Navošta iści ŭ deputaty, kali heta nie prynosić nijakaj vyhady, čamu biełaruskija palituciekačy za miažoj vystupajuć za Pucina i čamu pensija ŭ 65 hod lepšaja za pensiju ŭ 55? Byłaja žycharka Salihorsku raspaviała Svabodzie pra deputackuju pracu ŭ haradzkoj radzie Antverpena.
U 65 tolki pačynaješ vandravać, vučyć movy i hrać na muzyčnych instrumentach
Praz dva tydni Halinie Maciušynaj spaŭniajecca 53 hady. Adnak kabieta nia maje «pieradpensijnaha» nastroju ŭ adroźnieńnie ad jejnych adnaklaśnikaŭ, jakija ŭžo rychtujucca da dačnaha ładu žyćcia. U Maciušynaj vielmi šmat planaŭ u pracy i ŭ palitycy. Užo zaraz jana dumaje, ź jakoj prahramaj iści na vybary ŭ 2018 hodzie.
Kali ty viedaješ, što tabie jašče tak šmat pracavać, ty pasoŭvaješ svajo stareńnie, praciahvaješ aktyŭnaje žyćcio, žyvieš tak, kab zastavacca zdarovym i pracazdolnym, — kaža jana. — Belhijcy ŭ 65 hod tolki pačynajuć vandravać, vyvučać movy, hrać na muzyčnych instrumentach, realizoŭvać svaje chobi. Heta ž vydatna! Ja b chacieła, kab tak było i ŭ Biełarusi».
Pa słovach biełaruski, nia mienš aktyŭnaj jana była i ŭ rodnym Salihorsku, dzie žyła da 37 hod. 18 hod jana adpracavała na «Biełaruśkalii», 8 ź ich była načalnicaj źmieny na abahačalnaj fabrycy. Karjeru jana zmahła b zrabić i na radzimie, ale praź siamiejnyja abstaviny ŭ 1999 hodzie musiła źjechać ź dziećmi ŭ Belhiju, dzie ŭžo žyła jejnaja siastra.
Maciušyna ŭ liku tych, chto stvaryŭ hramadzkuju arhanizacyju dla mihrantaŭ z postsavieckich krainaŭ — «Platforma Salidarnaść». U 2006 hodzie «Platforma» dałučyłasia da «Internacyjanalnaha kamitetu», dzie Maciušyna pracuje dahetul. «Internacyjanalny kamitet» kuryruje bolš za 300 hramadzkich arhanizacyjaŭ mihrantaŭ Antverpena. U Belhii ličać, što mienavita praz nacyjanalnyja arhanizacyi mihranty zmohuć chutčej intehravacca ŭ hramadztva.
a stolki hadoŭ pracy Maciušyna stała adnym ź viadučych ekspertaŭ pa mihracyi ŭ Belhii. Pa jaje słovach, jana bačyć rašeńni šmat jakich prablemaŭ mihrantaŭ, ale nia moža heta ni da koha danieści. Mienavita dziela taho jana j vyrašyła pasprabavać siabie ŭ palitycy i ŭdzielničała ŭ haradzkich vybarach 2012 hodu ad Chryścijanskich demakrataŭ Flandryi.
«Kab prymać takija rašeńni, treba mieć palityčny ŭpłyŭ, — kaža Maciušyna. — I tak supała, što maja partyja prapanavała mnie stać kandydatam u deputaty».
Na vybarach ja abyšła belhijskich karyfejaŭ u palitycy
Kali na vybarach Maciušyna abyšła niekatorych karyfejaŭ belhijskaj palityki, jakija ŭžo pa 20 hod va ŭładzie, u jejny bok pasypalisia abvinavačvańni. Maŭlaŭ, pryjšoŭ nieviadoma chto — i z nula trapiŭ u radu.
«Ale heta niapraŭda, — kaža biełaruska, — na toj čas u mianie było ŭžo bolš za 10 hod valanterskaj i prafesijnaj pracy ź mihrantami. Tak, ja — novaje imia ŭ palitycy, ale ja nie ŭziałasia ź niadkul. U mianie ŭžo byŭ vialiki dośvied».
U pieradvybarčaj kampanii Maciušyna zrabiła staŭku na dźvie hrupy vybarščykaŭ: mihrantaŭ, ź jakimi jana pracavała, i žycharoŭ svajho rajonu. Eŭfaryi pieramohi, kaža jana, nie było. Paŭtara hoda daviałosia patracić na vyvučeńnie haradzkoj systemy: što adnosicca da haradzkoj, a što da municypalnaj kampetencyi, za što adkazvaje jana sama, jakuju infarmacyju joj treba analizavać, a jakuju — nie.
«Ja dumała, ci vytrymaju šeść hod pracy ŭ takim režymie, — kaža Maciušyna. — Što mnie dapamahło — heta biełaruski dośvied, maja inžynernaja praca ŭ minułym. Kali tabie davodzicca prymać chutkija rašeńni, raźbiracca ŭ detalach z chodu, kali niama času na abdumvańnie. Voś hetaha strukturnaha myśleńnia časta brakuje humanitaryjam».
Ciapier ža, «uciahnuŭšysia» ŭ haradzkuju palityku, Maciušyna hatovaja i da nastupnaha terminu, kali ŭdasca prajści vybary.
«U palitycy ja siabie adčuvaju vielmi ŭtulna, — kaža jana. — Ja baču, jak raście moj prafesijanalizm. Ja całkam upeŭnienaja ŭ sabie».
Ad chryścijanskich demakrataŭ u haradzkuju radu prajšło piać čałaviek. Heta druhaja pa kolkaści pradstaŭlenych deputataŭ partyja ŭ radzie. Razam z Novym flamandzkim aljansam chryścijanskija demakraty zastajucca ŭ praviačaj kaalicyi. Maciušyna ŭznačalvaje kamisiju pa zbory śmiećcia i ŭdzielničaje ŭ šaści inšych kamisijach.
Mihranty hałasujuć za ŭltrapravych, jakija «nie pieranosiać» zamiežnikaŭ
Z 55 abranych deputataŭ haradzkoj rady tolki dzieviaciora — burhamistar i jahonyja namieśniki — całkam zaniatyja pracaj u ratušy. Astatnija deputaty praciahvajuć svaju zvyčajnuju pracu i tolki ŭ volny čas i ŭ «palityčnyja dni» źbirajucca na pasiedžańni rady.
Naviedać pasiedžańnie moža luby čałaviek. Naviednikam udzielničać u abmierkavańni nielha, ale jany mohuć za ŭsim nazirać. U jaki dzień jakoje pytańnie budzie abmiarkoŭvacca ŭ radzie, možna pabačyć na aficyjnym sajcie.
Pa słovach Maciušynaj, ničoha, akramia adkaznaści jana jak deputatka nie atrymała. Tak, deputatam płaciać hrošy, ale paśla padatkaŭ u 40% zastajecca niašmat.
«Kali ja stała deputatkaj, u mianie spytali, ci budu ja mieć mihałku, — uzhadvaje biełaruska. — Ničoha ŭ nas niama. Tolki kalasalnaja adkaznaść, jakuju my niasiem. Navat biaspłatny parkinh kala ratušy ŭ deputataŭ zabrali. Kab nie parkavacca daloka, štoraz treba płacić 2,70 eŭra za hadzinu».
Na sajcie haradzkoj rady abaviazkova źmieščanaja ŭsia kantaktnaja infarmacyja deputataŭ. Hetaksama dastupnyja i palityki vyšejšych uzroŭniaŭ. A pakolki palityčnaja aktyŭnaść u belhijcaŭ vielmi vysokaja, deputatam ledź nia štodnia davodzicca adkazvać na pytańni svaich vybarščykaŭ.
«Ale ŭ kole mihrantaŭ davodzicca, naadvarot, tłumačyć ludziam ichnija palityčnyja pravy, — kaža Maciušyna. — My raskazvajem pra adroźnieńni partyjaŭ, bo, zdarajecca, sami mihranty hałasujuć za ŭltrapravyja partyi, jakija nie pieranosiać zamiežnikaŭ».
Što da mihrantaŭ-deputataŭ, to šmat jakija dyjaspary, jak marakancy ci turki, majuć svaich pradstaŭnikoŭ u haradzkoj radzie. Ale hetyja nacyjanalnaści žyvuć u Belhii ŭžo nia pieršaje dziesiacihodździe, majuć čatyry pakaleńni, jakija tut naradzilisia. Tamu vypadak, kab u radu trapiŭ mihrant pieršaj chvali, sapraŭdy ŭnikalny.
«Siarod pradstaŭnikoŭ postsavieckaj prastory — ja pieršaja ŭ Belhii, — kaža Maciušyna. — A moža, j uvohule va ŭsioj Eŭropie. Voś niadaŭna jašče małady čačeniec Artur Isajeŭ prajšoŭ u radu ŭ maleńkim haradku — bolš nikoha niama».
Biełaruskija palituciekačy «padsieli» na Pucina
Bolšaść mihrantaŭ z postsavieckich krainaŭ hadami žyvuć u Belhii, ale tak i nia stali tut svaimi, — kaža Halina, jakaja za 16 hod u Belhii vyvučyła movu, intehravałasia ŭ hramadztva i navat stała deputatkaj.
«Biada hetych ludziej u tym, što jany pryjechali «z saŭka» i pabudavali taki samy «savok» u Belhii, i pry hetym karystajucca dabrotami hetaj krainy».
Choć u Belhii jość roznyja mahčymaści vyvučać flamandzkuju movu, vychadcy z postsavieckich krain žyvuć u rasiejskamoŭnym hieta, spažyvajučy vyklučna infarmacyju z rasiejskich kanałaŭ.
«Usie jany viedajuć, što skazaŭ Pucin, ale nia viedajuć, što adbyvajecca za 100 metraŭ ad ichniaha domu, tamu što nie cikaviacca žyćciom i navinami Antverpena i Belhii».
Padobnyja prablemy intehracyi zastajucca i ŭ inšych dyjasparach — irancy, nepalcy, afrykancy taksama varacca ŭ svaim saku.
«Jany zaviśli dzieści pasiaredzinie. Jany siabie i hramadzianami Belhii nie adčuvajuć, i biełarusami siabie nia ličać. Heta vielmi dziŭny typaž».
Ź biełarusami, kaža Maciušyna, uvohule cikavaja sytuacyja. Bolšaść ź ich taksama pad upłyvam «kisialovych» i «sałaŭjovych». Naprykład, letaś jaje hramadzkaja arhanizacyja ładziła platformu «Za mir va Ŭkrainie». Padčas adnoj z kanferencyjaŭ da jaje padyšli biełarusy, jakija siudy pryjechali jak palituciekačy, i spytali: ci jana banderaŭka?
«A jašče hetyja biełarusy, jakija kaliści atrymali ŭ Belhii palityčny prytułak, jeździać u Biełaruś i pryjaždžajuć začaravanymi. Ja pytaju: «Kali vy tak lubicie Biełaruś i tak nia lubicie Belhiju, čaho ž vy tut žyviacie?»
Treba samim stvarać u siabie biełaruskaść
Što da biełarusaŭ u Antverpenie, jany taksama majuć svaje arhanizacyi. Praŭda, nie takija šmatludnyja, jak kaliści. Temy, jakija abjadnoŭvajuć našych suajčyńnikaŭ, — Čarnobyl i Dzień Voli. Kaliści na ich źbiralisia da 200 čałaviek.
Siońnia biełarusy žyvuć bolš nadzionnymi kłopatami: nieŭzabavie na sustreču da ich pryjdzie konsuł, kab patłumačyć zakon ab darmajedztvie.
«Biełarusy apynulisia ŭ samaj składanaj sytuacyi, — kaža Maciušyna. — Praz rusyfikacyju, praz historyju my nia stali nośbitami biełaruskaj kultury. My hetuju kulturu i sami dobra nia viedajem. Nie dla ŭsich jana vidavočnaja».
Kab daviedacca bolš pra rodnuju kulturu, padčas adpačynkaŭ, jakija Maciušyna zvyčajna pravodzić u Biełarusi, razam ź siabrami jana starajecca vandravać pa krainie. Połacak, Viciebsk, Miensk, Prypiać — Halina adkryvaje dla siabie Biełaruś tolki zaraz.
«Ja nidzie nie była, žyła ŭ svaim Salihorsku i ničoha, akramia svaich kalijnych šachtaŭ, nia bačyła. Ja razumieju, što biełaruskaść treba stvarać u samoj siabie. Heta tolki ad nas zaležyć».
Ale pry hetym, jak kaža Maciušyna, jana nie stvaryła dla siabie ramantyčnaha vobrazu svajoj Baćkaŭščyny. Bačačy pryhožyja harady, jana nia moža nie źviartać uvahi na niedachopy.
«Voś systema «Adno vakno» — vydatnaja ideja! Nia treba nikudy chadzić, usio addaŭ i atrymaŭ u adnym miescy. Ale ž voś Salihorsk — vialiki zamožny horad, a tam dahetul pracuje adna stareńkaja balnica, jakaja ŭsich nie źmiaščaje».
Ale takija pytańni nie ŭzdymajucca ŭ dziaržaŭnych mas-medyjach. Zamiest hetaha hazety pišuć pra dasiahnieńni ŭ ekanomicy.
«Kali b ja paru miesiacaŭ pahladzieła biełaruskaje telebačańnie, dyk taksama, napeŭna, pačała b vieryć jamu. Taksama stała b u čerhi pa dalary i pry hetym klała Ameryku. Tamu ciapier ja tak pavažaju biełarusaŭ, jakija majuć svajo mierkavańnie».
Maciušyna — daŭni siabra Abjadnanaj hramadzianskaj partyi. Jana ličyć, što pry lubym raskładzie varta ŭdzielničać u prezydenckaj kampanii. Navat kali partyja sustreniecca ź niekalkimi tysiačaŭ vybarščykaŭ — heta ŭžo vynik.
«Padziei apošnich hadoŭ śviedčać pra toje, što na palityčnym poli moža zdarycca što zaŭhodna. Nichto ŭžo nie biarecca pradkazvać palityčny raskład siłaŭ napierad».
Biełaruskija ŭłady da mianie nie źviartalisia
Adno z hruntoŭnych adroźnieńniaŭ Biełarusi ad Belhii — u tym, što prablemy tam nie zamoŭčvajucca, a abmiarkoŭvajucca. Kali niešta zdarajecca, tam nia tolki šukajuć vinavatych, ale najpierš dumajuć, jak papiaredzić heta ŭ budučym. A abmierkavańnie prachodzić publična.
«Tak va ŭsim. Voś sioleta 3% rajonnaha biudžetu było vyrašana patracić na toje, što zachočuć sami žychary rajonu. I voś jany abmiarkoŭvajuć, jak patracić 20 tysiač eŭra: pastavić novuju tumbu z afišaj, kvietnik ci arhanizavać śviata vulicy z šašłykami. Žychary heta vyrašajuć sami».
U takich rečach, upeŭniena Maciušyna, i palahaje demakratyja. Jakuju škołu abrać, za jaki telekanał płacić, jakuju hazetu čytać, za jakuju partyju hałasavać — heta čałaviek sam abiraje.
«Ale nichto pry hetym nia kaža, što Belhija idealnaja. Tut chapaje prablemaŭ. Z tymi ž mihrantami, jakim ciažka znajści pracu. Ale dla taho isnujuć palityki: kab vyrašać prablemy».
Pieraniać belhijski dośvied biełaruskim čynoŭnikam, miarkuje Maciušyna, budzie składana. A voś raźvivać valanterski ruch, za košt jakoha vyrašajecca šmat sacyjalnych napružanaściaŭ, było b možna.
«Ja ŭvohule nia baču zacikaŭlenaści z boku biełaruskich uładaŭ. Kab niejak skarystacca maimi mahčymaściami, nichto da mianie nie źviartaŭsia».
Pasiŭnaść i biełaruskich palitykaŭ, i biełaruskich mihrantaŭ Maciušyna tłumačyć savieckim vychavańniem, kali asoba nie mahła raskrycca napoŭnicu.
«A čałavieku, kab iści ŭ nahu z časam, nielha ni na sekundu prypyniacca. Ty zahamavaŭ, potym upaŭ, ciabie ŭsie pierastupiać i nie daduć ruki padniacca. Tamu ty musiš zaŭždy być u ruchu. Musiš viedać zakony, strukturu. Musiš zaŭždy paćviardžać svoj prafesijanalizm. Kali staiš na miescy, vielmi chutka hublaješ pazycyi. I padniacca nanoŭ — heta budzie treba ŭ dziesiać razoŭ bolš vysiłkaŭ».
