Jabłynia z załatymi jabłykami
U Połackim muzei biełaruskaha knihadrukavańnia adkryłasia vystava žyvapisu Alaksandra Kanavałava. Daŭno nia bačyŭ takoj prafesijnaj, estetyčnaj i celnaj ekspazycyi. Uvohule daŭno nia bačyŭ sapraŭdnaha vyjaŭlenčaha mastactva. Biełaruskija mastaki vielmi nahadvajuć biełaruskich paetaŭ. Jany zasvoili nabor mastackich pryjomaŭ i karystajucca imi jak ramieśniki, što šyjuć boty abo vyrablajuć admysłovyja dźviery z moranaha dubu dla katedžaŭ “novych biełarusaŭ”. Samatužnyja tvory roźniacca ad duchatvornych, jak jabłyk z papje-maše – ad sapraŭdnaha. Nibyta i forma taja ž, i koler. Dy nia toje ŭsio, padman. Nie pracuje duša mastaka, zdolnaja apładnić tvor. A dušu nielha prymusić. Ci nia ŭ hetaj źjavie chavajecca tajamnica čałaviečaj svabody?
Mianie zaŭsiody dziviła, jak estoncy abo łatyšy z taho samaha tvorčaha materyjału, jaki blizki j biełarusam, naprykład, ź viaskovaha žyćcia, robiać eŭrapiejskuju intelektualnuju litaraturu. Adkul hetaja hłybinia, hetyja dumki, razvahi, siužety?
Kanavałaŭ mnie padkazaŭ. Usia sprava ŭ hłybini mastackaha śvietu tvorcy. Śviet bolšaści biełaruskich tvoraŭ płoski, klišavany, hramadzki, ahulny. Adzinki biełaruskich tvorcaŭ zdoleli zastacca niezaležnymi, pieramahčy razburalny hvałt natoŭpu.
Kanavałaŭ nievierahodna ekzystencyjny. Jon maluje połackija krajavidy – ale heta chutčej filazofskija prytčy abo kalarovyja ekspresii. Kanavałaŭ moža namalavać “Subotu” albo “Sieradu”. Viadoma, svaju ŭłasnuju “Subotu”. Ale heta tolki naradžaje dumku, što my bačym kavałačak namalavanaha i dzivimsia jahonaj biaźmiežnaści.
Kanavałaŭ prademanstravaŭ “hrani realnaha”, i my ŭražanyja ich niečakanaściu i fantastyčnaściu.
Chto nie pabačyć vystavy Kanavałava, paprostu zastaniecca pa-za biełaruskim mastactvam. Mastactva — dziŭnaja reč. Možna, jak padmanuty Buracina, zakapać va ŭhnojenuju hlebu svaje hrošy (talent, žyćcio) i čakać cuda-dreva. A jabłynia z załatymi jabłykami vyraście dzie-niebudź na papiališčy byłoha chutaru. Dzie nichto nie čakaŭ, dzie brud i nat darohi niama. Ale mienavita tam paŭstanie centar suśvietu. I tam adbudziecca cud.
Aleś Arkuš
