Zabojstva premjera Serbii stała šokam dla ŭschodnieeŭrapiejskich palitykaŭ. Ci aznačaje jano, što palityčnyja pieramieny ŭ Biełarusi taksama niemahčymyja biez supracoŭnictva demakrataŭ z kryminałam?
Prezydent Kaštunica byŭ vizytoŭkaj serbskaj revalucyi, Džyndžyč — jaje ruchavikom. Doktar filazofii, vypusknik niamieckich universytetaŭ, jon viarnuŭsia na radzimu, kab stvaryć Demakratyčnuju partyju i stać adnym ź lideraŭ vuličnych pratestaŭ 1996 h., a paśla — meram Białhradu. Skinuty z pasady ŭ vyniku zdrady Vuka Draškaviča, jon nia źjechaŭ na emihracyju. Pałki temperament dapamoh Džyndžyču zachavać aŭtarytet, navat kali dziaržaŭnaja prapahanda abvinavaciła jaho ŭ dezercirstvie — padčas NATOŭskich nalotaŭ Džyndžyč nie padparadkavaŭsia zahadu ab usieahulnaj mabilizacyi. Jon pierasiedzieŭ bambiožki ŭ Čarnahoryi, apraŭdvajučysia, što «ŭ vojsku Miłošavič padstroiŭ by majo zabojstva». Adnak pamierci Džyndžyču sudziłasia inakš.
Premjer pakutliva ruchaŭsia na mylicach ad mašyny da dźviarej budynku ŭradu, kali jaho pradziravili try snajperskija kuli.
Džyndžyč uvojdzie ŭ historyju jak palityk, što raspačaŭ pavarot Serbii da Eŭropy. Ale jon nia byŭ palitykam z zusim čystymi rukami. Dyj ci mahčyma takoje ŭ Juhasłavii, dzie demakraty musili mabilizavać usie siły, jakija tolki mahli vystupić suprać Miłošaviča? «Davodziłasia mieć siabroŭ nia tolki ŭ rai, ale i ŭ piekle», — pryznavaŭsia sam Džyndžyč. Jon zahinuŭ, kali pasprabavaŭ razarvać damovu z «djabłam», — takuju versiju vyłučaje serbskaja presa.
Kab vyžyć va ŭmovach mižnarodnaj izalacyi, Miłošavič vymušany byŭ parušać mižnarodnyja sankcyi, što pryviało da ŭźniknieńnia kryminalizavanaj aliharchii. Suviazi miž palitykami, złačynnym śvietam, biznesam i «orhanami» ŭ Serbii dasiahnuli niebiaśpiečnych pamieraŭ. Palityčnaje žyćcio pačało nahadvać baraćbu mafijoznych kłanaŭ. Tajamničyja zabojstvy zrabilisia nieadjemnym elementam palityčnaha krajavidu.
U studzieni 2000 h. pry niavyśvietlenych akaličnaściach byŭ zabity Želka «Arkan» Ražniatavič, «hieroj» vajny ŭ Bośnii. Paśla byli dva niaŭdałyja zamachi na Vuka Draškaviča (u adnym ź ich zahinuli čatyry Draškavičavy achoŭniki). Narešcie, źnik padčas ranišniaj prabiežki ŭ parku Ivan Stambalič, były prezydent Serbii.
Pałkoŭnik z «eskadronu śmierci»
Paśla zabojstva Džyndžyča serbski ŭrad nadziva aperatyŭna abviaściŭ, što hałoŭnymi zamoŭcami byli pałkoŭnik Miłarad Łukavič pa mianušcy «Lehijon» i Dušan Spasojevič pa mianušcy «Šyptar» (źniavažlivaja mianuška dla albancaŭ). Łukavič u 1998—2001 h. byŭ načalnikam bryhady specpryznačeńnia (BSP), ci «čyrvonych baretaŭ». U maładości jon razam ź siabrukami napadaŭ na kramy. Paśla čarhovaha napadu ŭciok na Zachad, dzie ŭ 80-ch słužyŭ u «Zamiežnym lehijonie». Adsiul i mianuška. Viarnuŭsia na radzimu ŭ pačatku 90-ch i dałučyŭsia da ŭtvoranaj «Arkanam» Serbskaj dobraachvotnaj hvardyi (SDH).
Paśla vajny ŭ Bośnii Łukavič pierajšoŭ u BSP, słužyŭ u Kosavie. U kastryčniku 1998 h. jon atrymaŭ zvańnie pałkoŭnika i ačoliŭ bryhadu, jakaja zdabyła sumnuju słavu Miłošavičavaha «eskadronu śmierci».
U kastryčniku 2000 h. paśla prezydenckich vybaraŭ sotni tysiač čałaviek vyjšli na vulicy Białhradu, kab prymusić Miłošaviča pryznać vyniki kampanii. Demanstrantaŭ možna było razahnać, užyŭšy zbroju. Adnak BSP rabić hetaha nia stała.
Damova z «djabłam»
Mirnamu vyrašeńniu paspryjała razmova Džyndžyča z Łukavičam. Pieršy paźniej šmat razoŭ padkreślivaŭ: «Mnohija abaviazany «Lehijonu» žyćciom, u tym liku i ja». Pałkoŭniku, vidać, paabiacali amnistyju za raniejšyja złačynstvy. Łukavič zastaŭsia načalnikam «čyrvonych baretaŭ». Jon byŭ adchileny ad pasady ŭ traŭni 2001 h., kali vyklikaŭ «zadymleńnie» ŭ dyskatecy, jakoje skončyłasia pažaram. Miesiacam paźniej Łukavič spravakavaŭ stralaninu ŭ načnym klubie padčas śviatkavańnia dnia naradžeńnia ŭdavy «Arkana» Śviatłany Ražniatavič («Cecy»), zorki serbskaje papsy. Tady ŭžo jaho kančatkova zvolnili, ale spravu-taki «zamiali».
Łukavič zachavaŭ upłyŭ u BSP, jaje načalnikam zrabiŭsia jahony namieśnik Miłarad Bracianavič. «Lehijon» byŭ zavadataram buntu «čyrvonych baretaŭ» u listapadzie 2001 h. Specnaz staŭ na dybki, kali Karła Del Ponte pryviezła ŭ Białhrad śpis z 200 asobaŭ, što musili paŭstać pierad Haahskim trybunałam. Tam było i Łukavičava proźvišča.
«Lehijon» byŭ źviazany ź Jovičam Stanišyčam, u 1991—98 h. načalnikam słužby biaśpieki Miłošaviča, stvaralnikam vajenizavanych bryhad, jaki i ŭziaŭ Łukaviča ŭ BSP. Stanišyč — daŭni siabar Džyndžyča. Heta jon arhanizavaŭ spatkańnie Džyndžyča j Łukaviča. Pry Kaštunicu Stanišyčavy ludzi zaniali važnyja pasady ŭ specsłužbach, što vyklikała krytyku z boku liberalnych ŚMI. U traŭni 2001 h. charvacki tydniovik «Nacional» źvinavaciŭ Džyndžyča i Stanišyča ŭ spryjańni Stanku Subociču, karalu cyharetnaje kantrabandy. Džyndžyč kazaŭ, što nie znajomy z Subocičam. Ale potym pryznaŭsia: u pieramovach z «British American Tobacco» nakont budaŭnictva cyharetnaj fabryki toj byŭ pasiarednikam. Aproč taho, Džyndžyč šmat razoŭ lotaŭ Subocičavym samalotam.
«Šyptar», kiraŭnik «Zemunu»
Druhi hałoŭny padazrony ŭ zabojstvie Džyndžyča — Dušan Spasojevič, kiraŭnik złačynnaj hrupoŭki «Zemun» (hetak zaviecca rajon Białhradu). Kłan specyjalizujecca na kantrabandzie narkotykaŭ i vykradańni biznesoŭcaŭ. «Lehijon» — kum Spasojeviča (chrosny baćka dziciaci).
Spasojevič pačynaŭ karjeru ŭ inšym mafijoznym kłanie «Surčyn» (miastečka pad Białhradam), što specyjalizavaŭsia na kradziažy aŭtamabilaŭ. Inšy kum Spasojeviča — Lubuš «Buha» Čemie, pravadyr «Surčynu». «Buha», u svaju čarhu, — kum Drahaluba Markaviča, haspadara najbolšaj ptuškafabryki na Bałkanach, jakoha nazyvajuć «mozham «Surčynu». Blizkim siabram i druhim kumam apošniaha byŭ… Zoran Džyndžyč, jakoha Drahalub kansultavaŭ u pytańniach sielskaj haspadarki.
Čutki pra suviaź Džyndžyča z «Surčynam» dasiahnuli apahieju paśla zabojstva ŭ žniŭni 2001 h. Mamira Haŭryłaviča, byłoha vysokaha funkcyjanera specsłužbaŭ. Kaštunica chacieŭ stvaryć parlamenckuju kamisiju dla raśśledavańnia, ale prapanova była adchilenaja 100 hałasami suprać 98. Nievialikaja partyja «Novaja Serbija» ŭ apošni momant prahałasavała suprać. Pavodle ŚMI, Džyndžyč paabiacaŭ pabudavać cyharetnuju fabryku ŭ rodnym horadzie kiraŭnika partyi.
U mai 2002 h. uspychnuła vajna miž «Surčynam» i «Zemunam». Źnikła žonka «Buhi» Lilana, a ŭ žniŭni 2002 h. i sam jon uciok z Serbii.
Šlachi Džyndžyča i Łukaviča musili niekali razyścisia. Pieršy nia moh tryvać isnavańnie paralelnaj «dziaržavy ŭ dziaržavie», druhi nie chacieŭ u Haahu. Vašynhton pastaviŭ finansavuju dapamohu Serbii ŭ zaležnaść ad źviadzieńnia rachunkaŭ ź minułym. Ale Džyndžyč nie adčuvaŭ dastatkovaje siły, kab raspuścić specsłužby i źviazanyja ź imi złačynnyja hrupoŭki.
21 studzienia serbski tydniovik «Identitet» apublikavaŭ stenahramu razmovy Džyndžyča z daradcam, u jakoj zhadvałasia ab aryšcie «niapeŭnych» čalcoŭ BSP i lideraŭ «Zemunu». 24 studzienia ŭrad adpraviŭ u adstaŭku kiraŭnictva słužby biaśpieki — u tym liku i M.Bracianaviča. U toj samy dzień palicyja znajšła narkotyki ŭ handlovym centry, što naležaŭ «Buhu». Toj pa telebačańni nazvaŭ znachodku pravakacyjaj Spasojeviča, Łukaviča i Bracianaviča. Łukavič adkazaŭ adkrytym piśmom, u jakim abvinavaciŭ urad u zdradzie nacyjanalnym intaresam: «Hulajučy losam cełaha narodu, jany źniščajuć apošnija bastyjony nacyjanalnaha honaru i hodnaści, ašukvajuć nacyju, nie nazyvajučy kolkaści ludzkich hałoŭ, jakija musiać prynieści ŭ achviaru Haahskamu trybunału».
Na mušcy snajpera
Pavodle štotydniovika «Nin», «Lehijon» sustrakaŭsia z Džyndžyčam i pałochaŭ jaho śmierciu. 21 lutaha adbyŭsia pieršy zamach. Hruzavik, jakim kiravaŭ čałaviek z «Zemunu», taraniŭ mašynu premjera. Achova adkryła darohu złačyncu, jakoha, praŭda, schapili, ale nazaŭtra adpuścili. Paśla lutaŭskaha zamachu Džyndžyč vyrašyŭ źmianić achovu.
7 sakavika ŚMI ababiehła sensacyjnaja navina: u krainu viarnuŭsia «Buha». 11 sakavika na pieršaj pałasie «Identitet» źjaviŭsia artykuł pad nazvaj «Džyndžyč na mušcy snajpera — serby z Haahi zamovili zamach». Na nastupny dzień premjer-ministar Serbii — chutčej za ŭsio, «padstaŭleny» achovaj — byŭ zabity.
Usio pakazvaje na toje, što Džyndžyča źniščyła mafija, źviazanaja z specsłužbami. Nastupnik Džyndžyča — Zoran Žyŭkavič, mer Nišu, druhoha pa vieličyni serbskaha horadu. Jaho čakaje baraćba nie na žyćcio, a na śmierć. Albo zhodnictva, jakoje taksama viadzie da śmierci?
Amerykancy dapamahali serbskim demakratam, pakul tre było zvalić Miłošaviča. Paśla ŭrad zastaŭsia sam-nasam z svajoj krainaj, padobnaj da Italii ŭ časy roskvitu «koza nostry».
U Biełarusi kryminalny biznes nia maje takoha ŭpłyvu na palityku. Tut u asnovie ekanamičnaj madeli — nie kryminalizacyja haspadarki, a rasiejskija ekanamičnyja datacyi. Łukašenkaŭcy vinavacili ŭ kantaktach z kryminalnym śvietam Zacharanku i Hančara, ale nie dali nijakich dokazaŭ, ci heta sapraŭdy było tak. Demakratyčnaja presa, u svaju čarhu, zakidała Liberalna-demakratyčnaj partyi suviazi z «šerym biznesam» i specsłužbami adnačasova. Biełaruskija demakraty spadziajucca, što ŭ našaj krainie ŭsio jašče mahčymy paŭnočny — litoŭski ci polski scenar, kali pieramieny ažyćciaŭlaje šyroki nacyjanalny ruch pry padtrymcy ŭładnaj elity, niezadavolenaj raniejšaj systemaj. Nie chaciełasia b iści serbskim šlacham — kali ŭładu atrymlivaje šmatkovaja apazycyja, zaležnaja i ad zamiežnych sponsaraŭ, i ad sajuźnikaŭ kštałtu «Zemunu».
Franc Subiel
