ŭ stanie Viačorki, tamu j nie afišujuć svajoj padtrymki Domašu, bajučysia naškodzić, i ŭ stanie Paźniaka («Nam niama čaho čakać ad hetych vybaraŭ»).
Nam sapraŭdy niama čaho čakać ad hetych vybaraŭ, dyj ad biełaruskaje palityki ŭ cełym u bližejšyja ... hadoŭ, kali dumać, što intaresy ludziej biełaruskaje kultury, a i ŭvohule nacyjanalnyja intaresy pa-sapraŭdnamu abaraniaje tolki BNF.
Ale, na ščaście, BNF bolej nia maje manapolii na biełaruščynu. Pa-beenefaŭsku dumaje pałova palityčnaje elity; liberały i sacyjał-demakraty havorać pa-biełarusku nia horš, čym bajcy na Varvašeni, 8. I sprava nia ŭ ichnaj idealohii, a ŭ tym, što hetuju biełaruskaść dyktuje im i hramadztva svaimi čakańniami, i ichnaja ŭłasnaja duša svaimi paryvańniami. Vo «Zubr»: jašče tolki afarmlajecca, a možna być peŭnym, što i «Zubr» budzie nia mienš patryjatyčnaju siłaju, čym BNF.
Isnavańnie BNF (dvoch BNF, troch BNF... niavažna...) — važny element psychalahičnaha kamfortu dla biełmoŭnych žycharoŭ krainy. Nia ŭsio stračana, nia ŭsio źnikła, kali dziejničaje zvykłaja (-yja) lehalnaja partyja (-i) na čale z pravieranymi palitykami. Bojaź radykalnaje pierahrupoŭki siłaŭ — heta jak bojaź piarebaraŭ.
Ale takaja pierahrupoŭka naśpieła, jak i pošuk novaha tavarnaha znaku — zamiest BNF — dla apazycyi. Čamu b nie pakinuć praroku Paźniaku i nazvu BNF, i jahony imidž? Paźniak, darečy, budzie lepš viedać, jak imi rasparadzicca.
Hod prezydenckich vybaraŭ — adzinaja mahčymaść dla pramocyi novaje siły. Dla stvareńnia jaje patrebnaja nie aby-jakaja palityčnaja vola i achviaravańnie sijuminutnymi ehaistyčnymi palityčnymi i finansavymi intaresami. Urešcie — heta budzie vyhadna ŭsim. Viačorka nie charyzmatyk i nia lider masaŭ. Mo heta stanie jahonaj cnotaj u spravie pieraadoleńnia ambicyi i dzialby?
Havorka nie pra druzłuju kaalicyju ci kaardynacyju dziejańniaŭ — pra adzinuju, centralizavanuju siłu, u jakuju źjadnalisia b jak najbolš ludziej i palityčnych siłaŭ i jakuju aśviacili b svajoj padtrymkaj dziejačy kultury.
Hetak niekali Navahradzkaje kniastva nia prosta pryniało Mindoŭha, ale i admoviłasia ad svajoj nazvy, kab dać žyćcio vialikaj dziaržavie.
«BNF» nia viečny ŭ jakaści hałoŭnaha centru biełaruskaj apazycyi. Ad pryznańnia hetaha robicca niaŭtulna. Ale kali «BNF» nia zdoleje pieraradzicca ŭ novy, inšy centar, dyk hetaha nia zdoleje zrabić nijakaja inšaja siła — mienš vartaja davieru i, peŭna, mienš biełaruskaja. Bo nikomu bolej nie pavieryć Vasil Bykaŭ. A biaz hołasu takich, jak Bykaŭ, u Biełarusi vy ničoha nia zrobicie — ni «Vybaru 2001», ni «Zubra 2006». Tut nie Rasieja, haspada, tut nacyja paetaŭ.
Kali ž taki novy centar nie paŭstanie, voś tady nam sapraŭdy nia budzie čaho čakać ad vybaraŭ i ad palityki ŭ cełym. Palityčnyja siły ludziej biełaruskaje kultury zakanservujucca ŭ vyhladzie kupki sektaŭ, šerahi jakich štohod ściskajucca, jak ščyhrynavaja skura, i kupki palityčnych klubaŭ, što zmahajucca za zamiežnuju padtrymku. Lidery apazycyi i palityzavanaja intelihiencyja buduć łavić kožny šaniec, kab emihravać. A biełmoŭnyja zastanucca ŭ stanie niedabitych zajcoŭ na karykaturach rasiejskamoŭnaj presy. Ale pra takija perspektyvy dumać nia chočacca, bo tady, vychodzić, nam jašče 50 hadoŭ treba nie vysoŭvacca i dbać adno pra ŭmacavańnie biełaruskaje kultury jak fundamentu biełaruskaje palityki.
Raźvitańnie z BNF u pieršym varyjancie — heta traŭmatyčnaje raźvitańnie ź junactvam nacyi, ź pieršym kachańniem. Alternatyva — doŭhaja śmierć BNF. Jakaja mnohimi budzie ŭsprymacca, niby tym klasykam, jak kančalnaje «z movaj majoj raźvitańnie» i «ź pieśniaj majoj raźvitańnie». Ad hetaha druhoha varyjantu ŭrešcie bolu budzie bolš.
Barys Tumar
