indyjska-pakistanski kanflikt
Amerykanskija vojski — u Kašmir
Najlepšy sposab paźbiehnuć vajny pamiž Indyjaj i Pakistanam — uvod amerykanskich vojskaŭ u Kašmir. Było b dobra, kab mienavita takuju prapanovu pryvioz u Deli ministar abarony ZŠA Donald Ramsfeld.
Roŭna paŭhodu — ad napadu na parlament u Deli 13 śniežnia — Indyja i Pakistan rychtujucca da vajny. I choć apošnim časam sytuacyja tam krychu stabilizavałasia, supakojvacca rana: kožny čarhovy terakt, lubaja pravakacyja moža padniać u pavietra indyjskija bambaviki.
Stratehi z Deli vierać, što heta była b chutkaja dvuch-trochtydniovaja vajna, u časie jakoj indyjskija siły źniščyli b bazy madžachiedaŭ i zaniali b klučavyja pamiežnyja terytoryi. Zachodnija eksperty, adnak, pabojvajucca, što pierad abliččam parazy Isłamabad užyvie svoj “hałoŭny arhument” — atamnyja bomby. Sami pakistancy hatovyja zrabić heta, kali jadziernaja ataka budzie adzinym srodkam pieraškodzić “źniščeńniu dziaržavy”. U vyniku hetaha zahinuć nia mieniej za 12 młn. čałaviek tolki ź indyjskaha boku. Nastupstvy atamnaha kanfliktu buduć mieć hlabalny charaktar: Hienry Kisyndžer pieraścierahaje, što navat adnarazovaje ŭžyvańnie atamnaj zbroi źniščyć tabu na jaje, a ŭsie vysiłki, skiravanyja na jaje niepašyreńnie, vyjaviacca marnymi.
Filipinski precedent
Miarkujučy pa niadaŭniaj aktyŭnaści dyplamataŭ, mižnarodnaja hramadzkaść na čale z ZŠA ŭśviedamlaje niebiaśpieku. Ale adnych zvarotaŭ da pakistanskich uładaŭ, kab utrymali madžachiedaŭ ad pachodaŭ na Indyju, i da indyjskich uładaŭ, kab byli razvažlivyja, niedastatkova. Najlepšym sposabam praduchilić bujnamaštabny kanflikt było b pašyreńnie sfery mižnarodnaj vajny z teraryzmam na Kašmir — i było b dobra, kali b mienavita takuju prapanovu ministar abarony ZŠA Donald Ramsfeld pryvioz hetymi dniami ŭ Deli.
Hetamu ŭžo jość precedent: na Filipinach 650 amerykanskich sałdataŭ zmahajucca plačo ŭ plačo ź filipincami suprać hrupoŭki “Abu Sajaf”, jakaja dziejničaje pad palityčnymi j isłamskimi lozunhami. Imknučysia źmienšyć palityčnuju canu hetaha rašeńnia, urad u Manile farmalna vydaŭ amerykancam dazvoł tolki na navučańnie svaich vajskoŭcaŭ. Padobna, što indyjskaja armija, jak nijakaja inšaja, maje patrebu ŭ takim “navučańni”, jakoje dapamahło b joj uščylnić demarkacyjnuju liniju z Pakistanam i efektyŭniej vyjaŭlać pakistanskich partyzanaŭ.
Realizacyja hetaha prajektu patrabuje śmiełych rašeńniaŭ až ad troch uradaŭ.
Pierš za ŭsio — ad amerykanskaha. Adkryvajučy na Filipinach druhi (paśla aŭhanskaha) front vajny z teroram, Vašynhton išoŭ pa šlachu najmienšaha supraciŭleńnia: dobrazyčliva nastrojeny ŭrad, słaby (jak zdavałasia) praciŭnik… Tym časam, aperacyja ŭ Kašmiry moža vyjavicca ciažejšaj i daŭžejšaj, čym zmahańnie z talibami ŭ Aŭhanistanie. Ale, ź inšaha boku, indyjska-pakistanskaja vajna pastaviła b pad pahrozu vyniki antyterarystyčnaj kampanii. U niestabilnym Pakistanie, uciahnutym u kanflikt ź Indyjaj, zrabiłasia b niemahčymym supracoŭnictva amerykanskich kamandas z pakistancami dziela vysočvańnia niedabitych talibaŭ i čalcoŭ “Al-Kaidy”. Umiašańnie ŭ kašmirskuju prablemu bačycca ZŠA mienšym złom.
Jak pierakanać Indyju?
Ciažej za ŭsio budzie dabicca zhody na prysutnaść amerykanskich vojskaŭ ad Indyi. Jana naahuł supraciŭlajecca ŭciahvańniu ŭ kanflikt z Pakistanam trecich bakoŭ. Adnak biaskoncyja pratesty indyjskaha boku suprać umiašańnia — niepaśladoŭnyja, bo adnačasova Indyja ŭvieś čas prosić ZŠA nacisnuć na Pakistan. Tamu jana zmušanaja budzie “prahłynuć” prybyćcio amerykanskich desantnikaŭ u Kašmir. Tym bolš što amerykana-indyjskaje vajskovaje supracoŭnictva apošnim časam aktyvizavałasia i Deli zacikaŭlena ŭ im. A kali mahčymyja supolnyja vučeńni na Alascy, čamu b nie zładzić takija ž u dalinie Kašmiru? Niadaŭna Indyja prapanavała arhanizavać sumiesnaje indyjska-pakistanskaje patrulavańnie kašmirskaj “linii kantrolu”. Pakistan tady admoviŭsia, patrabujučy śpiarša pieramovaŭ. Trochbakovaha patrulavańnia — z udziełam amerykancaŭ — ad Isłamabadu budzie dabicca praściej.
Indyja zacikaŭlenaja ŭ stabilnaści Pakistanu. Indyjskija “iastraby” musiać pazbycca iluzijaŭ, niby pieramoha nad susiedam u niejkim mityčnym “blickryhu” i ŭstalavańnie ŭ Kašmiry maryjanetačnaha ŭradu dazvolić Deli realizavać svaju hałoŭnuju hieapalityčnuju metu — uzmacnić pazycyi ŭ basejnie Indyjskaha akijanu dy pašyryć svoj upłyŭ na prastory ad Vijetnamu da Jemenu. Vajenny kanflikt jakraz moža zrabić hetuju metu niedasiažnaj, bo radykalnaja častka musulmanskaha śvietu paličyć napad na Pakistan abviaščeńniem vajny isłamu. A tady Indyja apyniecca ŭ sytuacyi Izrailu, jaki zahraz u kanflikcie ź nieźličonaj kolkaściu vorahaŭ. Nia varta zabyvacca i pra 130-miljonnuju musulmanskuju mienšaść u samoj Indyi.
Zhodu na amerykanskuju aperacyju ŭ Kašmiry musić dać i Pakistan. Prezydent Pervez Mušaraf šmatrazova deklaravaŭ zmahańnie z uzbrojenymi hrupoŭkami isłamskich fanatykaŭ i admiažoŭvaŭsia ad terarystyčnych aktaŭ u Indyi. Ale balansavańnie pamiž udziełam u antyterarystyčnaj kampanii i tajnaj padtrymkaj madžachiedaŭ tolki asłablaje pazycyi hienerała Mušarafa. Vyjściem moža zrabicca krok napierad — zhoda na amerykanskuju akcyju ŭ indyjskim Kašmiry, na sumiesnaje patrulavańnie i navat na analahičnyja antyterarystyčnyja “vučeńni” dla pakistanskich sałdataŭ. Šmat što śviedčyć pra toje, što ŭrad u Isłamabadzie nia stolki nia choča, kolki nia zdolny pieraškodić pierachodu madžachiedaŭ z pakistanskaj u indyjskuju častku Kašmiru. Raniejšaja nieadnaznačnaja Mušarafava palityka była skiravanaja na praduchileńnie buntu častki armii dy antyŭradavych vystupaŭ uzbrojenych hrupovak. Ale taja samaja niebiaśpieka isnavała i letaś uvosień, kali hienerał, robiačy razvarot na 180 hradusaŭ, pierastaŭ padtrymlivać aŭhanskich talibaŭ: užo tady isłamskija fundamentalisty jaho praklali, adnak jon zdoleŭ heta niejak pieražyć. Siońnia Mušarafavaj uładzie najbolš pahražaje perspektyva vajny ź Indyjaj, jakaja najbolš uściešyła b pakistanskich paplečnikaŭ “Al-Kaidy”. Vajnu słabiejšy Pakistan adnaznačna prajhraje, a tady ŭładu ŭ Isłamabadzie moža ŭziać u svaje ruki niejki novy muła Amar.
Heta vyprabavańnie i dla pakistanskaj śvieckaj apazycyi, jakaja damahajecca sychodu Mušarafa i viartańnia demakratyi. Amerykanskaja intervencyja — šaniec dasiahnuć kampramisu, u vyniku jakoha było b dobra ŭsim: prezydent Mušaraf zastaŭsia b na čale dziaržavy, a ŭ krainie adbylisia b sumlennyja, kantralavanyja mižnarodnymi nahladalnikami parlamenckija vybary.
Karyść dla kašmircaŭ
Amerykanskaja prysutnaść pavinna paradavać i samich kašmircaŭ, jakija narakajuć na žorstkaść indyjskich siłaŭ biaśpieki. Mižnarodnaja aperacyja dała b im nadzieju na pieramieny ŭ ichnim ciapierašnim niazručnym stanoviščy pamiž pakistanskim mołatam dy indyjskim kavadłam. Uvod amerykanskich vojskaŭ u Kašmir praduchilić vajnu, ale nia vyrašyć samoj prablemy, jakaja palahaje ŭ sprečnym statusie hetaj indyjskaj pravincyi z musulmanskaj bolšaściu. Značnych biudžetnych srodkaŭ, pra jakija kažuć ułady ŭ Deli, niedastatkova. Heta prablema palityčnaja, a nie ekanamičnaja.
Tut treba vajennyja zachady ŭ spałučeńni z surjoznymi dyplamatyčnymi namahańniami. Idealnym vyrašeńniem stałasia b mirnaja kanferencyja z udziełam ZŠA, Vialikaj Brytanii, Rasiei, Kitaju, u vyniku jakoj Kašmir atrymaŭ by šyrokuju aŭtanomiju, zaćvierdžanuju na kantralavanym zamiežnymi nahladalnikami referendumie.
Na vosień u indyjskim Kašmiry zaplanavanyja miascovyja parlamenckija vybary, ale ŭ sytuacyi, kali ŭładu majuć siły biaśpieki i zamaskavanyja bajeviki, hałasavańnie maje mała sensu.
Zamiryć Paŭdniovuju Aziju možna. Ale heta zapatrabuje ad usich zacikaŭlenych bakoŭ vialikaj rašučaści, ciarplivaści i dobraj voli. Terarysty lubiać kałamutnuju vadu, tamu nia spyniać napadaŭ jak u Indyi, tak i ŭ Pakistanie, imknučysia zmarnavać mirnyja namahańni. Vajna pojdzie na karyść tolki adnamu boku — Asamu ben Ładenu i jahonym prychilnikam. U miry zacikaŭlenyja ŭsie astatnija.
Gazeta Wyborcza
