Hramadzianskaja supolnaść — kaliści ŭ hetych słovach čułasia ramantyka jadnańnia i dobraha pačatku. “U Biełarusi paŭstała hramadzianskaja supolnaść”, “hramadzianskaja supolnaść patrabuje pierahladu spravy”, “idzie nastup na hramadzianskuju supolnaść”... Siońnia naša hramadzianskaja supolnaść aznačaje tolki adno: u Biełarusi niama hramadztva. Jość hranična atamizavanaje nasielnictva, nie abjadnanaje, pa vialikim rachunku, ničym. I jość hramadzianskaja supolnaść — zakryty karparatyŭ niekalkich tysiač čałaviek, abjadnanych adnymi intaresami.
Kaliści padčas vandroŭki na Aśviejskim voziery my vysadzilisia na vostravie — samym vialikim u Biełarusi. Izalavanaja vadoju prastora sa svaimi ŭzhorkami niekali była zasielenaja ludźmi, a ciapier tam adno paśvilisia byčki. I niechta skazaŭ — ech, sabrać by tut usich biełaruskamoŭnych z usioj Biełarusi, pastavić damy, adkryć škoły... I zažyć ułasnym biełaruskamoŭnym žyćciom, svajoj ci to kałonijaj, ci to reziervacyjaj.
Takim vostravam siońnia stała naša hramadzianskaja supolnaść. Jana — tolki iluzija hramadztva, i ništo ŭžo nie pakazvaje na toje, što niekali jana moža razraścisia dy achapić saboju ŭsiu krainu, stać hramadztvam.
Hramadztva pačynajecca z dačynieńniaŭ. Kantakty, razmovy, supolnyja spravy. Adziny krytery partniorstva — toje, što my hramadzianie Biełarusi i žadajem joj i sabie pośpiechu. Nieluboŭ da Łukašenki — nie krytery, asabliva kali jon raspaŭsiudžvajecca na sotni tysiač biełaruskich ludziej, što pracujuć u dziaržaŭnych strukturach. U absalutnaj bolšaści heta adekvatnyja ludzi, jakija nijak nia mienš pakutujuć ad taho samaha Łukašenki i ŭstalavanych im paradkaŭ. Čamu našy demsiły nie dačyniajucca ź imi, nie šukajuć ahulnaje movy? Choć by i adnosna toj samaj movy.
Nadoječy chadziŭ ja ŭ patrebie da načalnika rajonnaj kantory. Pieršaja reakcyja (jak zaŭsiody) — ździŭleńnie, što kažu pa-biełarusku. Ździŭleńnie źmianiajecca razvahaju pra toje, što ničoha dziŭnaha ŭ hetym niama, prynamsi, być nie pavinna. Jaŭhien Ivanavič sam ukrainiec i pamiataje, što kali pierabiraŭsia ŭ Biełaruś, jaho ździviła, što biełarusy nie havorać pa-biełarusku. Praŭda, było heta hadoŭ dvaccać tamu, ale z tych časoŭ ničoha nie źmianiłasia. Voś tolki tady... Jaŭhien Ivanavič uspaminaje, što hałasavaŭ za BNF — jakraz z hetaj nahody, jak śviadomy ŭkrainiec, za movu. A ciapier... Hłyboki ŭzdych, i... pierachodzim da majoj patreby.
Ja sprabuju dadumać jahony ŭzdych. BNF daŭno ŭžo nia tolki nie ŭvasablaje saboju Partyju Biełaruskaj Movy, ale nie źjaŭlajecca ŭdzielnikam sistemnaj palityki (kali takaja jość). I ludzi na dziaržaŭnaj słužbie nia buduć hałasavać za BNF nie tamu, što jon apazicyjny, a tamu, što niesistemny. Fihuralna kažučy, jon isnuje na Aśviejskim vostravie — sa svaimi zmaharnymi łozunhami, znajomymi tvarami i adčuvańniem peŭnaj zavieršanaści, zadavolenaści saboju. Tut ža jaho siabry pa kaalicyi.
Pakul Jaŭhien Ivanavič daje kamuści cennyja ŭkazańni, ja raźvivaju svaju dumku: a pry jakich umovach jon usio ž addaŭ by svoj hołas za biełaruskuju movu? Siońnia takoha sistemnaha vybaru ŭ jaho niama. Ale kali b, skažam, dva sistemnyja kandydaty ŭ jahonaj akruzie išli paralelna pa-rasiejsku i pa-biełarusku, u jaho b źjaviŭsia vybar. Vy skažacie, adkul takomu kandydatu ŭziacca? Niaprostaja zadača, ale vyrašalnaja. Mahčyma, siońnia heta adziny sposab dla BNF sa svajho niesistemnaha pola vyjści ŭ sistemnaje. Kantakty, razmovy, supolnyja spravy...
U mianie pierad vačyma ŭstaje niadaŭniaja telekarcinka — budynak amerykanskaha Kanhresu — i hołas dyktara: cełyja kvartały vakoł Kanhresu zajmajuć kantory łabistaŭ. Tysiačy j tysiačy łabistaŭ prafiesijna prasoŭvajuć samyja raznastajnyja prajekty dy intaresy.
U nas spračajucca — ci budzie karyść ad adnaho ci dvuch (usie padkreślivajuć — nia samych mocnych!) apazicyjnych deputataŭ u parłamiencie. Heta jak u dziciačym žarcie: jaki sens štodnia čyścić zuby, kali ŭsio adno paśla — jeści. Ale zuby treba čyścić zaŭsiody. Navat kali ich, svaich, niama.
Moža być, łobinh siońnia — najlepšy z mahčymych sposab dziejnaści našych pa sutnaści padpolnych partyj, jakija z usich siłaŭ pracujuć nad svaim “parłamienckim vyhladam”, choć daŭno ŭžo siadziać na dysidenckaj kuchni, na Aśviejskim vostravie, čakajučy, kali ich pakličuć na sumlennyja vybary? Adnak užo ciapier jasna, što hramadzianskaj supolnaści va ŭmovach adsutnaści hramadztva i na samych sumlennych nia śviecić ničoha. Aproč bahataha i źmiastoŭnaha ŭnutranaha žyćcia.
