U epochu, kali pra opiernych śpievakoŭ — tych, chto sapraŭdy ŭmieje śpiavać, hetych samaachviarnych artystaŭ samaha składanaha z vykanalnickich mastactvaŭ, — nichto amal nie piša i ich nie paznajuć na vulicy, kali teatr usurjoz ličyć darečnaj hučnuju prymityŭnuju rekłamu, pieranasyčanaju tannymi, skroź devalvavanymi słovami kštałtu «zorka» i «ŭnikalny», Tamara Mikałajeŭna Nižnikava, sapraŭdnaja lehienda Biełaruskaj opiery, śviatkuje siońnia 90 dzień naradžeńnia.
Ciažka pavieryć, ale chiba što tolki jana ciapier pamiataje inšuju epochu, kali ŭsienarodnaja słava i luboŭ časam mieła krajnija, samyja ejfaryčnyja formy…
Žyvuć dasiul i takija mistyfikacyi: Mikałaj Vorvuleŭ vychodziŭ ź lubimaha restarana nasuprać hałoŭpaštamta, a studenty i padletki išli za im pa praśpiekcie Stalina da Kruhłaj pošty, tuzajučy jaho za kryso palito, prosiačy praśpiavać viadomyja aryi, što jon achvotna rabiŭ… Zinovija Babija padčekvali na vychadzie sa słužbovaha padjezda, hajdali na rukach… A na pachavańnie Aleksandroŭskaj pryjšło chiba nie mieniej ludziej, čym na pachavańnie Mašerava ŭ toj ža hod… I Mašeraŭ byŭ…
Nižnikava, hety maleńki kruhleńki ŭśmiešlivy «cud z kasičkami», jak jaje potym nazavuć, hadavanka vydatnaha piedahoha Maskoŭskaj kansiervatoryi, Maryi Uładzimiravaj, z mužam-muzykantam, taksama maładym śpiecyjalistam, u 1949 pryjechała ŭ Minsk, partyja i ŭrad adpraviła ich na dva hady ŭ Ałbaniju na piedahahičnuju rabotu. Maładaja sacyjalistyčnaja Ałbanija Chodžy prahnuła kvalifikavanych śpiecyjalistaŭ, u tym liku ŭ akademičnaj muzycy. I Iosif Visaryjonavič takich śpiecyjalistaŭ davaŭ — poŭnych entuzijazmu, maładych i talenavitych.
1951 hod, hod viartańnia ŭ Minsk, staŭ pačatkam tryumfu. Biełaruskaja opiera doŭhi čas nie mieła svajho pieršakłasnaha ŭłasna kałaraturnaha saprana, zdolnaha paśpiachova i stabilna vykonvać partyi pieršaha stanovišča. Dahetul partyi kałaraturnaha saprana daručalisia ŭ asnoŭnym liryka-kałaraturnym, liryčnym saprana — Dory Kroz, Palinie Žeźmier, Łarysie Alaksiejevaj — usio heta było davajennaje, pieršaje pakaleńnie artystaŭ Biełaruskaj opiery. 1940—1950-ja stali časam źmieny pakaleńniaŭ. Zaźziali novyja imiony, a pad Nižnikavu stali stavić śpiektakli, a jašče paźniej — niepasredna pisać opiery z prycełam na jaje (R.Pukst, Ju.Siemianiaka i inš.)
Užo praź piać hadoŭ paśla svajho biełaruskaha debiutu — heta było amal ekspromtam, biez repietycyj, 9 kastryčnika 1949 hoda ŭ partyi Raziny ŭ «Sievilskim cyrulniku», jakaja stanie jaje karonnaj, — paśla dvuchhadovaha pierapynku, jana robicca zasłužanaj artystkaj Biełarusi (1954), a jašče praz hod — narodnaj. Zavajoŭvaje pryznańnie kaleh. Łarysa Aleksandroŭskaja ŭ 1960 hodzie, užo nie śpiavačka, a kiraŭnik teatra, pisała pra Nižnikavu: «Zdolna znajści adroznyja rysy ŭ kožnym vobrazie, jaki jana stvaraje, i nie paŭtarycca. Hraničnaja muzyčnaść, biezdakornaja intanacyja, daskanałaja technika plus akciorskaje majsterstva, umieńnie pieravaŭsablacca pry vializarnaj usiepieramožnaj abajalnaści, Tamara Mikałajeŭna stała najlepšaj ajčynnaj vykanalnicaj partyj kałaraturnaha saprana». U 1964 Nižnikava stała narodnaj artystkaj SSSR.
Miakki, zvonki, palotny, ruchomy hołas čystaha sierabrystaha tembru, filihrannaja kałaraturnaja technika ŭ tradycyjach mastactva bielkanta. Vykanalnickaja maniera Nižnikavaj — heta spałučeńnie vialikaj abajalnaści, liryzmu, junačaj trapiatkości, ščyraści, addanaść aŭtarskaj zadumie i stylu tvora pry śviežaści intanacyj u tvorach ź vialikaj sceničnaj historyjaj.
Ahułam Nižnikava stvaryła kala tryccaci raznapłanavych vobrazaŭ u opierach nacyjanalnaha i kłasičnaha repiertuaru. Siarod ich: Marfačka «Dziaŭčyna z Paleśsia» Ja.Cikockaha, Julečka («Nadzieja Durava» A.Bahatyrova), Marynka (adnajmiennaja opiera R.Puksta), Iryna («Kalučaja ruža» Ju.Siemianiaki), Antanida («Ivan Susanin» M.Hlinki), Vałchava, Marfa, Šemachanskaja caryca («Sadko», «Carskaja niaviesta», «Załaty pieŭnik» M.Rymskaha-Korsakava), Lena («Kastryčnik» V.Muradeli), Lubka Šaŭcova («Maładaja hvardyja» Ju.Miejtusa), Hanna («Strašny dvor» S.Maniuški), Adzina («Luboŭny napoj» H.Daniceci), Džylda, Vijaleta, Askar («Ryhaleta», «Travijata», «Bal-maskarad» Dž.Vierdzi), Cerlina («Fra-djavała» F.Abera), Łakme (adnajmiennaja opiera Ł.Deliba), Łejła, Mikaeła («Šukalniki žemčuhu», «Karmen» Ž.Bize), Manon, Safi («Manon», «Vierter» Ž.Masne). Bliskuča vykonvała taksama charaktarnyja partyi (Baba-Łapatucha ŭ opiery «Michaś Padhorny» Ja.Cikockaha, Lisa ŭ opiery «Cieram-cieramok» I.Polskaha), a taksama partyi ŭ kłasičnych apieretach — byŭ čas, kali teatr imi vielmi aktyŭna zachaplaŭsia, asabliva ŭ 1960-ja: Adel, Arsiena («Latučaja myš», «Cyhanski baron» I.Štraŭsa), Žermiena («Karniavilskija zvany» R.Płankieta). Zaraz navat ciažka ŭjavić sabie takuju stylistyčnuju raznastajnaść repiertuaru ŭ našym teatry.
Hołas Tamary Mikałajeŭny hučaŭ u teatry da 1976 hoda.
Tamara Mikałajeŭna viała i aktyŭnuju kancertnuju dziejnaść (majsterstvu kamiernych śpievaŭ jana vučyłasia ŭ kłasie Anatola Dalivo, śpievaka vysokaj vakalnaj kultury). Zachoplena raspaviadała artystka pra svaje hastroli pa Biełarusi — pieraloty na «kukuruźnikach» i pierajezdy ŭ kuzavach hruzavikoŭ, vystupleńni ŭ žniŭnym poli i pieraapranańni ŭ kancertnyja sukienki za stoham sałomy…
Nižnikava stała niastomnym papularyzataram biełaruskaj muzyki, kamiernyja tvory dla jaje pisali ci nie ŭsie prafiesijnyja kampazitary-sučaśniki śpiavački (Ł.Abielijovič, M.Aładaŭ, Dz.Łukas, R.Pukst, Ju.Siemianiaka, Ja.Cikocki, M.Čurkin i inš.).
A jašče jana, uradženka Pavołža, dačka samarskich miaščan (baćka Tamary byŭ buchhałtaram, a maci kapialušnicaj), zakachałasia ŭ Biełaruś i biełaruskuju movu, i stała, jak heta čaścieńka byvaje, bolšaj biełaruskaj i patryjotkaj za mnohich biełarusaŭ. Zaŭsiody pry nahodzie jana padkreślivaje luboŭ da svajoj druhoj radzimy, jakaja pryniesła joj pośpiech, biełaruskaha słova, biełaruskaj pieśni, miełasu, muzyčnaj spadčyny.
«Biełaruś — hałasistaja kraina», — lubić padkreślivać Nižnikava.
I tut taksama jość jaje ŭkład.
Z 1964 Tamara Mikałajeŭna vykładaje ŭ kansiervatoryi — i ŭvaha! — dasiul vykładaje! U 1976—1986 prafiesar Nižnikava była zahadčycaj kafiedry śpievaŭ, a z 2014 hoda hetuju kafiedru ŭznačalvaje ŭžo jaje vučanica — Taćciana Cybulskaja.
Vydatnym piedahoham staŭ i inšy vučań Nižnikavaj — Hieorhij Jurevič, što pracuje ŭ Maładziečnie.
Nu a na opiernaj scenie dabilisia pośpiechu mnohija jaje vučanicy, siarod jakich cudoŭnaje kałaraturnaje saprana Alena Šviedava, a taksama vytančanaja, intelektualnaja artystka, liryka-kałaraturnaje saprana, Alena Bundzieleva.
Śpiavali kaliści ŭ našym opiernym taksama Viktoryja Kurbackaja i Halina Łukomskaja, pieršaja navat niekatory karotki čas była prymaj.
U Muzyčnym teatry ŭ vakale niama roŭnych Lesi Lut. Śpis možna doŭžyć i doŭžyć…
Za salidnym, pavažnym tvorčym šlacham artystki staić, jak heta ciažka byvaje, pakručastaje žyćcio asabistaje… Niaŭdačy ŭ asabistym žyćci, kłopat pra dziaciej, ciažkoje dziacinstva… Artystka pryznajecca, što nie miełasia być joj, ale los vykiravaŭ tak, što jana spraŭdziła maru svajho baćki, jaki z maładych hadoŭ dački zasłuchoŭvaŭsia jaje śpievam.
Šlach da prafiesii byŭ nie mienš pakručastym. Pakazalnyja takija epizody — u vajnu, zusim dziaŭčynaj, Nižnikava idzie pracavać na avijacyjny zavod, pracuje za roznymi vidami drevaapracoŭčych stankoŭ, padumvaje stać inžynieram-kanstruktaram.
Paźniej, u razhar vajny, maładaja Tamara pracuje miedsiastroj, ciahajučy na svaich plačach sałdat, što pryvozili baržami z-pad Stalinhrada ŭ jaje rodnuju Samaru. Tam jana ŭpieršyniu sutykajecca z pa-bykaŭsku ekzistencyjalnymi vybarami, situacyjami, stvoranymi vajnoj — kaho vybirać z mora paranienych, kožny jakich prosić zabrać jaho?
Ciapier Tamara maryć stać chirurham, navat asistuje ŭ špitalach padčas apieracyj, jaje talent vykarystovajuć zamiest narkozu — jana śpiavaje pacyjentam! Piaščotna, ščyra, luboŭna, ciopła, pa-nižnikaŭsku, uhavorvaje ciarpieć. Maru stać chirurham pierabiŭ vypadak — padčas apieracyi pa amputacyi nahi, dziaŭčynie stała błaha, kali chirurh uručyŭ joj adrezanuju kaniečnaść i zahadaŭ trymać. Tamara źnieprytomnieła, ale nahu trymała mocna, nie vypuściła z ruk, choć sama pavaliłasia.
Na prasłuchoŭvańni ŭ estradnaj škole, dziaŭčynie skazali i nie dumać pra estradu i nakiravali ŭ Maskoŭskuju kansiervatoryju. Nu a paśla jaje Tamara Nižnikava stała dačkoj Biełarusi.
Vielizarnaja abajalnaść, usiopieramožny biaźmiežny aptymizm, družalubnaść, jakija niastomna demanstruje artystka, jość sakretami pośpiechu i narodnaj lubovi, i žyćciovaha daŭhalećcia. Mnohaja leta!
