Haračaja kropka by
Kibervajna ŭ biełaruskim Internecie 9 vieraśnia
Padčas prezydenckich vybaraŭ u biełaruskim Internecie adbylisia padziei, jakija, napeŭna, uvojduć u historyju apošniaha jak “Pieršaja biełaruskaja kibervajna”. Mienavita tak my nazyvali pamiž saboj hetuju źjavu. Kali ja kažu “my”, maju na ŭvazie tych, chto na praciahu hetych šalonych dnia i nočy žadaŭ ščyra j dakładna aśviatlać sytuacyju ŭ krainie i apynuŭsia ŭ stanie nieabvieščanaje vajny ź dziaržaŭnym aparatam.
Paśla kožnaha prahladu infarmacyjnych prahramaŭ na BT u mianie macnieła ŭražańnie, što ŭsio bolšaje j bolšaje miesca ŭ dumkach administracyi PPRB zajmaje Internet. I tut niama ničoha dziŭnaha: infarmacyja pa ŭsich hučnych spravach: i “sprava doktara Ščyhielskaha” [www.lukaisill. f2s.com], i pieršyja zajavy prakuroraŭ pra “eskadrony śmierci” [www.charter97.org], i vykidy infarmacyi ad nibyta kadebešnaj hrupy Y [[email protected]] — usio heta išło praź Sieciva. Tamu i paŭstaŭ zahad “razabracca ź Internetam” na čas vybaraŭ. Zrešty, zroblena ŭsio było dosyć liberalna. My rychtavalisia da bolš žorstkaha raźvićcia padziejaŭ. Asabista ja čakaŭ spynieńnia vonkavaha trafiku (poŭnaha adłučeńnia Internetu), bałazie ŭ nas heta možna zrabić prostym naciskańniem na pimpačku POWER hałoŭnaha servera-roŭtera (kamputara, jaki kiruje pierasyłkaj infarmacyi), što naležyć “Biełtelekamu”. Takim čynam možna było b pazbavić biełarusaŭ mahčymaści atrymlivać infarmacyju z tych sajtaŭ, što mieściacca ŭ zamiežžy (a heta faktyčna ŭsie biełaruskija elektronnyja ŚMI). 8 vieraśnia pad 23-ju ja atrymaŭ infarmacyju, što staronka “Dzied Tałaš” [dt.home.by] nia bačnaja z-za miažy. Toje samaje zdaryłasia z sajtam Biełorusskoj Diełovoj Haziety [www. bdg.by], jašče praź niekatory čas vialikaja kolkaść biełaruskich sajtaŭ pierastała być bačnaj i ŭ Biełarusi. Siarod ich — usie sajty biełaruskaj adukacyjnaj sietki unibel.by [www.unibel.by], usie sajty, što mieścilisia na biełaruskim pravajdery Network Systems [www.nsys.by], častka sajtaŭ u zonie *.org.by, častka sajtaŭ u zonie *.minsk.by — u tym liku sajt mienskaha pradstaŭnictva Rady pa mižnarodnych daśledavańniach i abmienie ŭ Biełarusi IREX [irex.minsk.by] i sajt hazety Biełorusskij Rynok [www.br.minsk.by], usie sajty ŭ zonie home.by, u tym liku staronki časopisu ARCHE [arche.home.by] i “Dzieda Tałaša”. Taksama byŭ adłučany velcom.by (aperatar sotavaje suviazi). Nie pracavała j staronka Siamiona Domaša [www.domash.by], sajty BDH-Onłajn [www.bdg.by] i BDH-Vybary [www.vybory.bdg.by]. Nie prymałasia elektronnaja pošta, što adnosiłasia da zhadanych sajtaŭ, u tym liku i paštovyja skrynki “NN”. Heta było zroblena šlacham adłučeńnia dvuch serveraŭ — IREX i home.by. Chto adłučaŭ ich? Možna skazać dosyć peŭna — administratary Nacyjanalnaha centru biaśpieki infarmacyi pry Radzie biaśpieki Biełarusi ci “Adkrytaha kantaktu” [ok.open.by].
Maleńki likbiez — adras kožnaha sajtu maje ŭ Siecivie ličbavy kod. Kali vy ŭvodzicie elektronny adras, kamputar spačatku pasyłaje zapyt da DNS-servera, dzie zachoŭvajecca infarmacyja pra adpaviednaść imia hetamu kodu, a ŭžo potym vy atrymlivajecie adkaz ad samoha sajtu. Takim čynam, pieršym metadam baraćby ź “niačesnymi” resursami staŭsia šlach vyniščeńnia tym ci inšym sposabam z bazy DNS ichnych ličbavych kodaŭ. Hetuju prablemu my abyšli davoli chutka — prosta paviedamili ludziam hetyja kody.
Ale ŭ Biełarusi pracuje tolki adzin, padkantrolny dziaržavie vonkavy kanał, praź jaki adsyłajucca paviedamleńni, i z dapamohaj niachitrych techničnych srodkaŭ možna zablakavać dostup da tych sajtaŭ, što znachodziacca za miežami Biełarusi. “Pad razdaču”, zhodna z zahadzia padrychtavanym śpisam, trapili infarmacyjnyja sajty “Chartyja 97” [charter97.org], “Biełapan” [www.belapan.com], “Biełapan-Vybary” [elections.belapan. com], BARCnews [barcnews.org], “Draniki” [www.draniki.com], “Radyjo Racyja” [racyja.pl], “Radyjo Svaboda” [www.svaboda.org], “Naša svaboda” [www.svaboda. com]; sajty arhanizacyjaŭ: Pravaabarončy centar “Viasna” [spring96.org], “Zubr” [zubr-belarus.com], “SPA Kraj” [spa-kraj.org], “Małady Front” [mfront.org], sajt U.Hančaryka [goncharik.org]; sajty prajektaŭ: “Vybiraj!” [vybiraj.org], vybary.net, vybary.org, dereh.com.
Filtar byŭ pastaŭleny pryblizna 9 vieraśnia kala 12-j.
Ale j hetaja prablema była pieraadolenaja — my raspaŭsiudzili infarmacyju (u tym liku praz ICQ i forumy) pra toje, što staronki možna bačyć praz ananimajzery ci praz proksi — svojeasablivyja sajty-pasiaredniki, u pieršuju čarhu zachodnija. Taksama rabilisia dublikaty sajtaŭ. Ale j “praciŭnik” nia spaŭ, zabaraniajučy ŭsio novyja adresy, sajty, ananimajzery, proksi… Ciahnułasia ŭsio heta da ranicy nastupnaha dnia — pryblizna a 4-j 10 vieraśnia blakada była źniataja. Hałoŭnaj jejnaj metaj było paralizavać dziejnaść apazycyjnych ŚMI i “Niezaležnaha Nazirańnia”. Ułady vielmi bajalisia paŭtareńnia “iuhasłaŭskaha scenaru”. Jak vyjaviłasia, daremna — “Niezaležnaje Nazirańnie” źviestak sabrać nia zdoleła i takoj užo vialikaj patreby ŭ blakadzie Sieciva nie było.
Paśla “kibervajny” zastałosia pryjemnaje pačućcio atmasfery siabroŭstva — ad pracy, u jakoj brali ŭdzieł kamputarščyki jak minimum ź dziesiaci krainaŭ śvietu. Zastaŭsia dośvied. Ułady ž, naturalna, śćviardžajuć, što nia majuć dačynieńnia da “fokusaŭ” ź Siecivam 9 vieraśnia. Jak skazaŭ kiraŭnik “Biełtelekamu” Mikałaj Krukoŭski, “u suviazi z padvyšanaj cikavaściu da siońniašnich padziejaŭ u krainie, na praciahu dnia adbyvalisia zboi z-za vialikich pierahruzak linijaŭ”.
Asabistaja padziaka Draniku A. [www.draniki.com] i Lićvinskamu Zubru [www.mylib.com] za dapamohu pry padrychtoŭcy matarjału
Januk Łatuška, [email protected]
Januk Łatuška stvaralnik biełaruskamoŭnaha Internet-partału http://dt. home.by. Žyvie ŭ Maskvie.
