***
Upieršyniu za 600 hadoŭ adbyŭsia padzieł isłamskaj hramady Biełarusi. U kastryčniku Kamitet pa spravach relihijaŭ i nacyjanalnaściaŭ pry Saŭminie zarehistravaŭ Duchoŭnaje ŭpraŭleńnie musulmanaŭ, jakoje stałasia kankurentam Musulmanskamu relihijnamu abjadnańniu, što isnuje ŭžo 8 hadoŭ. Kab razabracca ŭ pryčynach padziełu, my źviarnulisia da mufcijaŭ abiedźviuch relihijnych arhanizacyjaŭ.Mufci Ismaił Aleksandrovič, staršynia Musulmanskaha relihijnaha abjadnańnia, adkazaŭ na pytańni karespandenta “NN”.
“NN”: U čym pryčyna raskołu?
I.A.: Ja liču, što pryčyna ŭ asabistych ambicyjach dvuch kiraŭnikoŭ novaha abjadnańnia: Ismaiła Varanoviča, jaki ŭžo abviaściŭ siabie mufcijem, i Sulejmana Bajrašeŭskaha, nastajaciela miačetu z Słonimu. Jany doŭhi čas chacieli być napieradzie, kiravać, byli niezadavolenyja isnym stanoviščam. Na źjeździe ŭ 2000 h. im prapanoŭvali vystupić sa svajoj prahramaj, nadrukavać jaje ŭ našaj hazecie “Žizń”, ale Varanovič i Bajrašeŭski nie zachacieli. Kaliści jany byli siabrami Mufcijatu, a na źjeździe ich nia vybrali navat u kandydaty, voś i pakryŭdzilisia…
“NN”: Varanovič sam siabie pryznačyŭ mufcijem?
I.A.: My dakładna nia viedajem, ci pravodzili jany źjezd, ci byli vybrany delehaty. Bo ludzi ź niekatorych hramadaŭ kažuć, što nia čuli, kab ad ich vybiralisia delehaty. Usio rabiłasia tajemna, niečakana. Niejak my daviedalisia, što Varanovič i Bajrašeŭski ahitujuć ludziej pierachodzić da ich. My schadzili ŭ Kamitet pa spravach relihijaŭ i nacyjanalnaściaŭ, kab pahladzieć ich statut, prahramu — mo jany prydumali niejki svoj isłam. Ale nijakich adroźnieńniaŭ miž nami niama. Hety raskoł skiravany na asłableńnie, na škodu našaj hramadzie.
“NN”: Kolki hramadaŭ Musulmanskaha relihijnaha abjadnańnia adyšło da Duchoŭnaha ŭpraŭleńnia musulman?
I.A.: U nas siońnia 21 hramada, u ich — 5. Da hetaj arhanizacyi adnosicca słonimskaja hramada na čale z Sulejmanam Bajrašeŭskim, u miascovym miačecie jany majuć i jurydyčny adras. U Miensku Varanovič stvaryŭ paralelnuju hramadu. U Viciebsku jany pryciahnuli da siabie nie hramadu, a tolki kiraŭnika. Dyj taho nichto nie vybiraŭ. U 1994 h. tahačasny kiraŭnik hramady vymušany byŭ syści z pasady, bo pracavaŭ u sudovych orhanach. Spravy jon pieradaŭ biełarusu, jaki tolki pryniaŭ isłam, ź imiem Abdul Chak. Ale ž, pavodle statutu, kiraŭnika vybiraje ahulny schod musulmanaŭ. Varanovič taksama stvaryŭ, pieravažna z svajakoŭ, paralelnuju hramadu ŭ Klecku. Piataja hramada ŭ La-chavičach, joju kiruje stryječny brat Varanoviča Rašyd Bajrašeŭski.
“NN”: Pradstaŭniki Duchoŭnaha ŭpraŭleńnia musulman vinavaciać vas u aryjentacyi tolki na arabskija krainy, u prynaležnaści da vahabitaŭ…
I.A.: Ale ci ŭjaŭlaje Varanovič, što takoje “vahabizm”? U Biełarusi navat i duchu jaho niama. Varta adznačyć, što Vahab — zasnavalnik ruchu — zaklikaŭ viartacca da asnovaŭ isłamu. Inšaja sprava, što jaho vykazvańni chtości traktuje tak, jak jamu heta vyhadna. Tak što abvinavačańnie nadumanaje.
My padtrymlivajem ciesnyja suviazi z musulmanami nia tolki arabskich krainaŭ, ale i Baškiryi, Tatarstanu, Samary, Sibiru i Dalokaha Ŭschodu, Inhušecii. A čamu my musim adrakacca kantaktaŭ z arabskimi krainami, adkul kaliści i vyjšaŭ isłam?! Varanovič i jaho prychilniki prosta šukajuć apraŭdańnie svajmu kroku.
“NN”: Ci ŭdasca pieraadoleć nastupstvy raskołu?
I.A.: Upieršyniu za 600 hadoŭ isnavańnia musulmanskaj hramady ŭ Biełarusi adbyŭsia jaje raskoł. My pryniali zvarot da musulmanaŭ, jaki nadrukavali ŭ hazecie “Žizń”. Ciapier u nas post. Paśla jaho źbiaromsia, abmiarkujem sytuacyju. Dalej budzie vidać, što rabić. Mahčyma, jany adumajucca i viernucca. U nas chapaje vonkavych prablemaŭ, a tut jašče źjavilisia ŭnutranyja…
Hutaryŭ Aleh Tačony
Ismaił Varanovič : "My adkryjem medrese"
Mufciju Ismaiłu Varanoviču 70 hadoŭ. Jon, jak i mufci Ismaił Aleksandrovič, naradziŭsia ŭ Klecku.
“Nijakaha raskołu nie było, — kaža Ismaił Varanovič. — Hramady, jakija ŭvajšli ŭ Duchoŭnaje ŭpraŭleńnie musulmanaŭ (skaročana DUMBieł), nikoli nie naležali da Musulmanskaha relihijnaha abjadnańnia.
 |
| Fota Anatola Kleščuka |
Ismaił Varanovič, jak i Sulejman Bajrašeŭski, kateharyčna admaŭlaje, što pryčynaj stvareńnia novaj relihijnaj arhanizacyi źjaŭlajucca jaho asabistyja ambicyi. Pavodle słovaŭ Varanoviča, za hady isnavańnia Musulmanskaha relihijnaha abjadnańnia nakapiłasia šmat niavyrašanych prablemaŭ, uźnikli roznahałośsi pa relihijnych pytańniach. Naprykład, spyniŭsia rost hramadaŭ: pamierli ludzi stałaha vieku, a novych viernikaŭ amal niama. Heta nie turbavała kiraŭnictva, kaža Varanovič. Akramia taho, nie było navučańnia viernikaŭ, nichto nia dumaŭ pra toje, jak spynić źmiašanyja šluby, jak akazać sacyjalnuju dapamohu tym, chto ŭ joj maje patrebu, jak pabudavać u Miensku miačet. Ismaił Varanovič krytykuje kiraŭnictva Musulmanskaha relihijnaha abjadnańnia i za toje, što jano aryjentujecca na arabskija krainy. “Nam kažuć, što adtul da nas prychodzić “čysty isłam”, a nasamreč adtul idzie čužaja tradycyja, nie charakternaja dla musulmanaŭ Biełarusi. Biełaruskija musulmanie majuć svaje tradycyi, jakija nakoplivalisia ciaham 600 hadoŭ”.
Doŭhi čas Ismaił Varanovič byŭ namieśnikam mufcija Ismaiła Aleksandroviča, aktyŭna pracavaŭ z hramadami, stvaraŭ novyja. U 2000 h. jaho i Bajrašeŭskaha vydalili z kiraŭnictva Musulmanskaha relihijnaha abjadnańnia. “Jak inšadumcaŭ”, — miarkuje Varanovič. Tady jany vyrašyli stvaryć ułasnuju arhanizacyju. Varanovič kaža, što padrychtoŭka viałasia adkryta, jon prapanoŭvaŭ vyrašyć usie nieparazumieńni za stałom pieramovaŭ. A tut na jaho paliŭsia brud z hazety “Žizń”. “Ja na hetuju pravakacyju nie paddaŭsia i ničoha ŭ adkaz nie pisaŭ, choć mnie i prapanoŭvali. I niekatoryja padumali, što ja maŭču, bo ŭ čymści vinavaty”, — kaža Ismaił Varanovič.
Pavodle jahonych słovaŭ, ciapier DUMBieł maje vielmi šmat pracy. “Siońnia, kali ŭ Biełarusi žyvie kala 80 tys. musulmanaŭ, ź jakich tolki dźvie tysiačy — miascovyja tatary, dyk my musim imknucca achapić jak maha bolšuju ich častku”, — miarkuje Varanovič.
Novaje relihijnaje abjadnańnie stavić zadačy adkryćcia ŭ Biełarusi medrese, arhanizacyi dohladu mohiłak i miačetaŭ, stvareńnia internatu dla starych ludziej i h.d. Kab ździejśnić usio heta, patrebnyja nia tolki ludzkija, ale j materyjalnyja resursy. Varanovič miarkuje, što ŭdasca zarablać hrošy samim, dy spadziajecca na dapamohu adnaviercaŭ z Rasiei.
S.Jo.
Pra vahabizm u Biełarusi
Kali ŭ 1999 h. znoŭ pačałasia rasiejska-čačenskaja vajna, specsłužby Biełarusi pilna šukali prychilnikaŭ vahabizmu ŭ našaj krainie. Ź niekatorymi pradstaŭnikami musulmanskaj hramady pravodzilisia “prafilaktyčnyja hutarki”. Adnak bolšuju niebiaśpieku specsłužby bačać u studentach i ŭciekačach z arabskich krainaŭ.
U kastryčniku 2002 h. nakont vahabizmu ŭ Biełarusi ŭ interviju internet-sajtu Islam.ru vykazałasia vialikaja specyjalistka pa biełaruska-tatarskich spravach sakratarka biełaruskaj ambasady ŭ Maskvie Tamara Hucava: “Musulmanie Biełarusi nie pajšli na povadzie ni ŭ respublikanskaj apazycyi, ni ŭ zaježdžych prapaviednikaŭ vahabizmu, choć sproby ŭciahnuć ich u palityčnyja machinacyi byli”.
ad redakcyi
Nacyjanalnym intaresam Biełarusi najlepš adpaviadaje arhanizacyja, jakaja staić na niezaležnickich, dziaržaŭnickich pazycyjach. I Musulmanskaje relihijnaje abjadnańnie, i Duchoŭnaje ŭpraŭleńnie musulmanaŭ prychilna staviacca da suverenitetu našaj krainy. Roźnica miž imi chiba ŭ vybary partneraŭ. Mufci Ismaił Varanovič ličyć, što ŭ kantaktach z adnaviercami pryjarytet pavinien addavacca rasiejskim musulmanam, ale nie z-za palityčnaj kańjunktury — majucca na ŭvazie, pavodle jahonych słovaŭ, ciesnyja histaryčnyja suviazi. Šyrokaj sacyjalnaj dziejnaściu jon raźličvaje pryciahnuć u svaju DUMBieł jak maha bolš musulmanaŭ.
Arhanizacyja mufcija Ismaiła Aleksandroviča, viadomaja tradycyjnaj aryjentacyjaj na intaresy biełaruskich tataraŭ, adstojvaje prava aktyŭna supracoŭničać z musulmanami arabskich krainaŭ. Dziakujučy dabračynnaj dapamozie arabaŭ, mahčyma, u Miensku ŭsio ž budzie pabudavany miačet. Adnak tut paŭstaje prablema pryciahnieńnia ŭ musulmanskija hramady adnaviercaŭ-novaemihrantaŭ, — ludziej, pieravažna nieznajomych ź miascovaj musulmanskaj tradycyjaj. Šmat tut budzie zaležać ad aŭtarytetu i siły miascovych musulmanskich hramadaŭ i ich kiraŭnikoŭ. Inakš možna čakać źjaŭleńnia novych relihijnych arhanizacyjaŭ, stvoranych novaemihrantami, jakija buduć aryjentavanymi nia stolki na biełaruskuju dziaržaŭnaść, kolki na svaje duchoŭnyja centry za miežami Biełarusi.
