U Internecie źjaviŭsia biblijahrafičny daviednik «Pierakłady tvoraŭ zamiežnaj litaratury ŭ časopisie «Krynica» (1988-2003)». Jaho skłaŭ Cichan Čarniakievič.
Aŭtar adkazvaje na pytańni «NN».
«Naša Niva»: Cichan, čamu vyrašyŭ uziacca za takuju pracu?
Cichan Čarniakievič: Jašče ŭ škole paznajomiŭsia z časopisam «Krynica», u brata było niekalki numaroŭ. Ja ich pračytaŭ ad tytułu da vychodnych dadzienych. Treba skazać, što fienomien «Krynicy» dahetul nie asensavany jak śled. Navat siońnia, praz 7 hod paśla zakryćcia časopisa, zbolšaha mienavita jaho byłaja redakcyja — Niaklajeŭ, Razanaŭ, Akudovič, Hałubovič, Arłoŭ, Sidarevič, Stankievič — i tyja, chto supracoŭničaŭ z «Krynicaj», vyznačajuć tvar našaj litaratury. Bo ŭ «Krynicy» nadrukavać aby-što było niemahčyma. Hrafamany viedali svajo miesca.
Da pierakładaŭ i pierakładčykaŭ u mianie zaŭsiody było niejkaje zamiłavańnie. Kali bačyŭ u biblijatecy knihu zamiežnaj litaratury pa-biełarusku — zaŭsiody adčuvaŭ radaść i zachapleńnie. Kali ŭžo vučyŭsia na fiłfaku, sutyknuŭsia z prablemaj, što pierakładziena, urešcie, niamała, ale adšukać peŭnaha aŭtara praktyčna niemahčyma. Byli, praŭda, niekatoryja nośbity «tajemnaj viedy», jakija chitravata kazali: «A voś biełaruskaha Paŭnda možna pačytać u takim numary». Za savietami vyjšła niekalki biblijahrafičnych daviednikaŭ pa pierakładach, u almanachu «Dalahlady» zaŭsiody adlustroŭvałasia biblijahrafija pierakładnych knih za hod. Ale 1990-ja, samy praduktyŭny čas, tak i nie byli katałahizavany ŭ hetym płanie.
Hetak syšlisia dva zachapleńni — «Krynicaj» i pierakładami. Ja prychodziŭ u akademičnuju biblijateku imia Jakuba Kołasa, zamaŭlaŭ kamplekt «Krynicy» i pierapisvaŭ u ahulny sšytak usie nazvy pierakładaŭ. Tak pastupova pierabraŭ usie padšyŭki časopisa. Doma pieravodziŭ u kampjuter. Byŭ tady studentam-maksimalistam. Chaciełasia pračytać i vypisać absalutna ŭsio. Paśla «Krynicy» ŭziaŭsia i za «Našu nivu», ale zrabiŭ vypiski tolki za adzin hod. Dalej nalacieli inšyja spravy. Ačomaŭsia tolki sioleta, praź piać hadoŭ paśla pačatku pracy. Davioŭ da ładu numaracyju, zrabiŭ pakazalniki aŭtaraŭ i pierakładčykaŭ.
«NN»: Ci adsočvaŭ dalejšy los časopisnych publikacyj?
CČ: Tak, viadoma, starajusia naohuł usie pierakłady adsočvać. Z «kryničanskich» niekatoryja pieraŭvasobilisia ŭ knihi. Naprykład, vybranaje Miłaša, Hałčyńskaha, «Kurdupiel Cachies» Hofmana ŭ pierakładzie Siomuchi niadaŭna vydrukavali, starabiełaruskija ŭznaŭleńni Razanava stali pieršym tomam sieryi «jajkakvadrataŭ», praca V. Kałackaj niadaŭna ŭvasobiłasia ŭ antałohiju «Boh skarpijon». Šerah tekstaŭ uvajšoŭ u niadaŭni dvuchtomnik Barščeŭskaha, Vasiučenki, Tyčyny «Biełaruskaja litaratura i śviet». Dy šmat što vyjšła i praciahvaje vychodzić. Ale vielmi mnoha, praŭda, tak i nie dačakałasia knižak. Naprykład, pierakładaŭ taho ž Razanava nie na adzin tom ładny chapiła b jašče. Kałasalnaja pierakładčyckaja praca Alesia Astašonka dahetul lažyć miortvym hruzam. Musić, tak i budzie lažać, bo tvorcy ŭžo niama siarod žyvych i biehać pa vydaviectvach jon nie budzie. Tak i nie vyjšaŭ knihaj Ziuskind u pierakładzie Siomuchi. Napeŭna, praz składanaści z aŭtarskimi pravami… Kniha, na moj pohlad, kananizuje peŭny tekst. I, praź ciažkaści vydavieckaj spravy ŭ 1990-ja, my pakul nie možam tyja samyja časy asensavać, bo fakty toj litaraturnaj situacyi adsutničajuć. A heta vielmi važny pieryjad.
«NN»: Jak pierakładčyk skažy, što pierakładać treba, kali nie chočuć čytać i nacyjanalnaj litaratury?
CČ: Nie chočuć čytać ludzi ź nizkim uzroŭniem kultury, jakija časam da taho ž ahresiŭna nie žadajuć hety ŭzrovień pavyšać. I inšym, achvotnym, pieraškadžajuć. U nas siońnia kožny pierakładaje toje, što lubić. I heta dobra, z adnaho boku, bo nie źjaŭlajecca «šerańkaj» pierakładnoj litaratury. Z druhoha boku, mnohija pierakładčyki, upeŭnieny, z zadavalnieńniem pracavali b i na zamovu, aby im možna było b z hetaha karmić svaju siamju. Apošniaje hučyć nierealna, ale ŭ krainach, dzie isnuje narmalnaja situacyja z movaj tytulnaj nacyi — heta zvyčajnaja źjava.
Viadoma, treba pierakładać. Kožnaja pračytanaja knižka zamiežnaj litaratury adorvaje inšym, niebiełaruskim rakursam myśleńnia. A kožny tvor zamiežnaj litaratury na biełaruskaj abnaŭlaje našu litaraturnuju movu, u šyrokim sensie — abnaŭlaje ŭvieś biełaruski tekst. Maja zapavietnaja mara — kab na palicach kniharniaŭ zaŭsiody stajali biełaruskija Rable, Dante, Šekśpir, Hamier, Vierhilij. Vieru, niekali tak i budzie. A taksama budzie časopis pierakładnoj litaratury («Prajdziśviet» — vydatny prajekt, ale hetaha mała). U «LiMie» z krasavika budzie vychodzić pastajannaja staronka pierakładaŭ «Dalahlady». Viadoma, lohka havaryć «mała, mała». Bo pierakładčyki siońnia pracujuć na hołym entuzijaźmie. Im i nadrukavacca časta niama dzie, nie toje što knižku vydać i hanarar atrymać. A dobra pierakłaści staronku prozy ci vosiem vieršavanych radkoŭ, da prykładu, Hiote — heta vielmi niaprosta. Biezumoŭna, treba pierakładać i susiedziaŭ — ukraincaŭ, litoŭcaŭ, łatyšoŭ. Asabliva prozu, zusim mała jaje viedajem. Situacyja, jak zaŭždy, absurdnaja. Ale niešta dy budzie.
