Zajava pradstaŭnika «Hazpromu» ab pavieličeńni cany na haz dla Biełarusi z 2006 hodu prahučała niby zaŭčasna. Jašče 2005 hod tolki pačaŭsia, a tut havorka pra 2006-ty. Da taho ž, zajava trapiła ŭ cikavy kantekst.
Niadaŭna Łukašenka zamianiŭ čynoŭnikaŭ, što mieli suviazi ŭ Maskvie. Novaja systema spahnańnia PDV, zdajecca, usio ž źmienšyć abjomy handlu z Rasiejaj. I — krasamoŭnaje supadzieńnie — ceły šerah nacyjanalistyčnych inicyjatyvaŭ pradpisana realizavać u halinie kultury. Vykonvaje ich chto jak umieje. Urad ustanaŭlaje nacyjanalnyja muzyčnyja premii. ANT i radyjostancyi ŭzialisia zamianić rasiejskuju papsu takoju ž, ale mienskaha raźlivu. «Pieśni hodu» ŭsio jašče hučać pad surdynku, ale vykanaŭcy, treba pryznać, užo z hustam apranutyja i dobra ruchajucca pierad kamerami.
Namieśnik ministra kultury Ŭładzimier Ryłatki adkryta zajaviŭ pra nieabchodnaść «derusifikacyi» kulturnaje prastory. A «Biełaruś siehodnia» ŭ minułuju subotu ŭ redakcyjnym kamentary navat zapiajała chvału biełaruskaj litaratury i biełaruskim litarataram — tym samym, kaho jašče ŭčora čarniła. Praŭda, nie kankretyzujučy imionaŭ.
Navat u samaj kanservatyŭnaj, relihijnaj sfery nazirajecca ŭvaha da mienšaściaŭ. A.Łukašenka druhi raz za paŭhodu sustreŭsia z kardynałam Śviontkam. Vynik sensacyjny: prezydent budzie prystuničać na kaladnaj słužbie 25 śniežnia. Raniej kiraŭnik dziaržavy prysutničaŭ tolki na pravasłaŭnych nabaženstvach. Kali navina zamacujecca, heta budzie aznačać aficyjnaje pryznańnie šmatkanfesijnaści Biełarusi i jaje katalickaha radavodu.
Niezaležnyja analityki razvažajuć pra mahčymaści impartu revalucyi z Zachadu i Poŭdnia, a łukašenkaŭcaŭ, takoje ŭražańnie, pa-raniejšamu niepakoić tolki strata padtrymki z Uschodu.
I tut jak u paćviardžeńnie ichnych strachaŭ vyraznaja palityčnaja zajava «Hazpromu»: pierad vybarami my taki voźmiem vas za žabry.
Sutykajučysia z ekanamičnymi pretenzijami Maskvy, łukašenkaŭcy chapajucca za nacyjanalnuju śviadomaść jak za župieł, jaki musova čas ad času cyravać, kab było čym pamachać pierad nosam Pucina. Bałazie ŭ Maskvie jaho panična bajacca. A značyć, ź jaho dapamohaj možna viečna vybivać haz, kredyty i palityčnaje prykryćcio. I ŭžo śviadomaść im padajecca zasłaboju, prydušanaju dziesiaćciu hadami rusifikacyi. Mo mała zaŭvažnaja z Kramla? Mo Pucin nie pabaicca alternatyvy Ryhoraviču? Davajcie ŭzmacnim! Ale kryj boža, kab praces nia vyjšaŭ z-pad kantrolu.
Habruś z prykazki dziejničaŭ starym pravieranym metadam. Jak tryvoha dyk da Boha, a jak pa tryvozie, dyk i pa Bozie. Niepapraŭnyja marksisty štampoŭki vulharnych 70-ch vielmi padobnyja da chitraha Habrusia.
Tamu sastupki karennamu nasielnictvu i jaho nacyjanalnamu ruchu nosiać niepryncypovy charaktar. Biełaruskaja mova nie razhladajecca jak nieadjemny element nacyjanalnaje śviadomaści. Niama i havorki ab pryznačeńni, naprykład, Uładzimiera Arłova ministram kultury, a jakohaści sumlennaha Sieržuka Antusieviča, skažam, ministram unutranych spravaŭ.
«Niamožna pabudavać dreva, — pisaŭ anhielski paet Elijot. — Jaho možna tolki pasadzić i dahladać, čakajučy pakul jano vyraście». Nacyjanalnaja śviadomaść, jana jak dreva. Bieź jaje biełarus nia moža stać ni paŭnavartym hramadzianinam, ni paŭnapraŭnym eŭrapiejcam. Pakul jana budzie raźmiennaju manetaju dla palitykaŭ i intelektuałaŭ, da taje pary Biełaruś budzie zastavacca niepaŭnapraŭnaju dziaržavaju pa-za rečyščam eŭrapiejskaj historyi.
Barys Tumar
