Kastuś Łarkoŭ — biełaruskamoŭny piekar, sapraŭdny znaŭca chlebnych spravaŭ. Jon zajmajecca vyrabam chleba i ŭpryhožvańniem karavajaŭ, kožny ź jakich źjaŭlajecca niepaŭtornym mastackim tvoram. My sustrelisia z majstram, pahutaryli pra chleb jak kaštoŭny simvał biełarusaŭ i daviedalisia pra toje, ci možna śpiačy jaho ŭ chatnich umovach.
«Naša Niva»: Kastuś, z čaho pačałasia zacikaŭlenaść chlebnymi vyrabami dy ich upryhožvańniem?
Kastuś Łarkoŭ: Niepasredna z pracy na chlebazavodzie. Kali spačatku cikaviła niejkaja adna technałohija, skažam, jak na batonie źjaŭlajucca šnary, to potym zachaciełasia bolš pahłyblena vyvučyć hetuju śfieru. Usiamu ja vučyŭsia samastojna. Cikaviŭsia, jakija admysłovyja ŭpryhožańni pavinny być. Kožnaje ź ich maje svaju simvoliku.
«NN»: Jakija najbolš raspaŭsiudžanyja ŭpryhožańni vykarystoŭvali našyja prodki?
KŁ: Kali kazać na prykładzie viasielnych karavajaŭ, to pieradusim ptuški — dola maładych, kvietki — pažadańnie ščaścia i žyćcia pryhožaha, vinahradnaja łaza — simvał doŭhaha kachańnia.
«NN»: Piekar — heta stan dušy?
KŁ: Biezumoŭna. Hałoŭnaje, kab byŭ spakojny charaktar.
Kali čałaviek nieŭraŭnavažany, to i chleb u jaho budzie atrymlivacca kiepski.
Vielmi istotna lubić ludziej i svaju pracu. Kali ty robiš niešta na zamovu, nastroj zaŭsiody pieradajecca vyrabu i ludziam. Tamu na tabie vialikaja adkaznaść.
«NN»: Praz što lažyć šlach da chleba?
KŁ: Praz razumieńnie asablivaści praduktu. Paśla źjaŭlajecca žadańnie ŭpryhožvać chleb, kab jon ciešyŭ voka. Treba ž nie prosta sustreć bochanam chleba, a kab było bačna, jaki padychod da haściej. Chleb — simvał haścinnaści. Karavaj — uvasableńnie doli maładych. Simvał ščaścia na im — dźvie ptuški na viersie karavaja, jakija mahli jeści tolki maładyja.
«NN»: Upryhožvańnie chlebnych vyrabaŭ možna nazvać mastactvam?
KS: Šmat pra heta čuju, mahčyma, tak i jość, a dla mianie heta praca, jakaja vočy ciešyć.
«NN»: Što było samym składanym padčas asvojvańnia hetaj spravy?
KŁ: Udaskanaleńnie prychodzić z časam, nielha śpiašacca. I pamyłki byli, jany i ciapier zdarajucca, to koler vyrabu nie toj, to na vypiečcy niešta nie tak adbiłasia… Ale zvyčajna pra takija chiby viedaju tolki ja.
«NN»: Kolki pa časie zajmaje vyrab chleba?
KŁ: Ad zamiesu ciesta da vychadu ź piečy — 5—6 hadzin.
«NN»: A ci mahčyma śpiačy dobry chleb u chatnich umovach?
KŁ: Umovy, viadoma ž, nie tyja, ale ja pasprabavaŭ u chatniaj žaroŭni, i atrymałasia niabłaha. Tamu i doma pry žadańni možna piačy chleb.
«NN»: Što samaje hałoŭnaje pry pracy z chlebam?
KS: Staŭleńnie da ciesta pavinna być dobrym. Bo jano adčuvaje, i navat lepš za čałavieka. Nielha rabić karavaj z kiepskim nastrojem. U jaho časam harełku dadavali, kab žyćcio viesialejšym było. Vadu prynosili ź niekalkich krynic, kab žyćcio było biez składanaściej.
«NN»: Jak robicca chleb, jaki ŭ jaho skład?
KS: Skład chleba vielmi prosty: muka, vada, sol. Dastatkova tolki hetych praduktaŭ, kab mieć mahčymaść zamiasić ciesta dla chleba. Ale viadoma, kali my naŭprost źmiašajem hetyja pradukty, to naŭrad ci atrymajem zvykły dla nas chleb.
Jość adzin chitryk — heta zakvaska. Mienavita dziakujučy joj u chlebie nazapašvajecca toj niezvyčajny smak, jaki nikoli nikomu nie nadakučaje.
Akramia hetaha, zakvaska dazvalaje atrymać nie lipki miakiš. Zakvasku nikoli nie vykarystoŭvajuć całkam, a zaŭsiody pakidajuć niaznačnuju častku, kab, dadaŭšy da jaje muki dy vady, znoŭ padrychtavać da zamiesu ŭ nastupny raz. Hety sposab vykarystoŭvali našyja prodki, i pa takim ža pryncypie hatujecca chleb i ciapier na bolš-mienš bujnych pradpryjemstvach. U zakvascy, a paśla ŭ cieście nazapašvajucca aramatyčnyja złučeńni, arhaničnyja kisłoty, minieralnyja pradukty zakisańnia, jakija robiać chleb i smačnym, i bolš karysnym. Kab chleb atrymaŭsia duchmianym, etapy zakisańnia i bradžeńnia ciesta pavinny zajmać ad dźviuch z pałovaj da čatyroch hadzin, a časam i bolej.
«NN»: Ci byli ŭ našych prodkaŭ niejkija tradycyi ci rytuały padčas vyrabu chleba?
KS: Raniej pry vypiakańni nielha było svarycca, vastryć nažy. Niepažadana było, kab niechta prychodziŭ u hety čas. Vyniaŭšy chleb ź piečy, jaho nielha było kłaści na abrus, jaki lažyć błahim bokam uvierch… Pa chlebie navat dalejšy los vyśviatlali.
«NN»: Vašaja tonkaja praca, u niečym vytančanaja, bolš pasuje žančynam, čym mužčynam?
KS: Dyk raniej chleb na vioskach i piakli tolki žančyny. Nialohkaja heta sprava nasamreč. Usio ž rabiłasia rukami. Ciapier mašyna robić usio za čałavieka, akramia ŭpryhožańniaŭ. Ich amal zaŭsiody rablu ŭručnuju.
«NN»: Jak rodnyja dy siabry da vašaha zaniatku staviacca?
KŁ: Baćki dźviuma rukami za byli. Matula, choć jana i na piensii, taksama na našym zavodzie, pracujem u adnoj źmienie razam. Stała padnačalenaj syna!
«NN»: Vy nie prosta piekar, a piekar ź biełaruskim kałarytam. Jak da vas staviacca na pracy?
KŁ: Vitajucca i raźvitvajucca sa mnoj zaŭsiody pa-biełarusku. U našaj źmienie ludzi imknucca zrabić mnie pryjemna i razmaŭlać sa mnoj pa-biełarusku.
«NN»: A byli niehatyŭnyja momanty?
KŁ: Adnojčy mianie paprasili nie pisać na vyrabach apazicyjnych prymavak (smiajecca.)
«NN»: Heta jakich?
KŁ: U 2010-m była niejkaja vystava, i mianie paprasili zrabić dla jaje niekalki bochanaŭ z nadpisami. Siarod ich była raspaŭsiudžanaja prymaŭka «Chleb ješ, a praŭdu rež». Atrymałasia, što jana tady aktualnaje i simvaličnaje značeńnie mieła. Časta pišu na bochanach radki ź vieršaŭ. Čytaju niešta i zanatoŭvaju. Prymavak pra chleb u biełarusaŭ šmat: «Usio nie biada, kali jość chleb dy vada», «Jak ty sała nie chvali, a biez chleba nie źjasi», «Chleb — u domie haspadar», «Chleb — nad panami pan»…
«NN»: Kastuś, dyk jakomu chlebu usio ž addać pieravahu: chatniamu ci zroblenamu na pramysłovaści?
KŁ: Usio vielmi prosta: kuplajučy chleb u kramie, my admaŭlajemsia ad momantu ščaścia, jakoje možna adčuć, kali haračy, duchmiany chleb vyciahvaješ ź piečy! Vybar za kožnym.
* * *
Kastuś Łarkoŭ naradziŭsia ŭ Vierchniadźvinsku. Paśla zakančeńnia škoły pastupiŭ u Viciebskaje vučylišča kulinaryi, potym byŭ Mahiloŭski ŭniviersitet charčavańnia. Chlebam Kastuś «zajmajecca» z 1999 hoda. Ciapier pracuje majstram na chlebazavodzie ŭ rodnym Vierchniadźvinsku.
