 |
| Piatro Kraŭčanka Fota ANATOLA KLEŠČUKA |
U niadzielu, 1 śniežnia, rasiejskija telekanały raspaŭsiudzili sensacyjnuju viestku: u Tokijo źnik biełaruski pasoł Piatro Kraŭčanka. Pasoł, ułasna, były — jon užo “siadzieŭ na valizach”, čakajučy viartańnia dachaty. Z kožnaj hadzinaj dadavalisia ŭsio novyja i novyja detali: nibyta niechta bačyŭ, jak Kraŭčanka ŭvachodziŭ na terytoryju amerykanskaha pasolstva, nibyta jon admaŭlajecca ad kantaktaŭ z MZS…
2 śniežnia presavaja słužba MZS Biełarusi raspaŭsiudziła zajavu, u jakoj paćviardžałasia, što P.Kraŭčanka “nia vykanaŭ rasparadžeńnia Ministerstva zamiežnych spravaŭ i nie viarnuŭsia damoŭ, a źnik razam z čekavaj knižkaj, klučami ad pasolstva dy inšymi materyjałami”. Vypadak biesprecedentny ŭ suśvietnaj dyplamatyi. U viečarovych navinach ANT Alaksandar Fiaduta skazaŭ, što kali heta praŭda, dyk P.Kraŭčanka “ździejśniŭ złačynstva”. Kali jašče Nadzvyčajnamu i Paŭnamocnamu pasłu “šyli” kryminał?
Praŭda, pavodle “Haziety.ru”, u biełaruskim pasolstvie ŭ Tokijo paviedamili, što pasoł nikudy nie źnikaŭ, a rychtujecca da vyjezdu na Baćkaŭščynu. Heta paćvierdziła i MZS Japonii, dzie Kraŭčanka pabyvaŭ ranicaj u paniadziełak z dakładam pra składańnie paŭnamoctvaŭ.
Ale chtości byŭ zacikaŭleny ŭ hetym skandale. U paniadziełak u interviju radyjo “Svaboda” kiraŭnik centru infarmacyi i hramadzkich suviaziaŭ KDB Chviedar Kotaŭ, kamentujučy sytuacyju z Kraŭčankam, z metałam u hołasie zaznačyŭ: “U našaj krainie zaŭždy chapała piarevaratniaŭ”. Na nastupny dzień u razmovie z karespandentam “NN” jon admaŭlaŭsia ad svaich słovaŭ. Zrazumieła: sytuacyja ž źmianiłasia.
Ministerstva zamiežnych spravaŭ ad svajoj zajavy nie admoviłasia. U novym aficyjnym paviedamleńni MZS abvieściła, što pasoł znajšoŭsia, ale ŭ Biełaruś jechać nia choča. Rasiejskija elektronnyja ŚMI paviedamili, što Kraŭčanku na jahonaj kvatery naviedaŭ treci sakratar pasolstva Biełarusi, sa słoŭ jakoha stała viadoma, što jon admaŭlajecca “zdać dakumenty pasolstva i viarnucca na radzimu”. Bolš taho, śćviardžałasia, što nia Kraŭčanka, a inšy biełaruski dyplamat naviedaŭ u paniadziełak MZS Japonii z kamentarami nakont statusu i pavodzinaŭ Kraŭčanki. U adnym zhodnyja i radyjo “Svaboda”, i P.Łatuška, i karespandent ITAR-TASS: nijakich palityčnych patrabavańniaŭ u Kraŭčanki niama, a ŭsie paviedamleńni pra jaho nibyta ŭcioki jon nazyvaje “palityčnaj pravakacyjaj”. Sytuacyja zabłytvajecca, a P.Kraŭčanka maŭčyć…
Kančatkovy dyjahnaz
Nieŭzabavie zamiest Kraŭčanki-złodzieja rasiejskija ŚMI pačynajuć stvarać vobraz Kraŭčanki-chvoraha. Havorka jdzie pra “pieradynfarktny stan i vielmi vysoki cisk”. Adnak spačatku było niezrazumieła, jakija lekary pastavili taki dyjahnaz. “Interfaks” paviedamlaje, što Kraŭčanka byŭ na medahladzie ŭ rasiejskich kardyjolahaŭ u Tokijo, prasiŭ dać jamu daviedku, što jon chvory i jamu niebiaśpiečna lacieć u Miensk. Rasiejcy chvaroby nie znajšli i daviedku dać admovilisia. Na dalejšaje abśledavańnie P.Kraŭčanka nia mieŭ času — jaho čakaŭ šerah pratakolnych mierapryjemstvaŭ. Tym časam, pieradynfarktny stan Kraŭčanki paćvierdzili japonskija medyki, i hetuju daviedku jon prademanstravaŭ rasiejskim žurnalistam. Im były pasoł skazaŭ, što pieršapačatkova planavaŭ viarnucca na radzimu ŭ kancy śniežnia, a ciapier dumaje, što heta adbudziecca raniej, niahledziačy na zabaronu japonskich medykaŭ na avijapieraloty.
" Piatro Kraŭčanka naradziŭsia ŭ 1950 h. u Smalavičach. Vypusknik, vykładčyk BDU, kandydat histaryčnych navuk. U 1985—90 h. pracavaŭ zahadčykam adździełu prapahandy j ahitacyi, a paśla — sakratarom Mienskaha harkamu partyi. U 1990 h. ačoliŭ Ministerstva zamiežnych spravaŭ BSSR dy praciahvaŭ im kiravać užo ŭ niezaležnaj Biełarusi — da 1994 h. Byŭ deputatam Viarchoŭnaha Savietu CHII i CHIII sklikańnia, u 1996 h. kiravaŭ parlamenckaj kamisijaj pa mižnarodnych spravach. Da pryznačeńnia 20 studzienia 1998 h. Nadzvyčajnym i Paŭnamocnym pasłom u Japoniju P.Kraŭčanka paśpieŭ papracavać staršym navukovym supracoŭnikam u Akademii navuk, byŭ ekspertam Nacyjanalnaha centru stratehičnych inicyjatyvaŭ Uschod—Zachad "
Skradzieny rukapis
U aŭtorkavym interviju radyjo “Svaboda” Kraŭčanka niespadziavana paviedamiŭ pra svoj mahčymy ŭdzieł u prezydenckich vybarach 2006 h., ale pastaviŭ jaho ŭ zaležnaść ad stanu zdaroŭja dy “adpaviednaj spryjalnaj palityčnaj atmasfery”.
Jašče ŭ niadzielu rasiejskija ŚMI paviedamili, što ŭviečary 30 listapada Kraŭčanka naviedaŭ amerykanskaje pasolstva ŭ Tokijo. Kazali, što jon budzie prasić palityčnaha prytułku. Adnak spačatku amerykanski bok, a potym i sam P.Kraŭčanka abvierhli čutki pra toj vizyt.
Źjavilisia roznyja versii. Naprykład, što amerykancy, dobra viedajučy palityčnyja “zyhzahi” Kraŭčanki, admovili jamu ŭ prytułku. Abo — Kraŭčanka byŭ u pasolstvie, ale nie prasiŭ palityčnaha prytułku. Sam jon u aŭtorkavym interviju radyjo “Svaboda” abvinavaciŭ u raspaŭsiudzie plotak blizkaje da administracyi A.Łukašenki ahienctva “Interfaks-Zachad” dy padaŭ svaju versiju pachodžańnia hetaj “pravakacyi”. U siaredzinie listapada ŭ jaho źnik dziońnik ambasadara, dzie “byli roznyja acenki palityčnych padziejaŭ, jakija adbyvajucca ŭ Biełarusi”, a taksama rukapis knihi “Biełaruś na pierałomie — hieapalityčny vybar Biełarusi”, jakaja rychtavałasia da vydańnia. U apošniaj byli “vostryja palityčnyja acenki” dziejnaści palitykaŭ, u tym liku i prezydenta. Kraŭčanka dapuskaje, što “niechta ź imi moh aznajomicca i voś vyklikać taki palityčny rezanans”.
Chviedar Kotaŭ u razmovie z karespandentam “NN” skazaŭ nastupnaje: “Tut niama nijakaj palityki. Kraŭčanka nia jedzie ŭ Biełaruś pa medyčnych i asabistych matyvach, a nie palityčnych”.
Dyk niaŭžo P.Kraŭčanku mohuć pakarać za jahonuju “piśmieńnickuju tvorčaść”? Ci, moža, jość niejkija inšyja pryčyny? Nia vyklučana, što chtości moh “źlić” jamu infarmacyju, što ŭ Biełarusi rychtujecca jaho aryšt, uzbudžana kryminalnaja sprava, voś jon i zapanikavaŭ… A mo P.Kraŭčanku prosta nie spadabaŭsia prapanavany varyjant z pracaŭładkavańniem. Pavodle słovaŭ prafesara Adama Maldzisa, Kraŭčanka moh stać dyrektaram Nacyjanalnaj biblijateki. “Heta prestyžna. U toj ža Polščy namieśnik ministra kultury ŭznačaliŭ Nacyjanalnuju biblijateku. Chacia ja nia baču pryčyny źmianiać raniejšaha kiraŭnika”, — kaža Maldzis. Uładzimier Hłod u “Narodnaj voli” adznačaje, što naŭrad ci Kraŭčanka pahadziŭsia b na taki varyjant, choć u jaho adna z najlepšych u Biełarusi pryvatnych biblijatek. Pa inšaj versii, Kraŭčanka moh by ŭznačalić Skarynaŭski centar dy pieraŭtvaryć toj u Instytut Biełarusi.
Nia vyklučana, što pryčynaj usich biedaŭ Piatra Kuźmiča stalisia jahonyja prezydenckija ambicyi, pra jakija daviedalisia ŭ Miensku. I Kraŭčanku vyrašyli skamprametavać, vystaviŭšy złodziejem i zdradnikam. Hety epizod bijahrafii možna było b vykarystoŭvać prapahandystam padčas budučych vybaraŭ.
Kańjunkturny nacyjanał-kamunist
Uładzimier Pałupanaŭ, były kaleha P.Kraŭčanki pa MZS i pieršy biełaruski dyplamat-nieviartaniec, jaki ciapier žyvie ŭ Paryžy, svajho šefa nia bačyŭ užo 5 hadoŭ: “Kraŭčanka — heta trahičnaja asoba. Jon pracavaŭ u struktury i vykonvaŭ toje, što jamu zahadvali. Ź inšaha boku, Kraŭčanka — zasnavalnik Ministerstva zamiežnych spravaŭ niezaležnaj Biełarusi. I mianie jon na pracu braŭ jak “biełaruskaha chłopca”.
Mienavita pry Kraŭčanku Biełarusiaj byŭ zrobleny pieršy krok u Eŭropu — padadzienaja zajava ŭ Radu Eŭropy. Niekatoryja zhadvali, ź jakim impetam P.Kraŭčanka, sakratar harkamu partyi, u kancy 1980-ch zmahaŭsia z prychilnikami adradžeńnia nacyjanalnaj symboliki... A jašče Kraŭčanku zakidali toje, što jon zanadta šmat na siabie braŭ. Inicyjavaŭ pošuki Kryža Eŭfrasińni Połackaj, jeździŭ u amerykanskuju fundacyju Morhana, damohsia ŭstalavańnia pomnika Skarynu ŭ Prazie, aktyŭna kantaktavaŭ ź biełaruskaj emihracyjaj. Adam Maldzis peŭny, što “pierakanańni ŭ Kraŭčanki zastalisia raniejšymi” i ź jaho moh by atrymacca dobry nacyjanał-kamunist, nakštałt Kvaśnieŭskaha ŭ Polščy albo Brazaŭskasa ŭ Litvie.
Kamentujučy prezydenckija ambicyi P.Kraŭčanki, Pałupanaŭ havoryć, što “ion daloka nia horšy za Łukašenku jak asoba i jak palityk”. Kraŭčanka, maŭlaŭ, “moh by być prezydentam”, bo maje dla hetaha “nieabchodny bahaž — i intelektualny, i administracyjny”.
 |
| Viačasłaŭ Kiebič Fota ANATOLA KLEŠČUKA |
Kiravanaja akcyja ci “aŭtanomny palot”?
I ŭsio ž jak aficyjnyja źviestki, tak i nieaficyjnyja kamentary pakidajuć adkrytymi pytańni: ci sapraŭdy Piatro Kraŭčanka rašyŭsia na “aŭtanomny palot” abo za im staić niejkaja ŭpłyvovaja siła? Ci nie vypadkova jon zhadaŭ pra “novuju apazycyju”?
Pavodle infarmacyi, jakaja ciapier “hulaje” ŭ apazycyjnych kołach, pabačyŭšy biezdapamožnaść bolšaści apazycyjnych arhanizacyj i partyj, zachodnija sponsary apazycyi źmianili taktyku.
Jany pakul nia buduć dapamahać apazycyi — pačakajuć vynikaŭ miascovych vybaraŭ. Tych apazycyjaneraŭ, jakija stanuć deputatami, jany j buduć padtrymlivać. Jany chočuć, kab apazycyja išła va ŭładu, nabyvała dośvied i aŭtarytet, kab źjaŭlalisia novyja lidery, nie zaplamlenyja starymi skandałami. Tamu ŭ P.Kraŭčanki jość šaniec viarnucca z palityčnaha zabyćcia.
Nielha vyklučać i “rasiejskaha faktaru”. Kali Kreml źbirajecca pazbavicca Łukašenki, to, zrazumieła, rychtuje jamu “pierajemnika”. U takim vypadku vybary adbuducca značna raniej 2006 h. Tady zajava Kraŭčanki nabyvaje zusim inšy sens. Dyj u ŚMI prajšła infarmacyja, što z pryznačeńniem na pasadu pasła ŭ Japonii P.Kraŭčanku kaliści dapamahli maskoŭskija siabry…
Vypadkova ci nie, ale “sprava Kraŭčanki” pačała raskručvacca adrazu paśla taho, jak A.Łukašenka niby žartam skazaŭ, što budzie balatavacca na treci termin i “pierajemnik jamu nie patrebny”.
U interviju radyjo “Svaboda” Kraŭčanka daje, faktyčna, svaje prahramnyja tezysy: “Treba vieści havorku pra novuju apazycyju, pra stvareńnie novaj apazycyi. Heta nie aznačaje, što apazycyja ŭ Biełarusi dobraja ci drennaja. Ale idzie čas palityčnych padziejaŭ, mianiajucca palityčnyja kirunki i palityčnyja partyi, źjaŭlajucca novyja ludzi. Ja siońnia nia staŭ by havaryć, što šukaju niejkich kantaktaŭ z apazycyjaj. Ja, pa sutnaści, dziejničaju siońnia ŭ režymie aŭtanomnaha palotu”.
Kali były pasoł sapraŭdy navažyŭsia na “aŭtanomny palot”, jamu ŭdałosia pravieści, ź minimalnym układańniem srodkaŭ, vydatnuju pijar-akcyju. Dla Kraŭčanki heta važna, bo ci nia zhubicca jon siarod čynavienstva, viarnuŭšysia ŭ Biełaruś, ci nie zabuducca pra jaho ŚMI? A ciapier pra byłoha pasła jašče doŭha buduć pisać hazety, adsoŭvajučy na druhi plan hienerała Frałova, jakoha rasiejskamoŭnaja niedziaržaŭnaja presa ŭžo abviaściła była “lideram apazycyi”.
Kraŭčanka — charyzmatyčny apiakun i siabar talenavitych ludziej. Budučy ministram, jon niejak ź vializnym bukietam kvietak źjaviŭsia na dzień naradžeńnia paeta Anatola Sysa. A jahonaja fraza “Dziaržaŭnaść movy niepaźbiežnaja, jak śmierć” stała kryłatym vyrazam jašče za časoŭ BSSR.
Hetaje interviju Piatro Kraŭčanka davaŭ “NN” u 1996 h., kali byŭ staršyniom kamisii mižnarodnych spravaŭ VS.
Siarhiej Jorš
“NN” ad 15 krasavika 1996 h.
“NN”: Vy prafesijny palityk ad pačatku. Majecie vialiki palityčny kapitał nia tolki ŭ Biełarusi, ale j za miažoj. Vašyja kantakty ź biełaruskaj dyjasparaj atrymali šyroki rozhałas… Jakoj Vam bačycca Vaša palityčnaja budučynia?
P.K.: Maju budučyniu vyznačajuć los, padziei, narod. Ja pierakanany, što, niahledziačy na roznyja formy intehracyi, niahledziačy na toje što nam, mahčyma, daviadziecca prajści praz etap kanfederacyi ci federacyi, my ŭsio ž budziem suverennaj dziaržavaj. Jašče ŭ 92-m hodzie ja skazaŭ, što nam daviadziecca prajści praz etap kanfederacyi. Nie tamu, što ja zacikaŭleny ŭ hetym. Ja skazaŭ heta ŭ Ńju-Jorku emihracyi. Spačatku idzie adna chvala — chvala adradžeńnia, stanaŭleńnia dziaržaŭnaści. Potym chvala idzie ŭ inšy bok…
“NN”: A nastupnaja chvala?
P.K.: Ja dumaju, što heta budzie chvala nacyjanalnaha ŭzdymu. Tamu, viartajučysia da Vašaha pytańnia… nia viedaju, jaki moj los. Adzinaje mahu skazać, što ja byŭ, jość i zastanusia na svaich pazycyjach. Ja palityk, ja ŭličvaju realii palityčnaha žyćcia i nieabchodnaść ekanamičnaj intehracyi z Rasiejaj, ja pierakanany, što tut u nas niama alternatyvy. Treba ŭličvać i realii taho, što adbyłosia ciapier, ale spakojna, narmalna pracavać dziela budučyni Biełarusi.
