U Halšanach budujuć ahraharadok. Kładziecca novy bruk na chodnikach, pieramaloŭvajucca fasady damoŭ, ramantujucca stałoŭka, dom bytu i inš., pierad budynkam administracyi źjavicca pomnik Sofji Halšanskaj.
Budučy tam ź nievialičkaj hrupaj studentaŭ 24 žniŭnia padčas ekspedycyi-vandroŭki Biełaruskaj asacyjacyi studentaŭ-architektaraŭ, akramia stanoŭčych źmienaŭ pa dobraŭparadkavańni centru my byli ździŭlenyja rujnavańniem kolišniaha budynku byłoha habrejskaha banku. Mahčyma, u hetyja chviliny budynak užo źnik.
Hety dvochpaviarchovy budynak pieršaj traciny XX st. mieścicca na rahu Zamkavaj i Trabskaj vulic, što vychodziŭ bakavym fasadam na hałoŭnuju płošču miastečka nasuprać kaściołu, padtrymlivajučy takim čynam architekturny ansambl centralnaj častki płoščy miastečka. Budynak naležaŭ miascovamu kałhasu «Halšany», jaki niekalki hod tamu abjadnali ź inšymi ŭ adzin vialiki kałhas. Kiraŭnictva abjadnanaha kałhasu mieścicca ŭ inšym miescy, tamu budynak apošnim časam praktyčna pustavaŭ. Tolki pieršy pavierch zajmała biblijateka i adździaleńnie «Biełarusbanku». Jašče hod tamu my, studenty, tut, u hetym budynku, žyli i pravodzili architekturny letnik razam z našymi kalehami z Polščy. A dva hady tamu inšyja polskija studenty-architektary taksama padčas letnika rabili navat eskizny prajekt rekanstrukcyi budynku pad hatel i kaviarniu, bo hetaha chacieŭ kiraŭnik rajonu ŭ razmovie z kiraŭnictvam našaha fakultetu (ja tady taksama prysutničaŭ). Kali my žyli tut padčas letnikaŭ, my nie zaŭvažyli asablivych prablemaŭ u kanstrukcyi budynku. Dobra pamiataju, jak kožny dzień nam było pryjemna pračynacca pad huk zvanoŭ kaściołu, adsiul adkryvaŭsia dobry vid na płošču j kaścioł, a ŭ biblijatecy była ŭsia patrebnaja litaratura.
Budynak bycam by Haradzienskaje MNS pryznała avaryjnym dziela słabych muroŭ i fundamentaŭ. Stała viadoma, što na miescy budynku musić źjavicca aŭtastajanka. Miž tym rabotniki, jakija raźbirali budynak, apaviali, što ścieny ŭ narmalnym stanie.
Budynak, choć nie taki stary i ŭnikalny, ale važny z hledzišča farmavańnia architekturnaha asiarodździa Halšanaŭ, jaho było vidać z roznych važnych miescaŭ. Tym bolš što pužaje luby precedent: a što kali nastupnym budzie lakarnia nasuprać, dziela drennaha sanitarnaha stanu? I dzie vykanańnie prahramy pa raźvićciu turyzmu, kali chutka niama što budzie hladzieć? Pobač staić saviecki adnapaviarchovy budynak Doma bytu, i jaho čamuści ramantujuć, a pomnik architektury razburajuć!
Viadoma, tre było pierakłaści draŭlanyja belki i padłohu na druhim paviersie, zrabić narmalnuju hidraizalacyju fundamentu, ale rujnavańnie pomnika architektury – heta nia vyjście. Kali i sapraŭdy byli prablemy, to tut tady musiać pracavać restaŭratary, ale nie rujnavalščyki. Heta strašna, kali adčuvaješ, što praz adsutnaść u kahości hłuzdoŭ i pradbačlivaści my stračvajem sucelnaść našaj kultury, a ŭ hetym vypadku ŭnikalny ansambl histaryčnaj zabudovy Halšanaŭ.
❏
Prajekty rekanstrukcyi i etapy destrukcyi habrejskaha banku ŭ Halšanach.
