Źjaŭleńnie artykuła Viačasłava Orhiša pad nazvaj «Pryjšoŭ čas sychodzić z barykad» u «Sovietskoj Biełoruśsii» za 18-19 śniežnia 2008 hodu admietnaje najpierš nia źmiestam, a proźviščam aŭtara.
Kali b hety materyjał vyjšaŭ pad podpisam hałoŭnaha redaktara hazety, to na jaho mała chto źviarnuŭ by ŭvahu, bo jon standartny dla hetaha orhana druku. A voś toje, što Viačasłaŭ Orhiš, stały aŭtar «Narodnaj voli» (niekatory čas navat ličyŭsia namieśnikam hałoŭnaha redaktara niezaležnaha vydańnia), raptam drukujecca ŭ «Sovietskoj Biełoruśsii» z pahromnym antyapazycyjnym artykułam — heta sapraŭdy padzieja. Vidać, sp. Orhiš vyrašyŭ paŭtaryć «podźvih» Ludmiły Maślukovaj.
Ale pakiniem ubaku zdahadki pra matyvy aŭtara i źvierniemsia da źmiestu. Najpierš adznačym, što ničoha novaha sp. Orhiš nie skazaŭ: u artykule my bačym pierapievy šmathadovaj dziaržaŭnaj prapahandy. I hałoŭny tezis nia novy. Kali ŭ Rasiei va ŭsim vinavaty Čubajs, to ŭ Biełarusi va ŭsim vinavataja apazycyja. Słabaja, vykinutaja z systemy, zahnanaja ŭ palityčnaje hieta, jana tym nia mienš niejkim dziŭnym čynam pieraškadžaje kiraŭniku dziaržavy pryvieści biełaruski narod da poŭnaha ščaścia.
U «Narodnaj voli» V. Orhiš šmat hadoŭ davodziŭ, što mienavita aŭtarytarny režym Łukašenki — hałoŭnaje zło, asnoŭnaja pieraškoda na šlachu Biełarusi da eŭrapiejskaj cyvilizacyi.I voś ciapier sp. Orhiš raptam vykazvaje dyjametralna supraćlehły pohlad. Akazvajecca, hetamu pieraškadžaje «fundamentalizm apazycyi».
«Jak paradaksalna i razdražnialna ni prahučyć dla kahości, siońnia mienavita vyšejzhadany fundamentalizm staŭ adnoj ź pieraškod na šlachu bolš rašučaj madernizacyi biełaruskaha hramadztva ŭ adpaviednaści z eŭrapiejskaj idejaj.
Mienavita palityčny fundamentalizm, za jakim chavajecca rudymentarnaje myśleńnie ŭ katehoryjach brutalnaha supraćstajańnia z palityčnaj systemaj, nie dazvoliŭ biełaruskim apazycyjaneram vyraści ŭ sapraŭdnuju kontrelitu, heta značyć, zrabicca ŭpłyvovym subjektam systemnaha palityčnaha žyćcia krainy. I takim čynam realna spryjać stvareńniu ŭ Biełarusi instytucyjanalnaha karkasu eŭrapiejskaha ŭzoru».
Jak moža nieŭpłyvovy subjekt palityki niečamu pieraškadžać — heta lahičnaja zahadka. Ale V. Orhiš źmianiŭ nia tolki svoj pohlad na pytańnie pra hałoŭnuju pieraškodu prahresu, ale i staŭleńnie da takoj kaštoŭnaści, jak demakratyja. Z artykuła vynikaje, što heta nijakaja nie kaštoŭnaść, a ŭsiaho tolki instrument čužoha, zachodniaha ŭpłyvu. Uśled za aficyjnaj biełaruskaj (a ciapier i rasiejskaj) prapahandaj aŭtar śćviardžaje: «Jak śviedčyć vopyt mižnarodnaj palityčnaj baraćby, ekspart demakratyčnych idej — heta ŭ pieršuju čarhu srodak prasoŭvańnia nacyjanalnych intaresaŭ».
Aŭtar artykuła zakidvaje apazycyi hałoŭnaje abvinavačańnie: jaje palityčny fundamentalizm palahaje ŭ imknieńni da razbureńnia dziejučaj palityčnaj systemy, a heta niapravilna. Ale ciapierašniaja palityčnaja systema Biełarusi — heta aŭtarytaryzm, dyktatura, što sam sp. Orhiš šmat hadoŭ davodziŭ u «Narodnaj voli». Inšymi słovami, vina apazycyi palahaje ŭ tym, što jana imkniecca razburyć dyktaturu i pierajści da demakratyi.
Takim čynam, dyktatura — heta dobra, a demakratyja — heta drenna.Cikavy pavarot u nibyta prychilnika «rašučaj madernizacyi biełaruskaha hramadztva ŭ adpaviednaści z eŭrapiejskaj idejaj».
V. Orhiš vykazvaje typovuju dla biełaruskaha abyvaciela tezu: apazycyja sama vinavataja ŭ svaim siońniašnim niezajzdrosnym pazasystemnym stanoviščy. Tamu i prajhrała apošnija vybary ŭ Pałatu pradstaŭnikoŭ (raniej u «Narodnaj voli» sp. Orhiš davodziŭ, što narmalnych vybaraŭ u nas niama).
Nasamreč u dziejnaści demakratyčnych siłaŭ Biełarusi šmat chibaŭ, ale heta asobnaja tema. Adnak u ciapierašniaj biełaruskaj sytuacyi ad samoj apazycyi, jaje stratehii i taktyki, udałych palityčnych chadoŭ ci pamyłak mała što zaležyć. Va ŭmovach žorstkaha persanalisckaha aŭtarytarnaha režymu status apazycyi zaležyć amal vyklučna ad ułady. Bo ŭ dziaržavie jość tolki adzin subjekt palityki, jon usio i vyrašaje. Voś, naprykład, padčas minułaj elektaralnaj kampanii spačatku Łukašenka chacieŭ byŭ puścić niekalki pradstaŭnikoŭ apazycyi ŭ Pałatu pradstaŭnikoŭ, a potym pieradumaŭ. I nia mieła nijakaha značeńnia, jak udała apazycyjanery ŭ svaich akruhach viali ahitacyju, jak hałasavali vybarščyki. Dyk pry čym tut «fundamentalizm apazycyi»?
Pryncypovaja vysnova V. Orhiša: «Apazycyi pierš za ŭsio nieabchodna šukać kansensus z kiraŭničaj elitaj, kanstruktyŭna damaŭlacca ź jaje liderami adnosna svajho miesca ŭ systemnaj palitycy». Davajcie nazyvać rečy svaimi imionami. Kali pierakłaści hetuju tezu z dyplamatyčnaj na zvyčajnuju movu, to aŭtar prapanuje apazycyi zajavić ab kapitulacyi.
Ale zusim nia fakt, što kapitulacyja apazycyi stanie propuskam u systemnuju palityku.Kali b va ŭładaŭ było žadańnie mieć «kanstruktyŭnuju apazycyju», to znajści siarod apazycyjaneraŭ niekalki kandydataŭ na takuju rolu było b zusim nia ciažka. Možna było b pajści pa šlachu Rasiei, dzie Kreml štučna stvaraje kišennuju apazycyju i imituje «šmatpartyjnuju systemu».
Prablema ŭ tym, što siońniašniaj kiroŭnaj kamandzie heta zusim nie patrebna. Prykład V. Abramavaj i S. Hajdukieviča, jakija ŭ minułym składzie Pałaty pradstaŭnikoŭ vykonvali rolu «kanstruktyŭnaj apazycyi», a ciapier ich prosta nie puścili tudy, vielmi pakazalny. Dla siońniašniaj ułady sama ideja apazycyjnaści — kramoła. U paćvierdžańnie svaich tezaŭ V. Orhiš pryvodzić cytatu aŭtarytetnaha ciapier dla jaho čałavieka, A. Łukašenki: «Žyćcio ciapierašniaj apazycyi i jaje viarchuški niedaŭhaviečnaje, joj zastałosia litaralna, moža, niekalki miesiacaŭ albo hod». Ale sens vykazvańnia kiraŭnika dziaržavy palahaje ŭ tym, što ŭvieś biełaruski narod padtrymlivaje palityku prezydenta i dla apazycyi prosta niama miesca ŭ našym hramadztvie. Tatalitarny fundamentalizm kiroŭnaj kamandy — voś hałoŭnaja prablema Biełarusi, a nia niejki prydumany «fundamentalizm apazycyi».
Ciapier pra drabniejšyja zaŭvahi. Sp. Orhiš spasyłajecca na nievysoki davier da apazycyi, jaki pakazvajuć sacyjalahičnyja apytańni.
Ale rejtynh luboj palityčnaj siły maje sens tolki va ŭmovach isnavańnia ŭ krainie publičnaj palityki,kali hramadzianie bačać, čujuć ź infarmacyjnaha ekranu alternatyŭnyja pazycyi i mohuć dać im acenku. Kali ž hetaha niama, to sacyjalohija adlustroŭvaje niešta pryncypova inšaje. Jaki moh być rejtynh akademika A. Sacharava ci piśmieńnika A. Sałžanicyna ŭ SSSR peryjadu Ł. Brežnieva?
Kab davieści «fundamentalizm apazycyi», V. Orhiš robić nie zusim karektnyja manipulacyi. Havaryć ad imia apazycyi jon vystaŭlaje A. Sańnikava. Ale viadoma, što sp. Sańnikaŭ — palityk-adzinočka. A apazycyjnyja kaalicyi zajmajuć inšuju pazycyju adnosna dyjalohu pamiž aficyjnym Mienskam i Eŭrapiejskim Źviazam.
Jašče adna manipulacyja. U krytycy «barykadnaha myśleńnia» biełaruskaj apazycyi sp. Orhiš źviartajecca pa dapamohu da S. Aleksijevič. Adnak cytata viadomaj piśmieńnicy pra «zakładnikaŭ barykadnaj kultury» vyrvanaja z kantekstu. S. Aleksijevič kaža nie pra palityčnuju apazycyju, dla jakoj palityčnaja baraćba («barykada») — heta naturalnaja funkcyja, a pra biełaruskuju intelihiencyju, najpierš tvorčuju: na dumku sp-ni Aleksijevič, paradyhma zmahańnia pieraškadžaje tvorčamu pracesu. A heta, jak kažuć u adnym paŭdniovym horadzie, «dźvie vialikija roźnicy».
«Pryjšoŭ čas sychodzić z barykad» — tak nazyvajecca artykuł V. Orhiša. Nasamreč sam Viačasłaŭ Piatrovič nie syšoŭ z barykady, a prosta pierabieh na jaje druhi bok.
