KULTURA
Biełaruski Chreńnikaŭ
ChIII źjezd Biełaruskaha sajuzu kampazytaraŭ — užo treci kampazytarski źjezd, pačynajučy z 1991 h. Raz na try hady našyja kampazytary majuć harantavanuju mahčymaść pasłuchać novyja tvory adzin adnaho, a studenty muzykaznaŭčaha fakultetu — atrymać śviežyja temy dla kursavych i dyplomnych pracaŭ. Padčas źjezdu prahučała šmat talenavitych tvoraŭ, u tym liku opera Siarhieja Kartesa “Jubilej” i Dziasiataja symfonija Źmitra Smolskaha z soła-altam.
Hałoŭnaj padziejaj forumu stalisia vybary kampazytarskaha kiraŭnictva, jakija adbyvalisia ŭ savieckich tradycyjach. Na 24 miescy ŭ praŭleńni pretendavali 28 kandydataŭ. Adzinym kandydatam na pasadu staršyni byŭ Ihar Łučanok. Heta jahonaja šostaja zapar pieramoha ŭ biezalternatyŭnaj baraćbie za kresła staršyni Sajuzu kampazytaraŭ. Łučanok uznačalvaje jaho z 1980 h. Cikava, ci zdoleje jon pabić rekord svajho nastaŭnika Cichana Mikałajeviča Chreńnikava, jaki byŭ staršyniom Sajuzu kampazytaraŭ SSSR z 1948 pa 1991 h.?
Na pačatku 90-ch Łučanok napisaŭ pieśniu na vierš Paźniaka “Ave Maryja”, muzyku da čatyrochseryjnaha dakumentalnaha filmu “Nieviadomy Paźniak”. Tady ž vyśvietlilisia niekatoryja novyja detali jahonaj bijahrafii. Što naradziŭsia jon nia ŭ Marjinaj Horcy (jak zapisana ŭ aficyjnaj bijahrafii), a ŭ Miensku, u domie №112 pa Červieńskim trakcie, što pa maci jon naščadak šlachieckaha rodu Žukoŭ, hierbu Ślapy voran, a jahony baćka Michaś Łučanok byŭ skrypačom u vandroŭnym teatry Ŭładzisłava Hałubka. Što jon cudoŭna vałodaje biełaruskaj movaj...
Ale z pačatkam łukašenkaŭskaj epochi ŭsio pamianiałasia. Na pasiedžańni parlamenckaha schodu Sajuzu Biełarusi i Rasiei jon zaśpiavaŭ deputatam svoj “rasiejska-biełaruski vals” na vierš Mikałaja Dabranravava:
Sochranim žuravinu i vierbu,
I lnianuju niebies sinievu,
Nie słomiť našu obŝuju vieru,
Nie porušiť ni Minsk, ni Moskvu!
Pierad vybarami Łučanok padpisaŭ adozvu ŭ padtrymku Łukašenki “Vmiestie my pobiedim”. Pryčym nie jak pryvatnaja asoba, a jak staršynia Sajuzu kampazytaraŭ. Hetkim čynam kampazytarski sajuz apynuŭsia ŭ adnym šerahu z takimi arhanizacyjami, jak Biełaruskaja sacyjalna-spartyŭnaja partyja, mižnarodnaje hramadzkaje abjadnańnie “Pasły słavianstva”, Usiebiełaruskaje abjadnanaje kazactva, Sajuz aficeraŭ, hramadzkaje abjadnańnie “Ruś”, Biełaruska-rasiejski hramadzki kamitet “Sajuz”, Respublikanskaja partyja pracy i spraviadlivaści, Biełaruskaja patryjatyčnaja partyja, Kamunistyčnaja partyja Biełarusi i h.d. Anivodnaja inšaja arhanizacyja tvorčaje intelihiencyi hetaha nie padpisała.
Zdavałasia b, šarahovyja siabry kampazytarskaha sajuzu musili niejak adreahavać na palityčnyja hulni svajho staršyni. Adnak u hramadzkim sensie jany pasiŭnyja. Kampazytary ŭ značna bolšaj stupieni zaležać ad dziaržavy, čym mastaki, jakija majuć mahčymaść pradavać svaje tvory zamiežnym kalekcyjaneram. Adzina mahčymy zakazčyk dla ich — dziaržava. Jašče žyvie pamiać pra časy, kali kampazytary atrymlivali kvatery i pucioŭki ŭ damy tvorčaści, vandravali pa śviecie za dziaržaŭnyja hrošy. Mnohija chacieli b viarnuć svaje kolišnija pravy i pryvilei. Tamu mnohija kampazytary imknucca pieratvaryć svoj sajuz u nastyrnuju arhanizacyju prafsajuznaha typu, jakaja b vybivała ź dziaržavy ŭsio, čaho im nie staje. Jany marać pra systemu prapahandy ichnaje tvorčaści, pra dziaržaŭnaje notnaje vydaviectva i firmu hukazapisu, pra dobryja hanarary, biaspłatnyja kvatery, dom tvorčaści ŭ Astrašyckim Haradku. I ciapierašniaje kiraŭnictva padtrymlivaje ŭ ich iluziju, što minułaje kali-niebudź vierniecca.
Julija Andrejeva
Byŭ kaścioł — budzie carkva
U Białyničach (Mahiloŭščyna) zhodna z rašeńniem rajvykankamu budzie zbudavanaja draŭlanaja pravasłaŭnaja carkva. Skončyć jaje planujuć da 2004 h. Budaŭnictvam apiakujecca Ŭładzimier Kanaploŭ, namieśnik staršyni pałaty pradstaŭnikoŭ i Łukašenkaŭ ziamlak. Kab sabrać na carkvu hrošy, adkryli navat rachunak u banku, na jakim lažyć pakul tolki 500 tys. rubloŭ. Čym budavać novy chram u rajcentry, tańniej było b adrestaŭravać carkvu ŭ Hałoŭčynie, što za niekalki kilametraŭ ad Białyničaŭ. Ścieny tam zachavalisia, treba tolki nakryć i raśpisać. Ale ž vyrašana — u rajcentry.
Carkva budzie stajać niedaloka ad miesca, dzie koliś znachodzilisia kaścioł Uniebaŭziaćcia najśviaciejšaj panny Maryi i klaštar karmelitaŭ, zakładzienyja ŭ 1624 h. Lavom Sapieham u honar pieramohi nad Maskvoj. U kaściole byŭ abraz Maci Božaj Białynickaj (1634 h.), jaki ŭ 1761 h. uračysta karanavaŭ u Rymie papa Benedykt XIV. Z taho času kaścioł staŭ eŭrapiejskaj znakamitaściu. U Białyničy paciahnulisia pilihrymy. Tut stała žyŭ papski nuncyj. U 1876 h. z kaściołu, adnaho z najpryhažejšych u Biełarusi, zrabili pravasłaŭnuju carkvu. Abraz źvieźli ŭ Mahiloŭ, dzio jon źnik padčas druhoj suśvietnaj vajny, jak, darečy, i Kryž Eŭfrasińni Połackaj. U 1930-m carkvu pierarabili ŭ skład, a ŭ 60-ja ŭvohule źnieśli. A na tym miescy pabudavali handlovy centar.
Hadoŭ 10 tamu ŭ Białyničy pryjaždžaŭ ksiondz z Mahilova, nibyta mielisia ŭznaŭlać kaścioł. Ale dalej za prajekt sprava nie pajšła: hrošaj treba mnoha, a katalickaja supołka ŭ Białyničach maleńkaja.
E.Ł.
Adnaviŭsia “Biełarus”
Dniami vyjšaŭ z druku numar ńju-jorskaha “Biełarusa”. Hazeta była zasnavanaja ŭ 1950 h., ale ŭ 2000 h. časova prypyniła isnavańnie. Ciapier hazeta adnoŭlenaja, pryčym maładymi emihrantami.
U pieršym numary drukujucca listy Ivonki Surviłły j Zianona Paźniaka, artykuł Andreja Katlarčuka pra biełarusaŭ u Švecyi, cełaja bačyna adviedzienaja pad lutaŭskija naviny ź Biełarusi. U raździele “Viestki i paviedamleńni” možna pračytać pra sustrečy ź Iosifam Siaredzičam i Mikołam Markievičam u ZŠA. Jość ekskluziŭnyja zdymki chłopcaŭ, što vitali bieł-čyrvona-biełym ściaham biełaruskuju chakiejnuju zbornuju na ladovych arenach Sołt-Łejk-Syty. Hazeta maje 8 staronak i budzie vychodzić raz na miesiac. Značnaja častka nakładu budzie raspaŭsiudžvacca i ŭ Biełarusi.
E.Ł.
