Hmach, dach, stracha, hučyć zusim niemiłahučna, zhadziciesia. Jość, jość u joj mužnaść, štoś bałckaje, štoś ad hiermancaŭ, navat ad vikinhaŭ. Treba-treba, mabyć, było b nam nazyvacca tymi kryvičami, adčuvali b siabie bolš advažna. Imia ŭsio ž upłyvaje na samaadčuvańnie, na pavodziny. A kryvičy — hučyć zusim nie łahodna. Chacia mianie nazva biełarusaŭ zadavalniaje, ale inšych jana raźmiakčaje, im usio čamuści miłahučnaści chočacca. A kab nazvalisia, moža, miłavidami jakimi ŭvohule, jašče bolej apostrafy miahkimi znakami zamianiali b.
Časam ja znachodžu na niomanskim bierazie kremnijevyja askiepki, jakija vyrazna nahadvajuć niedaroblenyja skrabiec, siakierku, niezakončanaje džała strały. Archeolahi paćviardžajuć: vypadak dla hetych miaścinaŭ nie navina, bo ŭ vašyja ruki trapili narychtoŭki z majsterni staražytnaha pryniomanskaha žychara …
Biełarusy ŭ čymści takija ž niedaroblenyja siakiery, streły, nažy i siarpy. Viadoma ž, u hetym možna ŭbačyć peŭnuju schavanuju ad čužych vačej mudraść. Biełarus hladzić naŭkoła spadyłba i moŭčki, byccam sam sabie, jak navučyŭsia ŭ Bolšaha brata, vyhukaje: a pajšli vy ŭsie na… Ale hetaha zamała dla hodnaha isnavańnia.
Pakazušna skandalić z Bolšym bratam, niby jakija traktarysty na tancach, nichto nie zabaronić, ale takoje kino taksama nia śviedčyć pra sapraŭdnuju kramianiovaść, heta nia skałka, heta niekandycyjnaja cahlina dla vystupaŭ, kab superbiaret nie rastruščyŭ źnianacku svoj čyhunny čerap.
Tak, biełaruskaja mova dosyć hrubaja i mužnaja, ničym nia horšaja, badaj, za halandzkuju ci niamieckuju ŭ hetym sensie. Nia treba nam usioj hetaj ślaźlivaści-saplivaści, štučnaj aficyjnaj zamiłavanaści — “siniavokaja respublika”… Ale, na žal, jana stała barykadaj, jak u hramadzianskaj vajnie, stralajuć adny ŭ adnych, ale ŭsio marnymi nabojami, pejntboł jakiści, “linija mołatava-rybentropa”. Karaciej, sami cełyja, a mova napaŭžyvaja.
Maja dobraja siabroŭka apaviadaje: lubimymi słovami nastaŭnicy-“biełarusicy” byli — “siadaj, koł!” Usie jaje nienadzidzieli, jana nia ŭmieła pryščapić luboŭ da movy i, mabyć, nie imknułasia. Druhaja maja siabroŭka havoryć: nastaŭnica była aniekdatyčnaj, ź jaje ŭsie śmiajalisia. A što da navučańnia, dyk jana źnižała joj adznaku za słova “harech” i staviła piaciorku chłopčyku, jaki pavodle jaje adkazvaŭ, što “čaj” budzie “čaj” pa-biełarusku, a “čaška” budzie taksama “čaška”.
Na ŭstupnych ekzamienach jaje žorstka “rezali”, zamianiŭšy ŭ jaje piśmovaj pracy biełaruskija słovy na rasiejskija — pavodle słoŭnika Krapivy, pastavili trojku. “Kažana” — na “latučuju myš”, “harbatu” na “čaj” i h.d. Nie atrymałasia! Što zrobiš: hetak spałučała “vučycielstva” z asnoŭnaj pracaj supracoŭnica biełaruskamoŭnaj hazety. Jana nienavidzieła niedziaržaŭnyja hazety, emihranckich paetaŭ, Ameryku, Eŭropu i h.d.
Ale usio lahična, kali biełaruskaja mova — heta barykada. I voś zusim niečakana ŭžo vučyciela-adradžency, jakija krytyčna staviacca da “narkamaŭki”, starajucca zanizić adznaki majoj znajomaj, nie zvažajučy, što jana niazmušana karystajecca biełaruskaj movaj. Ale, mabyć, znoŭku słavetny “harech” ci “kažan” trapiŭsia. Napieradzie časam apynajucca junyja zmahary za kulturu movy, jakija błytajucca sa sklapieńniami-sutareńniami, ale žalezna zasvoili, što “che” treba abaviazkova zamianiać na “he”, “iak zaviaščaŭ Taraškievič”. Voś tolki ŭ jaho samoha nie spytalisia, i nie spytajucca…
“Sustreniemsia na barykadach”.
