Tłustaja rysa pad minułym
Siarod inšych materyjałaŭ pra vyniki dumskich vybaraŭ u Rasiei siońniašni numar «NN» prapanuje ŭryŭki z redakcyjnaha artykułu hazety «Biełaruś siehodnia» (staronka 4). Taki kamentar byŭ niemahčymy va ŭradavaj presie čatyry ci vosiem hadoŭ tamu. Ciapier ža acenki aficyjozu i niezaležnaje presy supali da dziasiatych.
Ułady evalucyjanavali. Pavał Jakubovič u «BS» razvažaje z pazycyj subjektnaści Biełarusi. Łukašenkaŭcy taksama pačali hladzieć na Rasieju jak na «niezrazumiełuju», a značyć, čužuju. U pryncypie, tut niama ničoha dziŭnaha. Analizavać vyniki rasiejskich vybaraŭ z adnych pazycyj buduć Kučma i Juščanka abo Brazaŭskas i Łandsberhis. Abo voś inšy prykład: Klintan i Buš roznyja, jak saksafon i bandža, dy na zamiežnaj palitycy ZŠA heta niaznačna — jak dla starońniaha voka — adbiłasia. U nas da apošniaha času było inakš.
Biełaruskaja prezydentura zreahavała na vyniki dumskich vybaraŭ naradaju pa pytańniach zamiežnaj palityki. Havorka pra «dyjaloh» z ZŠA dy Eŭraźviazam i «paetapnaje naładžvańnie adnosinaŭ» 8 śniežnia ŭsprymałasia jak palityčny syhnał Zachadu i papiaredžańnie Rasiei.
U toj ža dzień u Vilni «Piaciorka ź plusam» davała pres-kanferencyju ŭ litoŭskim Sojmie. Całkam źmienienaja rytoryka. Ni słova pra dyktaturu, izalacyju dy iracka-juhasłaŭski varyjant. Prasili, kab litoŭcy dapamahli «palepšyć imidž Biełarusi ŭ Eŭropie». Apazycyjanery havaryli karava i niecikava, ale krainu nia chajali. Pramaŭlali z adkaznaściu za jaje. I heta adzinaje, što moža ŭratavać — i, mabyć, nia ich persanalna, a t.zv. demruch.
Voś vam tendencyja. Ułady i apazycyja pačynajuć kankuravać na adnym poli, havaryć na adnoj movie, i heta zdarovaje zmahańnie. «NN» pisała pra heta hady dva tamu. Tady chto paśmiajaŭsia, chto paplavaŭsia.
Važna padkreślić, što i tyja i tyja robiać heta zmušana. Adnyja zastalisia biez svaich cacak — juhasłaŭskaha/polskaha varyjantaŭ, druhija — biez adrodžanaha SSSR i kramloŭskaha pasadu. Ad realizmu až vočy zabaleli, jak na vychadzie z kinateatru. Mahčyma, siońnia sioj-toj navat paškadavaŭ, što źviazaŭsia z palitykaj, takaja jana raptam vyjaviłasia nieramantyčnaja i pryziemlenaja.
Tym nia mienš, u krainie farmujucca novyja bačańni zamiežnapalityčnych pryjarytetaŭ. Pošuk zamiežnapalityčnaha kampramisu apiaredžvaje ŭnutrypalityčny. Va ŭnutranaj palitycy jak dziejalisia niejmaviernyja rečy, tak i dziejucca. Jak liceisty zajmalisia «ŭ lesie», tak i zajmajucca. I Pralaskoŭski robić vyhlad, što tak i treba, što heta i jość novaja idealohija. (Pra nisianiecicu z pomnikam Hienijuš, admienu biełmoŭnych standartaŭ — pobač).
Adnak zamiežnapalityčny kurs zastaniecca niaŭstojlivym, a palapšeńnie adnosinaŭ z Zachadam — sytuacyjnymi ruchami biez adkazu, pakul nie dasiahnuty ŭnutrynacyjanalny kansensus u pryncypovych palityčnych, ekanamičnych i nacyjanalnych pytańniach, pakul ułady i apazycyja nie pačnuć hulać u adnym styli i na adnym poli. (Hł. taksama siońniašniuju rubryku «Pravym vokam».) Zaŭvažu, što adnolkavaha razumieńnia bazavych nacyjanalnych intaresaŭ ciažka dabicca, pakul nie dafarmavanaja nacyja. Kampramisy vypracoŭvajucca ŭ parlamencie, kali jon abrany na svabodnych vybarach. Ale heta druhija vialikija temy. Siońnia — pra inšaje, ab minimalnych pieradumovach.
Pry jakich varunkach łukašenkaŭcy i apazycyja zahavorać na ŭnutrypalityčnyja temy adnoj movaj? Umovami sine qua non padajucca dźvie nastupnyja: tłustaja rysa pad minułym, pad 90-mi hadami, i admova ad hvałtu jak sposabu dasiahnieńnia palityčnych metaŭ. Inšaje asnovy nie vidać.
Alternatyva takomu «pierachodu na supolnuju movu», hetkaj demakratyzacyi ŭ zhodzie, jość. Heta mižnarodnaja izalacyja, kalaps, inkarparacyja ŭ Rasieju, sychod Łukašenki, razborki z Uschodam i inšyja durnicy ŭ duchu novaje pjesy Šałkieviča (staronka 2). Čarhovaść hetych źjavaŭ moža być inšaj, vynik tolki niaźmienny. Źmiena Łukašenki, ale adnačasova — źmiena apazycyi. Abo źmiena apazycyi, paśla čaho na praciahu sezonu — źmiena Łukašenki.
Adnamu i druhomu bakam taki kampramis siońnia zdajecca i niepatrebnym, i niemahčymym, a sama havorka pra jaho — idealistyčnymi fantazijami siarednieeŭrapiejskaha intelihienta. Ale, spadarstva, 70% biełarusaŭ chočuć, kab kraina ŭvajšła ŭ Eŭraźviaz. Heta rana ci pozna abaviaža.
Andrej Dyńko
