Na ścipłuju žałobnuju cyrymoniju pryjšli niešmatlikija svajaki, siabry, a taksama ludzi, jakija ŭ svoj čas byli hołasam i tvaram radyjostancyi — Aleh Chamienka, Źmicier Vajciuškievič, Maša Jar, hukarežysery i techniki.
Iluzija Bazanaŭskich pasiek
Apošnija 5 hadoŭ Jury Bazan vymušana zastavaŭsia pa-za spravami. U adzin momant jon straciŭ usio — biznes, kalektyŭ, lubimuju spravu. Mocna pieražyvaŭ, prymaŭ blizka da serca, šmat kuryŭ.
Da apošniaha dnia adasoblena žyŭ na chutary Maćkaŭskija Pasieki blizu Illi, kantakty sa źniešnim śvietam źvioŭ da minimumu. U pryvatnych razmovach kazaŭ, što pierajšoŭ na «naturalnuju haspadarku»: hryby — ź lesu, ahurki — z aharodu. Z žyvych duš — dva sabaki i čatyry katy. Žartavaŭ, što narešcie zhadaŭ pra asnoŭnuju adukacyju dyplamavanaha bijolaha (vypusknik bijafaku BDU). I, jak skazała siońnia jahonaja plamieńnica Taciana, mieŭ maru — stać haspadarom kreatyŭnych Bazanaŭskich pasiek.
«Dla mianie pracy ŭ Miensku niama. Iści mnie, čałavieku, jaki dva dziasiatki hadoŭ rabiŭ «Aŭtaradyjo», u niejkija prysłužniki — heta značyć pracavać na systemu, jakaja, ułasna kažučy, usio i rastaptała, — kazaŭ jon padčas našaj apošniaj hutarki.
— Heta dla mianie nia vybar. Pa-druhoje, 20 hadoŭ pry takoj spravie — heta sucelnyja nervy. A mnie ŭžo za «pałcińnik»: to hałava balić, to jašče niešta, treba krychu supakoicca».
Supakoicca nie ŭdałosia — niespraviadlivaść zabivała.
Jury Bazan akazaŭsia adzinym u biełaruskaj medyjnaj prastory, na kaho «paviesili» kalektyŭnuju adkaznaść za «niapravilnaje» aśviatleńnie kampanii vybaraŭ prezydenta ŭ śniežni 2010 hodu.
12 studzienia 2011 hodu Respublikanskaja kamisija pa telebačańni i radyjoviaščańni, kiravańnie jakoj sumiaščaŭ z pasadaj ministra infarmacyi Aleh Pralaskoŭski, zahadała kalektyvu «Aŭtaradyjo» zharnuć viaščańnie. Farmalnaj pryčynaj dla zakryćcia chvali 105,1 staŭ «raspaŭsiud materyjałaŭ, jakija ŭtrymlivajuć publičnyja zakliki da ekstremisckaj dziejnaści». Mienavita tak byli acenienyja vystupy kandydataŭ u prezydenty Ŭładzimiera Niaklajeva i Andreja Sańnikava. U pryvatnaści, lider «Eŭrapiejskaj Biełarusi» zaklikaŭ vybarcaŭ vyrašać los krainy nie na kuchni, a na płoščy. «Nastaŭ čas pamianiać łysuju humu», — skazaŭ palityk.
Jak tolki skončylisia navahodnie-kaladnyja śviaty, u dźviery «Aŭtaradyjo» pahrukalisia niazvanyja hości ź Biełaruskaj dziaržaŭnaj inspekcyi elektrasuviazi. Z paroha zahadali vyklučyć pieradatčyk.
Što admietna, nie z sudovym rašeńniem, a na padstavie adnaasobnaha mierkavańnia čynoŭnika Pralaskoŭskaha.
Nijakija arhumenty na revizoraŭ nia ŭździejničali, znajomyja pazyŭnyja ŭ FM-efiry zmoŭkli. Pamiaškańnie ŭ budynku zavodzkaj administracyi na vulicy Prytyckaha ŭ Miensku praź niejki čas apiačatali. Adzinaja pryvatnaja radyjostancyja ŭ Biełarusi, jakaja viaščała nie ź dziaržaŭnaha, a z ułasnaha pieradatčyka, była paśpiachova neŭtralizavanaja.
U studyi «Aŭtaradyjo» paśla zakryćcia stancyi
U Aleha Chamienki, muzyki i viadučaha prahramy «Brama isnaści», u efiry «Aŭtaradyjo» vyjšła bolš za sto aŭtarskich pieradač. Jon miarkuje, što sapraŭdnaj padstavaj dla likvidacyi stancyi była zanadta niezaležnaja pazycyja:
«Hałoŭnaje ŭ tym, što heta była samaja niezaležnaja radyjostancyja ŭ krainie. Prosta nahadaju, čamu asabista ja hanarusia «Aŭtaradyjo». Kali adbyvałasia tak zvanaja prafilaktyka, nie pracavała nivodnaja FM-stancyja, akramia našaj. I heta viedali nia tolki my, zrazumieła, heta viedali i inšyja. Nie vyklučaju, što «Aŭtaradyjo» było začyniena navat nie pa tych farmalnych pryčynach, jakija byli ahučanyja. Nasamreč jano było absalutna niezaležnaje i pa kamutacyi, i pa abstalavańni, i pa šerahu inšych parametraŭ. To bok mahło isnavać, kali ŭsie astatnija raptam zamoŭknuć — usie biez vyklučeńnia kankurenty tak ci inakš zaležać ad dziaržavy. Heta byŭ adziny realny niezaležny srodak infarmacyi ŭ FM-efiry. Jak na moj pohlad, mienavita heta paŭpłyvała na los stancyi, a nie jakija inšyja rečy».
Niekatoryja kalehi dapuskajuć, što likvidacyja «Aŭtaradyjo» stała asabistaj pomstaj Aleha Pralaskoŭskaha svajmu apanentu.
Padčas naradaŭ u Ministerstvie infarmacyi Jury Bazan žorstka i navat na miažy fołu supraćstajaŭ kiraŭniku viedamstva, kali efir faktyčna abkłali cenzuraj — u vypuskach navinaŭ možna było spasyłacca tolki na aficyjnyja ahienctvy, zabaraniałasia kazać pra palityčnyja akcyi dyj uvohule ŭsłych zhadvać apazycyju. A rolik demakratyčnych kandydataŭ pierad prezydenckimi vybarami 2010 hodu staŭ apošniaj kroplaj — niazhodnamu treba było pakazać jahonaje miesca.
Placoŭka dla niefarmatnych
Biaz pracy zastaŭsia nia tolki niazručny redaktar zanadta niezaležnaha resursu, ale i vysokakvalifikavany kalektyŭ adnadumcaŭ. Da taho času heta była redkaja placoŭka, dzie hučali niefarmatnyja muzyki z «čornaha śpisu» — Jury Bazan pieršym z kalehaŭ pryjšoŭ da razumieńnia, što ŭ biełaruskim efiry pavinny hučać biełaruskija aŭtary i vykanaŭcy. Jašče da ministerskich instrukcyjaŭ spačatku pra 50%, a potym i 75% biełaruskaj prysutnaści ŭ efiry pa drabočku sabranaja muzyčnaja kalekcyja «Aŭtaradyjo» była zdolnaja vykanać pradpisańnie na 100%. Tut nie bajalisia abkatvać maładych i nieviadomych.
Maša Jar była aŭtarkaj i viadučaj rejtynhavaj pieradačy «Kala roku» — pieršaj rehularnaj prahramy ŭ efiry «Aŭtaradyjo». Jaje haściami pierabyvali, badaj, usie znakavyja persony biełaruskaj sceny. Navina pra zakryćcio stała sapraŭdnym šokam:
«Mahu skazać, što Jury Mikałajevič nasamreč byŭ čałaviekam-eksperymentataram. Hałoŭnaja jaho rysa ŭ tym, što jon davaŭ usim svaim supracoŭnikam svabodu dziejańniaŭ. Naprykład, u mianie takaja dumka — a ci nie pasprabavać zrabić pieradaču takoha kštałtu — uźnikła dosyć spantanna. I kali ja pryjšła z prapanovaj, jon skazaŭ: rabicie, tolki «za». U vyniku my jaje zrabili biez anijakich nakazaŭ ź jahonaha boku: maŭlaŭ, usio pavinna być tak, tak i tak. Padrychtavali, zaćvierdzili i pačali vypuskać. I heta była pieršaja stałaja pieradača na chvalach 105,1. Vielmi pryjemnyja ŭspaminy pra pracu. Jury Bazan zaŭsiody žyŭ tolki svaim dzieciščam, heta byŭ jahony hałoŭny sens. Na žal, siońnia ŭžo kančatkova zaviaršyłasia epocha «Aŭtaradyjo» dyj uvohule eksperymentalnaha viaščańnia».
Uvieś 2011 hod doŭžylisia sproby apratestavać zabojčaje rašeńnie Respublikanskaj kamisii pa telebačańni i radyjoviaščańni. Pieršaje ž pasiedžańnie dało padstavy da aptymizmu. 9 sakavika 2011-ha sudździa Vyšejšaha haspadarčaha sudu Valery Šobik pryznaŭ niesapraŭdnym papiaredžańnie ab spynieńni viaščańnia radyjostancyi. To bok pastaviŭ pad sumnieŭ zahad Pralaskoŭskaha, faktyčna dazvoliŭšy kalektyvu adnavić pracu.
Adnak litaralna na druhi dzień paśla hetaha Pralaskoŭski zajaviŭ, što jamu prysud nie padabajecca, i ŭžo 17 sakavika kasacyjnaja kalehija taho ž sudu kardynalna źmianiła pazycyju, admianiŭšy raniejšy vyrak. Sprava pajšła na paŭtorny razhlad, byŭ pryznačany novy sudździa z «pravilnaj dziaržaŭnaj pazycyjaj».
Nastupnyja pasiedžańni ničoha suciašalnaha nie prynieśli — 10 traŭnia skarha ab pryznańni rašeńnia spynić viaščańnie niesapraŭdnym była kančatkova adchilenaja. Paźniejšyja sproby lehalizavacca praź viedamstvy, jakija, pa sutnaści, i byli inicyjatarami likvidacyi, nia mieli nijakich šancaŭ na pośpiech.
«U Ministerstva infarmacyi źviartacca było biessensoŭna, — kazaŭ Jury Bazan u interviju Svabodzie. — Nu da kaho tam hrukacca? Da Pralaskoŭskaha, jakoha ŭrešcie samoha vykinuli? Ci da ciapierašniaj haspadyni? Jany ŭsie ŭ adnoj abojmie, paviazanyja adnymi łancuhami. Ministerstva suviazi taksama ničoha nie vyrašaje, nia maje ni kropli samastojnaści. Usie — zvyčajnyja maryjanetki. Kali nas začyniali, pryjechali dva supracoŭniki inspekcyi elektrasuviazi: pozirk u padłohu, maŭlaŭ, prabač, my tut ni pry čym. Adbyvajecca złačynstva, a nichto nie vinavaty… Niama hramadztva, čałavieka z ułasnaj pazycyjaj. Moža, i nabiarecca tysiač dziesiać, jakija niečaha vartyja, ale ž heta doli pracenta…»
Likvidacyju radyjostancyi Jury Bazan nazyvaŭ palityčnaj zamovaj: prahramy kandydataŭ u prezydenty, uklučna z Sańnikavym i Niaklajevym, raźmiaščali nia tolki niezaležnyja, ale i dziaržaŭnyja ŚMI. I pry roŭnym padychodzie karać treba było nia tolki «Aŭtaradyjo», a i šerah aficyjnych vydańniaŭ, jakija nadrukavali «ekstremisckija zakliki». Adnak dziaržaŭnyja medyi i hrošy z kandydataŭ uziali, i nastroj Pralaskoŭskamu nie sapsavali.
Achviary prezydenckaj kampanii
«Naš kalektyŭ realna akazaŭsia adzinym, chto paciarpieŭ u palityčnaj kampanii 2010 hodu, — zhadvaŭ sioleta Jury Bazan. — Bolš ža nikoha nie začynili? Toje, što niekatoryja niezaležnyja ŚMI pałochali, dyk hetym usio i skončyłasia, urešcie pakinuli ŭ spakoi. A nas źniščyli, pryčym brudna, na zakon uvohule naplavali. Bo zhodna z zakonam spačatku treba było padać u sud matyvavany pazoŭ na zakryćcio. Ale nijakaha pazovu nie było, prosta pryjšli i zahadali «vyrubić tumbler».
Niekalki hadoŭ tamu ŭdałosia pabyvać u «zamarožanym» ofisie «Aŭtaradyjo» — jašče da taho, jak dostup tudy byŭ zabaronieny, a dźviery apiačatanyja. U pieršaj pałovie 2013-ha tablička na žaleznych dźviarach śviedčyła, što farmalna redakcyja isnuje i hatovaja viarnucca da vykanańnia prafesijnych abaviazkaŭ. Čakali svajho času studyjnaje abstalavańnie i režyserskija pulty. Nie chapała tolki kamandy pstryknuć tumbleram. Jury Bazan, kab prademanstravać bajazdolnaść, padklučyŭ kamputar i zapuściŭ u studyjnuju cišyniu ŭžo padzabytyja pazyŭnyja. Potym jašče krychu pahavaryli i syšli — jak vyjaviłasia, nazaŭždy. Nieŭzabavie klučy ŭ hałoŭnaha redaktara zabrali, tabličku demantavali.
«Tym nia mieniej užo try hady sprabujuć prymusić za niešta płacić — akazvajecca, ja hetaj dziaržavie jašče niešta vinien, — aburaŭsia sioleta Jury Bazan. — Usio dapytvajucca, dzie naš novy jurydyčny adras. Ź ichnaj ža łaski ŭsio začyniena, źniščana, a da hetaha času nie supakojacca. Praŭda, apošni raz nie strymaŭsia i tak pasłaŭ… Niejkaja dama telefanavała, spyniŭ: vy, kažu, na jakoj vulicy ciapier? Akazałasia, dzieści ŭ centry. Dyk voś na Prytyckaha domik staić kvadratny, padymiciesia na apošni pavierch i zapytajcie, na jakim śviecie «Aŭtaradyjo». Što da mianie dakałupalisia? 20 hadoŭ pracavaŭ, dyk uziali i vykinuli z prafesii».
Pavodle prykidak Juryja Bazana, na momant likvidacyi rynkavy košt «Aŭtaradyjo» ź pieradatčykami i składam aŭdytoryi, na jakuju aryjentujucca reklamadaŭcy, vahaŭsia ŭ miežach paŭmiljona dalaraŭ:
«Dyk nie, uziali rastaptali, źniščyli, zakapali, razahnali. Dobra choć nie zabili…» — kazaŭ padčas apošniaj razmovy Jury Bazan, cudoŭna razumiejučy, što zabivajuć nia tolki strełam u hałavu.
«Aŭtaradyjo» — pieršaja alternatyŭnaja radyjostancyja na terytoryi Biełarusi, jakaja pačała viaščańnie paśla raspadu SSSR. Ad 1992 hodu i da pačatku 1995-ha pracavała tolki na častacie 67,7 na ultrakarotkich chvalach. U 2001-m była aficyjna zapuščanaja chvala 105,1 FM. Stancyja viadomaja najpierš svaim aryhinalnym blokavym farmatam viaščańnia pa 20 chvilin tematyčnaj muzyki biez udziełu dydžejaŭ. Ciapier na častacie «Aŭtaradyjo» pracuje dziaržaŭnaja stancyja «Stalica».
