Adam Hlobus
Rasiejskija matyvy
Samaść
Razdražniaje rasiejskaja samaść. My samyja vialikija, my samyja niaščasnyja. My ŭtapili samy vialiki padvodny čovien, u nas zhareła samaja vysokaja vieža, u nas samyja žorstkija terarysty… Ź luboj trahiedyi robicca vyklučnaja źjava. Sucelny samapadman panuje ŭ rasiejskaj śviadomaści. Navat u rasiejskim časopisie “Płejboj”, prezentujučy piśmieńnika Mamlejeva, pišuć, što jon vialiki rasiejski piśmieńnik. Takoje śvietaŭsprymańnie nieminuča viadzie da trahiedyi, da rasčaravańnia. Samaść aślaplaje rasiejcaŭ. I navat razumny j dalikatny litaratar Michaił Pryšvin piša: “…niama ŭ śviecie bolš barbarskaha abychodžańnia z žyviołami, sa srodkami pracy, ź ziamloju, čym u nas”. Možna dadać i čałavieka, nie pamylimsia. Ale ž hałoŭnaje: “niama ŭ śviecie” i “bolš”. Durnaja samaść, što viadzie da novych i novych achviaraŭ.
Trocki
Baćka čyrvonaha teroru Leŭ Trocki detalova apisaŭ svajo žyćcio-byćcio ŭ maskoŭskim Kramli. Uraziła nia toje, što balšaviki rasstralali carskuju siamju, a što, rasstralaŭšy, spakojna žerli z carskaha posudu, i prysłužvali im za stałom carskija lokai.
Ja nie ciarplu adnarazovaha posudu, ale j z čužych, navat restarannych talerak, jeści nie lublu. Kab možna było chadzić u hości z ułasnym stałovym pryboram, ja b chadziŭ.
Brudnyja,
hałodnyja, złyja…
Syn Mikoła źjeździŭ na dzień u Maskvu. “Jany tam usie brudnyja, hałodnyja, złyja”, — pra maskvičoŭ. A ja ŭžo j nie zaŭvažaju hetaha, pryvyk, peŭna. Mikołavy ŭražańni pierakazaŭ Sašy Dyńko. A jana kaža, što j sapraŭdy brudnyja, hałodnyja, złyja.
Čynhischanavičy
Rasiejski emihrant kniaź Mikałaj Trubiackoj u 20-ch hadach XX st. farmulavaŭ daktrynu novaha šlachu Rasiei. Jon pisaŭ: “Kamunizm na samoj spravie źjaŭlajecca skažonym varyjantam eŭrapieizmu ŭ jahonych razbureńniach duchoŭnych asnovaŭ i nacyjanalnaj unikalnaści rasiejskaha hramadztva, u raspaŭsiudžvańni ŭ im materyjalistyčnych kryteraŭ, jakija faktyčna kirujuć u Eŭropie i Amerycy…”
Vidavočny marazm Trubiackoha paćvierdziła historyja, kali kamunizm dajšoŭ da Azii j vyjaviŭsia va ŭčynkach Mao, Cho Šy Mina j asabliva kryvava ŭ dziejańniach Poł Pota, čyje paśladoŭniki matykami truščyli čarapy svaich baćkoŭ.
“Naša zadača — stvaryć całkam novuju kulturu, našu ŭłasnuju kulturu, jakaja nia budzie padobnaj da eŭrapiejskaj cyvilizacyi… Kali Rasieja pierastanie być skažonym adbitkam eŭrapiejskaj cyvilizacyi… Kali jana znoŭ stanie sama soboju: Rasiejaju-Eŭrazijaju, śviadomaj spadkajemnicaju i nośbitam vialikaj spadčyny Čynhischana”.
Marazm na maraźmie. Jakaja całkam novaja kultura? Čamu nia treba być padobnym da cyvilizacyi? Kim moža być Rasieja, akramia jak Rasiejaju? Čamu za ŭzor biarecca spadčyna Čynhischana, a nia prykład Alaksandra Makiedonskaha, jaki choć kryšku ŭ Arystotela vučyŭsia i realna abjadnaŭ Eŭropu z Azijaj?
I niachaj by hłupstvy kniazia-vyhnańnika zastalisia na pažoŭkłaj papiery. Dyk nie. Rasieja namahajecca abjadnać Biełaruś z Tadžykistanam, Ičkieryjaj i Karelijaj i stvaryć hetuju chimeryčnuju Rasieju-Eŭraziju. Kroŭ, vajna j žabractva narodu — voś vynik namahańniaŭ.
Rasiei, kab zachavacca jak Rasiei, treba zrabicca Maskovijaj, eŭrapiejskaj dziaržavaj, inakš jaje źjeść musulmanskaja Azija, Čynhischan adrodzicca, i rasiejcy znoŭ buduć spłočvać padatki vialikamu manhołu.
Dastajeŭski
Čorny realist Dastajeŭski chvareŭ na azart. Ale nie šancavała Chviedaru Michajłaviču, i ŭ švajcarskim kazyno jon prajhraŭ 2000 rubloŭ zołatam. Śpiecham pazyčyŭ hrošy na darohu i ŭciok u Sankt-Pieciarburh. Doŭh rasiejskaha litaratara j dahetul nia spłočany. Nia lubiać rasiejcy viartać hrošy. Brać lubiać, kraści lubiać, a viartać — nie.
Turhienieŭ
U dziońniku bratoŭ Hankuraŭ Ivan Turhienieŭ nazvany “miłym barbaram”. Z “barbaram” ja zhodny całkam, a voś “miły” — čysta francuskaja halanteryja. Turhienieŭ nia miły i nia druh, a barbar z babskim tvaram, chvory na imperskuju idealohiju.
Soram za movu
Z rasiejskim prazaikam Śviatazaram Barčankam ja siadzieŭ za adnym restarannym stałom u domie tvorčaści ŭ Picundzie. Z žonkaju my demanstracyjna pierahavorvalisia pa-biełarusku. “A vam nia soramna havaryć za stałom na movie, jakoj astatnija nie razumiejuć?” — pasprabavaŭ upiknuć nas Śviatazar. — “A vam nia soramna, što ŭsie śmiarotnyja prysudy ČK, NKVD i KHB pisalisia pa-rasiejsku?”. Dni dva my nie havaryli. Potym zamirylisia, i Śviatazar raskazaŭ, jak jahony dzied daŭ prytułak siamji Ivana Bunina ŭ kryvavym 1917 h. Paźniej ja znajšoŭ u buninskim dziońniku zapis: “Kala šlahbaŭmu koła rassypałasia. Da Jalca pieški — ciažka! Žachliva! Spyniać, mohuć zabić... Prytulili nas Barčanki. Uviečary (znoŭ udar!) [Uspaminy pieraryvajucca hukami harmatnych strełaŭ, jakija čuvać było, kali rabilisia zapisy ŭ dziońniku. — A.H.] u nas hości, ja havaryŭ lišniaje, — vypiŭ. 24-ha prabyli ŭ Jalcy. Adsiul čutki pra pahromy majontkaŭ. Vł. Sm. usio Anienskaje razhramili. Palać chleb, skacinu, śvińni smažać i pjuć samahonku (Znoŭ!)”. U znak prymireńnia Śviatazar pierakłaŭ na sapraŭdnuju rasiejskuju movu maju apovieść “Śmierć-mužčyna”.
Vyrvacca z Rasiei
Maryna z rodu kniazioŭ Trubiackich z 1934 pa 1942 h. była žonkaju samaha ekstravahantnaha rasiejskaha litaratara Daniiła Charmsa. Va ŭspaminach jana kaža: “Ni za jakija hrošy, ni za što, što b mnie ni dali — kaštoŭnyja piarścionki, dyjamenty — nikoli ŭ žyćci ja nia budu hladzieć na Rasieju!” Tak voś źniavahami daviali čałavieka da nianaviści da Radzimy. Hetymi słovami jana skončyła ŭspaminy. A vyšej jana pisała j takoje: “Mianie i jašče troch-čatyroch maładych pakłali na piečy. Ja chutka sahrełasia. I raptam ja pabačyła kotku! Niaźjedzienuju kotku! Ja jak zaharłaju: “Trymajcie jaje! Tavaryšy, chapajcie jaje!” — i źlacieła ź piečy. Ja kinułasia za kotkaj, kab jaje złavić. Ale jana, dziakuj Bohu, uciakła”. Kotku Maryna łaviła, vybraŭšysia ź blakadnaha Leninhradu, dzie za talerku supu z sabačyny addała Druskinu ŭsie rukapisy muža. Svajho Dani, jaki bajaŭsia tolki adnaho na śviecie — što jaho zabiaruć u vojska j prymusiać zabivać ludziej, jaki imitavaŭ psychičnuju chvarobu, jakoha pa danosie aryštavali j zamaryli hoładam u turmie. A Maryna vyrvałasia ź blakady, a paśla i z Rasiei. Joj pašancavała.
