Aŭtarski pakaz novaha filmu Jurja Chaščavackaha «Kaŭkaskija pałońniki» ŭ Biełaruskim PEN-centry sabraŭ dziasiatak hledačoŭ. Na BT jon sabraŭ by miljonnuju aŭdytoryju i vyklikaŭ skandał. Takuju stužku nie pakažaš raniej za poŭnač. A zaśnie paśla jaje tolki čałaviek z mocnymi nervami.
|
| FOTA IREX-PROMEDIA |
Napružańnie ŭ filmie narastaje pastupova. Spačatku my bačym niepryhladny rynak u Hroznym pačatku 90-ch, dzikavatych čačencaŭ-handlaroŭ. Toj samy rynak hadoŭ praź 10, inspekcyjny vizyt na jaho pramaskoŭskaha premjera Iljasava ŭ atačeńni dvuch dziasiatkaŭ ciełaachoŭnikaŭ z aŭtamatami. Sielišča. Krajavidy z kinachroniki savieckich hadoŭ. Iznoŭ sučasnyja kadry. Zrujnavanyja, niby ŭ Stalinhradzie, budynki. Hienerał Trošaŭ zahadvaje vyviesić nad sieliščam ściah desantnych vojskaŭ. Vyprasavanaja husienicami ziamla. Uciakačka-čačenka z kacianiom za pazuchaj štorbaje ŭ kirunku horaŭ. Adzin ź pieršych bajoŭ 1994 h.: prostasardečnaha aficera, niaŭłoŭna padobnaha da Stasia Sudnika, aŭtara rasiejska-biełaruskaha vajskovaha słoŭnička, raniać pieršaha. Jaho vyvoziać u palavy špital, paśla, jašče z sotniaju takich, hielikopteram. Nasustrač lacić takaja samaja «vintakryłaja mašyna». Tolki harmatnaje miasa ŭ joj jašče nie pakramsanaje. Cytaty z chrestamatyjnych tvoraŭ Tałstoja. Dla tałstojskaha tematyčnaha viečara na franka-niamieckim telekanale i zdymaŭsia hety film. Aŭtar mieŭ zadańnie «pahladzieć na ciapierašniuju vajnu vačyma klasyka».
Hałoŭny hieroj, maładzieńki aficeryk marskoj piachoty, supravadžaje «hruz 200» na radzimu (ci moža być u trupa radzima?). Jon viazie pareštki svajho matrosa, 19-hadovaha Laščova. Aficera supravadžaje aperatar. Pa darozie aficer spaviadajecca ŭ kameru. Pad harełku, viadoma. Jak da vajny byŭ hatovy adzin bajec ź dziesiaci. Jak, raźjušanyja, razarvali BTRami čačenku-«snajperku». Jašče šmat čaho.
Napružańnie narastaje pastupova, kab urešcie pryvieści nas da dźviuch kulminacyj.
Samaja žorstkaja scena ŭziataja z kasety, pieradadzienaj čačencami Eduardu Džafaravu, maskoŭskamu aperataru-fryłanseru, jaki šmat pracavaŭ u Čačenii. Pahorak, prosta dzivosna zialony muroh, taki zialony, jaki moža być, napeŭna, tolki na paŭdniovym schile hary ŭ paŭdniovych krajach. Pałonnaha rasiejskaha bajca staviać na kaleni ŭ travu, kab adrezać jamu hałavu. «Ludzi dobryja! Ja žyć chaču!..» — płača jon. Kinžał ababiahaje šyju, niby nož miaśnika — tušu na Kamaroŭcy. Płač źmianiajecca jenkam, paśla chrypam. Hałava lacić u raŭčak. Ci tre było ŭstaŭlać hetuju scenu ŭ film? Adnaznačna treba, miarkuje režyser.
Druhaja kulminacyja. Skryniu z matrosam Laščovym — proźvišča napisana krejdaju na doškach — zanosiać u «izbu». Z maciukańniem, bo nie prachodzić u dźviery, čaplaje za vušak. Baby hałosiać atupieła. Lejtenant biaskonca palić. Kamera ŭvieś čas spyniajecca na hetych cyharkach. Ciapier sprabuju ŭzhadać ich marku i nie mahu: niejkaja ŭschodniaja, u nas nia zvykłaja. «Bibłas», ci što?
Film dakumentuje dla nas dźvie śmierci z 12-ci tysiač — mienavita stolki abaroncaŭ ajčyny straciła Rasieja na toj vajnie.
Jość dziasiatki adkazaŭ na pytańnie, čym roźnicca Žłobin ad Viaźmy. Hałoŭny siońnia — u Žłobin nie prychodziać cynkavyja truny.
U Rasiei, sa słovaŭ Ju.Chaščavackaha, pakazać taki film niemahčyma. Škada, što hetkaje kino nie tranślujuć pa BT u pierapynkach miž dramaju «Musulmanin». Bo, urešcie, takoje mastactva dapamahaje nie rabić pamyłak u žyćci.
Film pra nialudzki śviet vajny, što byvaje pryhožaju tolki ŭ telenavinach, sklejeny z kavałkaŭ dziasiatkaŭ roznych stužak. Heta kalaž, zrobleny čałaviekam ź inšaha śvietu biez spahady da svaich hierojaŭ-čačencaŭ, hierojaŭ-rasiejcaŭ.
U hetym sensie možna skazać, što zadańniu Jury Chaščavacki nia daŭ rady. Tałstoj spačuvaŭ svaim sučaśnikam z adnaho i druhoha boku, choć časam kaluča iranizavaŭ nad imi. Aŭtar «Kaŭkaskich pałońnikaŭ» paličyŭ za lepšaje zastavacca ad svaich hierojaŭ na adlehłaści. A mo pa-inšamu i niemahčyma.
Barys Tumar
