Naśpieła denansacyja sajuznaj damovy
Prafesar Stanisłaŭ Bahdankievič vystupiŭ u “Nacyjanalnaj ekanamičnaj hazecie” ź vialikim artykułam na temu biełaruska-rasiejskaje intehracyi, našaha nacyjanalnaha intaresu ŭ joj na karotki i bolš doŭhi termin. “NN” prapanuje Vašaj uvazie skaročany pierakaz artykułu.
Pahłybleńnie biełaruska-rasiejskaj intehracyi, na pieršy pohlad, ekanamična biezzahannaje, bo Biełaruś zaležyć ad rasiejskich enerhanośbitaŭ i rynku zbytu pieravažnaj častki pradukcyi. Naša intehracyja ŭ ramki vysokaraźvitoha Eŭraźviazu nie adbudziecca prynamsi ŭ najbližejšyja 15 hadoŭ — z-za pahłybleńnia kryzysu našaj ekanomiki, adstavańnia z rynkavaj transfarmacyjaj i palityčnaj samaizalacyi. Na karyść biełaruska-rasiejskaj intehracyi, na pieršy pohlad, śviedčyć i deklaravany Rasiejaj kurs na pastupovuju ahulnaeŭrapiejskuju intehracyju.
Na dolu Rasiei prypadaje blizu 60% našaha zamiežnaha handlu. Intehracyja dazvolić prybrać sa šlachu pieramiaščeńnia tavaraŭ, pasłuh, rabočaj siły i kapitału raznastajnyja mytnyja, a taksama ekanamičnyja, najpierš padatkovyja i cenavyja, pieraškody. Intehracyja zabiaśpiečyć biełaruskim pradpryjemstvam na pierachodny peryjad nižejšyja rasiejskija ceny na enerhanośbity i čyhunačnyja taryfy. Heta arhumenty, jakija pryvodziacca prychilnikami intehracyi.
Viadoma, jość šerah važkich arhumentaŭ na karyść paskoranaha pierachodu na rasiejskuju valutu. Centrabank RF maje značnyja valutnyja rezervy, valutny kurs rasiejskaha rubla bolš stabilny, inflacyja ŭ Rasiei značna nižejšaja, kaeficyjent manetaryzacyi rasiejskaj ekanomiki ŭdvaja vyšejšy, a barteryzacyja raźlikaŭ — nižejšaja, čym u Biełarusi. Adziny ŭnutrany valutny rynak dazvoliŭ by zabiaśpiečyć ekanomiju vydatkaŭ pry valutnym abmienie, raźlikach, mytnym nahladzie i inš., spryjaŭ by źnižeńniu ŭzroŭniu inflacyi.
Pieravahi niesupastaŭnyja
z stratami
Adnak hetyja nievialikija pieravahi niesupastaŭnyja z tym, što aficyjny pierachod na rasiejski rubiel i valutnaje zakanadaŭstva pahražajuć nam strataj suverenitetu.
Na dumku S.Bahdankieviča, abjadnańnie z Rasiejaj u adnu dziaržavu ni ŭ palityčnych, ni ŭ ekanamičnych, ni ŭ vajskovych adnosinach nie apraŭdanaje. Ekanamičnaje stanovišča Rasiei niaŭstojlivaje, bo hruntujecca na eksparcie enerhanośbitaŭ i syraviny, suśvietnyja ceny na jakija niestabilnyja. Što stanie z ekanomikaj RF, kali ciapierašni režym u Iraku budzie zamienieny na praamerykanski i ceny na naftu ŭpaduć? Rasieja maje vializnuju zamiežnuju zapazyčanaść, jakaja šmatkroć pieravyšaje adnosnuju vieličyniu dziaržpazyki Biełarusi. Pa ŭzroŭni nacyjanalnaha dachodu na dušu nasielnictva RF adstaje amal u dva razy navat ad Polščy. Karumpavanaść ułady ŭ Rasiei — adna z samych vysokich u śviecie. Krainu zachlisnuŭ teror, praciahvaje ŭciakać kapitał. Rasieja vajuje ŭ Čačenii. Zachoŭvajecca niebiaśpieka ŭstalavańnia aŭtarytarnaha režymu, prychodu da ŭłady antydemakratyčnych siłaŭ, što nastalhujuć pa imperyjalistyčnaj minuŭščynie. Mnohija rehijony skałanajucca ad enerhietyčnych prablemaŭ, kryzysu niepłaciažoŭ. Asłablenaja ekanomika nia moža padtrymlivać byłuju vajskovuju mahutnaść, što robić vojska niestabilnym, patencyjna zdolnym na avantury.
Inšaja pryčyna niavyhadnaści intehracyi dla Biełarusi — što ŭ nas nie sfarmavany nacyjanalny pryvatny kapitał. Pry valutnaj intehracyi z Rasiejaj heta spryčynicca da poŭnaj straty biełarusami ŭłasnaści, jejnaha pierachodu da niecyvilizavanaha aliharchičnaha rasiejskaha kapitału.
Navošta biełarusam pasiarednik
Pahadnieńnie ab pierachodzie z 2005 h. na valutu Rasiei supiarečyć Kanstytucyi Biełarusi, aznačaje pieradaču jejnaha suverennaha emisijnaha prava CB RF. Bo nadnacyjanalnaje zakanadaŭstva ab paradku funkcyjanavańnia CB sajuznaj dziaržavy i paradku praviadzieńnia adzinaj makraekanamičnaj, hrašova-kredytnaj i valutnaj palityki, naturalna, budzie prarasiejskim. Bolš za toje, paśla pierachodu na rasiejski rubiel da źjaŭleńnia takoha zakanadaŭstva ŭ Rasiei nie zastaniecca nijakich stymułaŭ dla farmavańnia sajuznaha emisijnaha centru i sajuznaj valuty. A ideja dvuch emisijnych centraŭ z vykarystańniem adzinaj valuty nienaturalnaja. Na praktycy heta pahražaje dezarhanizacyjaj hrašovaha abaračeńnia, asabliva pry sacyjalna-ekanamičnaj niestabilnaści.
Va ŭmovach rynkavaj kankurencyi z bolš mocnymi rasiejskimi bankami asnoŭnyja biełaruskija banki, što finansujuć dziaržaŭnyja prahramy i pramysłovych hihantaŭ, niepaźbiežna zbankrutujuć. Toje samaje zdarycca i z pradpryjemstvami, jakija štučna padtrymlivali ŭrad i banki. Pačniecca abvalny rost biespracoŭja.
Alternatyvaj uviadzieńniu rasiejskaha rubla mahła b stać žorstkaja pryviazka da jaho biełaruskaha. Adnak sam rasiejski rubiel pryviazany da dalara ZŠA. Dyk navošta biełarusam pasiarednik?
Tamu varta admovicca na ciapierašnim etapie ad idei poŭnaj valutnaj intehracyi z Rasiejaj. Ale metazhodna praciahvać synchranizacyju parametraŭ manetarnaj, padatkovaj, cenavaj i handlovaj palityki. Na hetym etapie metazhodna liberalizavać naša hrašovaje abaračeńnie, zrabić paŭnapraŭnym płaciežnym i aščadnym srodkam razam ź biełaruskim, rasiejski rubiel, eŭra, dalar.
Patrebny sajuz, i miaža patrebnaja
Biezumoŭnaj metaj biełaruska-rasiejskaj intehracyi jość mytny sajuz, farmavańnie adzinaj mytnaj miažy. Parametry takoha sajuzu pavinny maksymalna supadać z parametrami analahičnych mižnarodnych strukturaŭ. Adnak śpiarša varta było b pabudavać klasyčnuju zonu volnaha handlu pamiž našymi dziaržavami, u miežach jakoj praduhledzieć admienu ŭsich (ci amal usich) mieraŭ taryfnaha i nietaryfnaha rehulavańnia, admovu ad administracyjnaha rehulavańnia cenaŭ na tavary i pasłuhi, jakija pieramiaščajucca praź miažu. Kab supraćstajać kantrabandzie i ŭparadkavać handal tavarami z trecich krainaŭ, a taksama ŭ ramkach padrychtoŭki da ŭstupleńnia ŭ SHA, nieabchodna časova adnavić mytnuju miažu z Rasiejskaj Federacyjaj. Na apošnim etapie našaj intehracyi varta praduhledzieć ustupleńnie sumiesna z Rasiejaj u jakaści paŭnapraŭnych siabroŭ u Eŭraźviaz, pierachod na ahulnapryniatuju stabilnuju eŭrapiejskuju valutu — eŭra.
U novaj sytuacyi treba denansavać ci istotna skarektavać damovu ab sajuzie Biełarusi i Rasiei 1997 h. Bo jana, jak i ramkavaje pahadnieńnie 2000 h. ab pierachodzie na rasiejski rubiel, stavić palityčnyja pytańni papieradzie ekanamičnych. Metazhodniej spačatku ŭnifikavać z Rasiejaj ekanamičnaje zakanadaŭstva i praktyku haspadarańnia. Varta skarystacca z prapanovy U.Pucina skasavać stvoranyja nadnacyjanalnyja orhany — darahija i niepatrebnyja biurakratyčnyja struktury. Nia moža być raŭnapraŭnaj palityčnaja intehracyja, kali ekanamičnaja vaha adnoj krainy ŭ 19 razoŭ pieravyšaje vahu druhoj, kali rasiejskaja ekanomika ličycca rynkavaj, a Biełaruś, pavodle acenki EBRR, znachodzicca na pieradapošnim miescy ŭ rynkavych pieraŭtvareńniach.
Intehracyja sapraŭdy moža iści tolki pa pryncypach EZ, ličyć S.Bahdankievič. Pierš za ŭsio tamu, što hałoŭnaj palityčnaj i ekanamičnaj metaj našaj krainy, jak i Rasiei, pavinna stać siabroŭstva ŭ Eŭraźviazie. Tamu ekanamičnaje zakanadaŭstva treba maksymalna nablizić da ahulnaeŭrapiejskaha.
