Zasnavanaja šče ŭ hłybokim SSSRy, supołka jadnała biełaruskich patryjotaŭ Homiela.
Historyja «Tałaki» pačałasia ŭ 1986 hodzie, kali muža i žonku Taćcianu Sapač i Siarhieja Dubaŭca, vypusknikoŭ žurfaka BDU, raźmierkavali na pracu ŭ Homiel.Taćciana i Siarhiej jašče studentami ŭ Miensku naviedvali «Majstroŭniu» — supołku, ź jakoj paźniej paŭstała mienskaja «Tałaka», razmaŭlali
Siarhiej i Taćciana byli zachopleny idejaj raspaŭsiudu šyrokaha tałakoŭskaha ruchu pa ŭsioj Biełarusi. Jany maryli stvaryć u kožnym abłasnym centry takija arhanizacyi, jakija b zajmalisia adradžeńniem biełaruskaj movy, tradycyjnaj kultury, vyvučeńniem biełaruskaj historyi. Varta zaciemić, što supołki z nazvaj «Tałaka» paŭstali tolki ŭ Miensku i Homieli, i ŭžo paźniej arhanizacyi padobnaha nakirunku dziejnaści ŭźnikli ŭ Harodni — nazyvalisia «Pachodnia», i ŭ Viciebsku — «Uzhorje».
U Homieli miž tym užo niekalki hadoŭ da taho isnavała koła maładych tvorčych ludziej, jakija cikavilisia biełaruskaj historyjaj, krajaznaŭstvam.U jakaści vałancioraŭ, jany, niekalki razoŭ jeździli ŭ Vietku, dzie pracavali nad dobraŭparadkavańniem pamiaškańnia i terytoryj, jakija zaraz źjaŭlajucca Vietkaŭskim muziejem.
Šlachi homielskich amataraŭ krajaznaŭstva i siamji Dubaŭcoŭ pierakryžavalisia ŭ krasaviku 1986 hoda. Hetaja data i moža ličycca dataj zasnavańnia «Tałaki».Siarhiej Dubaviec prapanavaŭ homielskim aktyvistam Alesiu Jaŭsiejenku, Alehu Čyžu, Łarysie Simakovič dy inšym pačać rehularna źbiracca ŭ pamiaškańni haziety «Homielskaja praŭda» i zasnavać «Kłub maładych žurnalistaŭ» pry redakcyi haziety.
Nieŭzabavie hałoŭnaha redaktara «Homielskaj praŭdy» Łaźko vyklikali ŭ harkam partyi i zahadali vyhnać «niedabitych nacyjanalistaŭ» z pamiaškańnia redakcyi. Tady aktyvisty vykarystali «dach» Tavarystva achovy pomnikaŭ kultury.
Kali pačałasia pierabudova, haradskija ŭłady prapanavali na vybar niekalki pamiaškańniaŭ pieravažna ŭ
zakinutaje bombaschovišča pa vulicy Pieršamajskaja tałakoŭcy ŭpadabali adrazu. Nadalej daścipnyja siabry arhanizacyi nazyvali miesca dla schodaŭ «tałakaschoviščam». Pamiaškańnie dobraŭparadkavali, ačyścili ad śmiećcia, azdobili karcinami, ručnikami, abrazami i navat lištvami (sa źniesienych starych damoŭ Homiela) i pačali rehularna źbiracca štočaćvier, a 19.00.Na «Tałace» amal adrazu byŭ uviedzieny moŭny režym: razmaŭlać tolki
Rekrutavali siabraŭ arhanizacyi pieravažna praz asabistyja kantakty.
Šmat studenckaj moładzi pryjšło ŭ arhanizacyju paśla taho, jak tałakoŭcy paŭdzielničali ŭ archieałahičnych raskopkach staražytnaha Homiela pad kiraŭnictvam archieołaha Aleha Makušnikava.
Tałakoŭcy nastojliva patrabavali ad «Tavarystva achovy pomnikaŭ kultury i historyi» paviesić šyldy «Achoŭvajecca dziaržavaj» na staryja budynki horada. Tałakoŭcy i sami vyrablali i zamacoŭvali takija šyldy.
Pakazalnaj jość historyja, jakujueks-staršynia «Tałaki» Aleś Jaŭsiejenka nazyvaŭ «Jak my haniali alpinistaŭ».
Miascovyja ŭłady dali dazvoł homielskim alpinistam treniravacca na ruinach pravasłaŭnaj Mikałajeŭskaj carkvy, pabudavanaj jašče ŭ 1805 hodzie ŭ styli kłasicyzm u rajonie Staroj Vałatavy. Aburanyja tałakoŭcy spačatku sprabavali razmaŭlać z alpinistami, pierakanać u nieetyčnaści i škodnaści dla pomnika vykarystać budynak carkvy dla zaniatkaŭ alpinizmam, ale spartsmieny praciahvali treniravacca. Tady tałakoŭcy prosta fizična vyšturchnuli alpinistaŭ z terytoryi carkvy. Jany sami vyrabili šyldu «Pomnik architektury» i zamacavali jaje na budynku carkvy. Hetaja šylda pravisieła až da pačatku restaŭracyi ŭ 2005 hodzie.
Pad kiraŭnictvam Taćciany Sapač tałakoŭcy pačali vyvučać
26 krasavika 1989 hoda «Tałaka» arhanizavała pieršy mitynh, pryśviečany ŭhodkam katastrofy na Čarnobylskaj AES.
Značnaj hramadskaj akcyjaj «Tałaki» ŭ 1989 hodzie byŭ zbor podpisaŭ za adkryćcio biełaruskamoŭnych kłasaŭ na Sielmašy.Sabranyja podpisy tałakoŭcy pieradali ŭ hazietu «Litaratura i mastactva», a adtul ich nakiravali ŭ Ministerstva adukacyi. U vyniku staršyniu «Tałaki» Alesia Jaŭsiejenku vyklikali ŭ harkam partyi i abvinavacili ŭ raspalvańni mižnacyjanalnaj varožaści.
U 1990 hodzie anałahičny zbor podpisaŭ tałakoŭcy ładzili ŭ rajonie Staroha Aeradroma. Tałakoŭcy źbirali podpisy za pieradaču płanietaryja — byłoha sabora Piatra i Paŭła — homielskim viernikam. U vyniku było sabrana 2000 podpisaŭ. Kali sabor narešcie pieradali viernikam, tałakoŭcy brali aktyŭny ŭdzieł u jaho dobraŭparadkavańni, byŭ arhanizavany zbor podpisaŭ suprać zabudovy parka. U hetym ža hodzie pry «Pałacy moładzi» Homsielmaša zahadčyca adździeła moładzi tałakoŭka Valžyna Ciareščanka stvaryła niadzielnuju škołku dla daškalatak, dzie dzietki znajomilisia ź biełaruskimi tradycyjami, pieśniami, hulniami.
U krasaviku 1991 hoda ŭ «Pałacy moładzi» Homsielmaša tałakoŭcy ŭdzielničali ŭ arhanizacyi festa z udziełam zorak biełaruskaj bardaŭskaj pieśni: Andrusia Mielnikava, Sieržuka
Tałakoŭcy vyjavili svoj patryjatyzm i ŭ relihijnych pytańniach.Unijacki śviatar Piotr Kuźmičoŭ u Lvovie atrymaŭ dabrasłaŭleńnie na stvareńnie ŭnijackaj supołki ŭ Homieli. Dla rehistracyi supołki patrebna było 20 čałaviek. Pieršymi viernikami stali tałakoŭcy.
«Tałaka» pieršaj vyniesła na vulicy horada
Homielskija tałakoŭcy byli stałymi ŭdzielnikami šeścia Dziady, paminańnia achviar tatalitaryzmu ŭ Miensku. «Tałaka» na pačatku 1989 hoda brała ŭdzieł u pieršym mitynhu ŭ Biełarusi na stadyjonie Dynama.
«Tałaka» stałasia padmurkam dla stvareńnia Narodnaha Frontu ŭ Homieli.
Paśla zychodu ŭ palityku bolšaści siabraŭ «Tałaki» ŭ 1992 hodzie ŭ arhanizacyi zastalisia tolki Źmicier Sasnoŭski — budučy stvaralnik «Staroha Olsy», Siaržuk Vinahradaŭ.
Z aktyvizacyjaj dziejnaści «Tałaki» ŭ toj čas mocna dapamahła mienskaja maładziovaja arhanizacyja «Vybranieckija šychty» na čale ź Iharam Michno. Niekatory čas «Tałaka» navat aficyjna ličyłasia filijaj «Vybranieckich šychtoŭ» i nazavałasia aficyjna: «Homielskaja vybranieckaja bryhada «Tałaka».
Letam 1993 h. ŭpieršyniu zładžana pieršaje Kupalle novaha składu «Tałaki» — u hetym ža vyhladzie jano isnuje ŭ dziejnaści arhanizacyi i zaraz.
30 krasavika 1993 hoda «Tałaka» sumiesna z arhanizacyjaj «Vybranieckija šychty» vypraviłasia ŭ
Tałakoŭcy ładziać pradstaŭleńni samaj papularnaj batlejkavaj pjesy na biblejskuju temu — «Car Irad».Ad 2001 hoda na «Tałace» źjaviłasia batlejka — lalečny narodny teatr.
Štoleta tałakoŭcy ładziać krajaznaŭčyja vandroŭki.Tałakoŭcami zapisany aŭtentyčny materyjał
Amal kožny hod, pačynaja z 1993 hoda, tałakoŭcy naviedvajuć archaičnaje śviata «Pachavańnie strały» ŭ vioskach Staŭbun, Niehlubka, Kazackija Bałsuny Vietkaŭskaha rajona, jakoje adbyvajecca na pravasłaŭnaje śviata Ušeście (na sarakavy dzień paśla Vialikadnia).
Uviesnu 2000 hoda «Tałaka» pačała dobraŭparadkavańnie terytoryi Kahalnaha rova — histaryčnaha rajona Homiela, raźmieščanaha ŭviersie byłoha rečyšča rečki Hamiejuk.
U apošnija hady «Tałaka» zajmajecca arhanizacyjaj kancertaŭ, vystupaŭ u Homieli biełaruskich muzykaŭ roznych napramkaŭ, sustreč ź piśmieńnikami, paetami, historykami, žurnalistami.
«Tałaka» dapamahaje homielskim bardam u zapisy dy vydańni muzyčnych dyskaŭ.
Ciažka pieraacanić značeńnie «Tałaki» dla hramadskaha žyćcia Homielščyny. Bieź pierabolšvańnia možna skazać, što
«Tałaka» — heta sapraŭdnaja źjava ŭ kulturnym žyćci Homiela.U roznyja časy kala 200 maładych ludziej byli siabrami arhanizacyi. «Tałaka» stała asnovaj dla ŭźniknieńnia mnohich novych hramadskich arhanizacyj. Tak, Natalla Dzienisiuk stała zasnavalnicaj moładziovaj arhanizacyi «Biełaruskija vyviedniki», Jaŭhien Kaściuška — Moładzievaha centra «Jaravit». Staršynia «Tałaki» Źmicier Sasnoŭski stvaryŭ papularny muzyčny hurt siaredniaviečnaj muzyki «Stary Olsa», Barys Sačanka staŭ viadomym piśmieńnikam, Aleś Bialacki i Aleś Jaŭsiejenka — pravaabaroncami, Valžyna Ciareščanka — bliskučym bardam. Bahata byłych tałakoŭcaŭ pracujuć nastaŭnikami i vykładčykami: Jaŭhien Kaściuška, Łarysa Ščyrakova, Natalla Markievič, Siaržuk Bałachonaŭ, Dzianis Michasioŭ, Jaŭhien Malikaŭ. Navukoŭcami, daśledčykami biełaruskaj nacyjanalnaj kultury stali tałakoŭki Taćciana Toŭścik, Alena Viedź i šmat inšych.
Kali ty chočaš žyć nasyčana,
Nie šukaj pryhod zapazyčanych,
A chadziem da nas, zaprašajem my ŭ našuju «Tałaku»:
* * *
«Tałaka» śviatkuje svajo
