Siarod čačenskich terarystaŭ, jakija zachapili 800 zakładnikaŭ u maskoŭskim Teatralnym centry na Dubroŭcy, byŭ prynamsi adzin ahient rasiejskich specsłužbaŭ. I jon pakinuŭ budynak za dzień da šturmu. Vyniki raśśledavańnia žurnalistaŭ rasiejskaje «Novoj haziety».
25 krasavika sajt rasiejskaj hazety «Iźviestija» paviedamiŭ, što deputata Dumy Siarhieja Jušankova mahli zabić za toje, što jon atrymaŭ dokazy datyčnaści FSB da teraktu ŭ maskoŭskim Teatralnym centry na Dubroŭcy. Takuju infarmacyju raspaŭsiudziŭ Alaksandar Litvinienka (były padpałkoŭnik FSB, jaki ŭciok na Zachad, paśla taho jak adkryŭ Barysu Bierazoŭskamu, što atrymaŭ zadańnie jaho zabić). Pavodle słovaŭ Litvinienki, u pačatku krasavika na sustrečy ŭ Londanie jon pieradaŭ Jušankovu infarmacyju pra niejkaha Chanpaša Cierkibajeva. Hety čałaviek, jaki byŭ šmat hadoŭ ahientam FSB, znachodziŭsia ŭ «Nord-Oście» razam z terarystami i pakinuŭ budynak pierad šturmam.
Cierkibajeŭ, pavodle pres-relizu, byŭ uviedzieny ŭ asiarodak čačenskich bajevikoŭ dla arhanizacyi pravakacyjaŭ. Jon pačaŭ pracavać na FSB, kali byŭ žurnalistam na Hrozienskim telebačańni. U kancy 2000 h. pierajšoŭ u pres-słužbu Asłana Maschadava, a ŭ pačatku 2001 h., adpaviedna z zadańniem rasiejskich specsłužbaŭ, — u adzin z atradaŭ bajevikoŭ. Pavodle Litvinienki, ciapier Cierkibajeŭ znachodzicca ŭ atačeńni Malika Sajdułajeva — pramaskoŭskaha čačenskaha lidera, blizkaha da specsłužbaŭ. Cierkibajeŭ, u jakaści «pradstaŭnika čačenskaj hramadzkaści», supravadžaŭ specpradstaŭnika prezydenta Rasiei Dźmitryja Rahozina na sesii PARE ŭ Strasburhu 31 sakavika.
28 krasavika rasiejskaja «Novaja hazieta» apublikavała interviju žurnalistki Hanny Palitkoŭskaj z Chanpašam Cierkibajevym.
«Voś ja i Marharet Tetčer»
Chanpaš — udzielnik absalutna ŭsiaho. «Chłopiec na ŭsie vypadki našaj palityki, — piša Palitkoŭskaja. — Z usimi znajomy, usiudy pryniaty, ź im pa plačy lubyja pavaroty na Paŭnočnym Kaŭkazie. Z Maschadavym spatrebicca pahulać — jon źviadzie z Maschadavym. Biez Maschadava — jon taksama zabiaśpiečyć. Tak, prynamsi, zapeŭnivaje». Aficyjna jon pracuje specyjalnym karespandentam «Rośsijskoj haziety», aficyjnaha ŭradavaha vydańnia. Jašče jon zapeŭnivaje, što rehularna sustrakajecca z pamočnikam Pucina Siarhiejem Jastržembskim: «Ja ŭ jaho pracuju. Voś my na fatahrafii ź im».
Jastržembski na zdymku hladzić mima kamery i padajecca vielmi niezdavolenym. Zatoje Chanpaš utaropiŭsia prosta ŭ abjektyŭ: voś, maŭlaŭ, my razam. Fota vyjšła z nastrojem: zaŭvažna, jak nia treba jano było Jastržembskamu i jak, pa ŭsim vidać, nastojvaŭ na im Cierkibajeŭ. Jość u jaho i inšyja zdymki: «Ja i Maschadaŭ, ja i Jastrab, jašče raz — ja i Maschadaŭ, ja ŭ Kramli, ja i Sajdułajeŭ, ja i Chil Robles (eŭrapiejski kamisar pa pravach čałavieka)…» Dobraja pałova kartačak zdajecca hrubavatym mantažom. (Potym pravieryli ŭ specyjalistaŭ — tak i jość). Chanpaš nie tušujecca, dastaje «siabie z Marharet Tetčer i Maschadavym» — kab davieści, što i ź Londanam blizka znajomy. 1998 hod. Maschadaŭ u papasie, vyhladaje tak, jak da vajny, a Chanpaš — tak, jak ciapier… Na inšaj kartačcy — Chanpaš i Maschadaŭ časoŭ ciapierašniaj vajny. Maschadaŭ u kamuflažy, barada mocna pasivieła, vyhladaje žudasna, dyj Chanpaš — nia nadta. Hetaja — sapraŭdnaja.
Amnistyja za Budzionaŭsk
Cierkibajeŭ kaža, što pavodle prafesii jon aktor, skončyŭ aktorski fakultet Hrozienskaha ŭniversytetu. Niavažna, što takoha fakultetu nie było i jon sam tak i nia zdoleŭ pryhadać, chto byŭ jahonym pedahoham pa aktorskim majsterstvie. Hałoŭnaje, što jon abviaščaje: z Achmiedam Zakajevym «my siabry, razam pracavali ŭ teatry». U pieršuju vajnu Chanpaš uziaŭ u ruki videakameru i zrabiŭsia televizijonščykam. Chadziŭ z Basajevym na Budzionaŭsk, ale za ŭdzieł u tym rejdzie asudžany nia byŭ. Naadvarot — atrymaŭ amnistyju ŭ krasaviku 2000 h.
Papiery ab amnistyi jamu davali ŭ Arhunskim haradzkim adździele FSB Čačenii — adnym z samych žorstkich. Jakraz kali Chanpaša amnistavali, ludzi adtul vybiralisia chiba što na toj śviet. Cierkibajeŭ — pieršy sustrety žyvym, dyj jašče z daviedkaj ab amnistyi za Budzionaŭsk.
Pamiž dźviuma vojnami Chanpaš, jak «hieroj Budzionaŭsku», robicca viadučym specyjalistam pres-słužby prezydenta Maschadava. U jaho na kanale Maschadava — aŭtarskaja teleprahrama «Prezydenckaje serca», paźniej pierajmienavanaja ŭ «Šlach prezydenta». Potym Chanpaš vymušany byŭ pajści z maschadaŭskaha atačeńnia, ale, jak pačalisia bajavyja dziejańni, viarnuŭsia i znoŭ staŭ «zaŭziatym džyhadystam». Prosta pad nosam u federalnych vojskaŭ i specsłužbaŭ, pasiarod ciažkich bajoŭ, kali ŭsie biehli kudy mahli, Chanpaš rabiŭ teleprahramu, sens jakoj možna pierakłaści z čačenskaj pryblizna tak: «Maja radzima tam, dzie džyhad». «Ja i tady, i ciapier tak nie liču, — kaža jon. — Prosta prahrama ŭ mianie była takaja».
Apošni ŭźlot palityčnaj karjery Chanpaša Cierkibajeva źviazany z 23—26 kastryčnika 2002 h. Paśla «Nord-Ostu» jon sapraŭdy zrabiŭsia «chaŭruśnikam» administracyi Pucina. Byŭ zabiaśpiečany ŭsimi nieabchodnymi dakumentami, kab bieśpieraškodna pieramiaščacca ŭsiudy dzie treba, maneŭrujučy ad Maschadava da Jastržembskaha. Vioŭ pierahavory ad imia administracyi Pucina z deputatami čačenskaha parlamentu — tyja spatrebilisia dla padtrymki referendumu. Damoviŭsia. Vybivaŭ dla hetych deputataŭ harantyi niedatykalnaści ŭ vypadku pryjezdu ŭ Maskvu. Vybiŭ. Vaziŭ tych samych deputataŭ, u jakaści kiraŭnika hrupy, u Strasburh, u vysokija habinety Rady Eŭropy i Parlamenckaj asamblei. I tam deputaty pavodzili siabie vyklučna «pravilna» — jak treba było Rasiei.
«A vy sami paśla hałasavali na referendumie?» — pytajecca žurnalistka. «Ja? Nie, — śmiajecca. — Ja z tejpu «čarto», nas «jaŭrejami» ŭ Čačenii nazyvajuć».
«Treba prosta pašumieć»
Čamu mienavita Chanpaš? Za jakija takija pasłuhi? Čym jon davioŭ svaju viernaść? Bo biez adpaviednych dokazaŭ naŭrad ci daviarali b jamu takija «aperacyi». Z ŭsiaho vidać, mienavita Chanpaš i jość toj samy čałaviek, jakoha ŭsie ŭciahnutyja ŭ trahiedyju «Nord-Ostu» tak šukali. Čałaviek, jaki źsiaredziny zabiaśpiečvaŭ terakt.
Žurnalistka pytajecca: «Vaša proźvišča apublikavanaje ŭ śpisie terarystaŭ, što byli ŭ «Nord-Oście». Darečy, vy padavali na hetuju publikacyju ŭ sud?» — «Nie. A navošta? Ja prosta spytaŭsia Jastržembskaha: «Jak takoje mahło zdarycca?» — «I što jon adkazaŭ?» — «Nie zvažaj». Jon i sam nie admaŭlajecca, — słavalubiec! — što byŭ zasłany specsłužbami. Jon uvajšoŭ u budynak razam z hrupaj Barajeva, u składzie atradu. Upotaj, jak sam kaža, pryvioz čačencaŭ i ŭ Maskvu, i ŭ sam «Nord-Ost». Heta jon pierakonvaŭ terarystaŭ, što «ŭsio pad kantrolem», što «rasiejcy znoŭ uziali hrošy», jak tady, kali čačency vychodzili z atočanych federalnymi vojskami Hroznaha i Kamsamolskaha. Što treba prosta «pašumieć» — kab vyjšaŭ «druhi Budzionaŭsk», i takim čynam dabicca miru. A potym, paśla vykanańnia zadańnia, «nam daduć syści» — nia ŭsim, ale daduć. Hetym «nia ŭsim» vyjaviŭsia jon sam. Na pytańnie, ci była ŭ bajevikoŭ vybuchoŭka, Chanpaš kateharyčna adkazvaje: «Nie».
Cierkibajeŭ vyjšaŭ z budynku, nie čakajučy šturmu. U jaho, kaža, byŭ plan Teatralnaha centru na Dubroŭcy, jakoha nie było ni ŭ Barajeva, ni navat spačatku ŭ specnazu, što rychtavaŭsia da šturmu. Bo Chanpaš — častka siłaŭ, kudy vyšejšych u siłavoj hijerarchii, čym «Viciaź» dy «Alfa». «Zrešty, byŭ u jaho toj plan ci nie było — pa vialikim rachunku ŭsio adno, — piša karespandentka. — Sutnaść u inšym: kali ŭ «Nord-Oście» byŭ taki zasłany ahient, dyk značyć, rasiejskaja ŭłada (jaje častka) viedała, što rychtujecca terakt. Udzielničała ŭ jaho padrychtoŭcy, i navat niavažna, ź jakoj metaj». Dyk što ž za specsłužby padrychtavali takoje nialudzkaje vyprabavańnie dla rasiejskaha narodu? Cierkibajeŭ na hetaje pytańnie adkazvać nie zachacieŭ.
Na druhoj čačenskaj vajnie padobnymi metadami dziejničaje vajskovaja vyviedka. Zapiavały ŭ tak zvanych eskadronach śmierci — supracoŭniki HRU. Straty biez sudoŭ — ichnaje ramiastvo. I ni FSB, ni MUS, ni prakuratura ničoha zrabić nia mohuć. A ŭdovy, što stracili mužoŭ ad dziejańniaŭ «eskadronaŭ śmierci», — duža zručny materyjał dla zapałochvańnia ŭsiaho hramadztva.
Praktyka nia novaja: hetak specatrady NKVD ŭ vajnu pieraapranalisia niemcami dy palili vioski «ŭ tyle voraha», a pa vajnie zabivali ludziej u Zachodniaj Ukrainie i Biełarusi pad vidam «banderaŭcaŭ». Padčas šturmu «Nord-Ostu» zahinuli 129 čałaviek. Tyja, chto vyžyŭ, praciahvajuć pamirać ad pieražytaha stresu. A pravakatar kvitnieje. Jon prykormleny, dobra vyhladaje i, hałoŭnaje, pry spravie. Dniami Chanpaš Cierkibajeŭ kirujecca ŭ Čačeniju — jak kaža sam, rychtavać «mirnyja pieramovy».
Franc Subiel
