- Jon hrachi našyja
Sam uźnios Ciełam Svaim na dreva,
kab my, adcuraŭšysia hrachoŭ,
žyli dziela praŭdy:
ranami Jahonymi vy acalilisia.
I Piatra 2:24
«Hetuju ŭ Ružany vazili? A hetuju?..» — hebešny opier hrebliva tyckaje palcam u vusatyja fihurki, a dzied, zadavoleny ŭvahaj, achvotna kivaje hałavoj: «Vaziŭ! I voś hetych jašče. I voś, i voś… Nu i što vy ciapier mnie zrobicie? Dumajecie, vy pravicieli? Ja ŭžo vosiemdziasiat dažyvaju i takich prezidentaŭ štuk dvaccać pieražyŭ. Vy za čynoŭ, a ja za mužyčka ŭsio žyćcio stajaŭ. I budu stajać, choć viešajcie mianie prama ciapier!»
Mikałaj Tarasiuk.
Skulptury Mikałaja Tarasiuka.
Skulptury Mikałaja Tarasiuka.
Skulptury Mikałaja Tarasiuka.
Skulptury Mikałaja Tarasiuka.
Mocny, suchi i žvavy, z prymružanymi ŭ zmorščynach palašuckimi vačyma, krepkimi ŭčepistymi palcami (byccam karaniami, tolki voś vyrvanymi z puščanskaj ziamli), u šerańkim panošanym pinžačku — zdavałasia b, zvyčajny viaskovy piensijanier, jakich u Biełarusi miljon.
Na feście chryścijanskich filmaŭ Magnificat najlepšaj z 38 pracaŭ była pryznanaja stužka mienavita pra hetaha pružanskaha dzieda — Mikałaja Tarasiuka «Draŭlany narod». Jon pravadyr tysiačaŭ vyrazanych, plecienych, vyleplenych fihurak, cełych kampazicyjaŭ viaskovaha pobytu.
Naradziŭsia Mikałaj Tarasiuk tut, u Puščy, u 1932-m, u siamji haspadaroŭ. U 1939-m, kab paźbiehnuć raskułačvańnia, aformili razvod, ale ŭ 1944-m, kali Saviety viarnulisia, u kałhas zahnali ŭsioj vioskaj.
Maleńki Mikołka dapamahaŭ baćkam, paśviŭ žyviołu i ŭžo tady zachapiŭsia drevam, hlinaj dy placieńniem. Pacichu rabiŭ, razdorvaŭ znajomym, staviŭ draŭlanyja lalki doma. Skroź vajnu, balšavizm, mielijaracyju, zastoj… Słava pryjšła sa staraściu — i ź pierabudovaj. U 1987-m na Usiesajuznym feście narodnaj tvorčaści Tarasiuk atrymaŭ Załaty miedal VDNH. U 1989-m staŭ narodnym majstram Biełarusi. Pačali pryjazdžać čynoŭniki z adździełaŭ kultury, žurnalisty, turysty. Palaki źniali film — «Haspadar». Cełyja kalekcyi Tarasiuka ciapier u Pružanach, Bieraści, Minsku, Polščy….
U 1994-m, hodzie vybaraŭ Łukašenki, dzied Mikałaj jakraz pabudavaŭ asobny damok, dzie zładziŭ muziej «Uspaminy Baćkaŭščyny» — u chacie draŭlanyja biełarusy ŭžo nie źmiaščalisia.
Da 80-hodździa jon vystaŭlaŭsia ŭ minskim Muziei sučasnaha vyjaŭlenčaha mastactva. Vystava nazyvałasia «Stračany raj». Hladziš na vyrazanyja fihurki na padstaŭkach, splecienych z łazy, zhadvaješ vobrazy zhublenaha biełaruskaha viaskovaha Edemu i sprabuješ damyślić, adkul heta — z dreva paznańnia? Z dreva žyćcia?..
Šedeŭry dzieda Mikałaja raschinajuć pierad taboj usiu bahnu biełaruskaha zła: pjanki, svarki, razvał siamji. Na drevie fihurak, jak i na drevie kryža — schoplenyja, ściatyja, ukryžavanyja ŭ pakutlivaj hrymasie žarść hrechu i ščaście zbavieńnia.
U niamoj batlejcy Tarasiuka my paznajom siabie. Kolki nie rasfarboŭvajsia stylem, modaj dy inšym hlancam — usiaredzinie my ŭsio tyja ž piersanažy prostych pačućciaŭ i starych jak śviet historyjaŭ. Viasielle. Zastolle. Zvada. Narada ŭ Łukašenki…
Tut, na Bieraściejščynie, Tarasiuk nadta viadomy, kab možna było jaho abyści, tamu i pasprabavali ŭhanaravać, załahodzić, vystavić na vitrynu ŭsienarodnaj stabilnaści i roskvitu narodnaj kultury. U 2002-m hodzie dali premiju «Za duchoŭnaje adradžeńnie». Padaravali kvateru ŭ Pružanach — addaŭ dačce.
A Tarasiuk pryniaŭ heta jak naležnaje — i nie kupiŭsia. I na fest «Ružanskaja brama» la adnoŭlenaha pałaca Sapiehaŭ uziaŭ dy vyviez cełuju batareju vusatych lalek — na kańkach, u hnievie, na sielektarnych naradach… Piarepałach byŭ ahulnabiełaruski.
Draŭlany narod Tarasiuka — nasamreč hrandyjoznaja biełaruskaja batlejka. Batlejku, abo betlejemku, ad Betlejema, dzie naradziŭsia Isus, ź lalečnymi Iradam, Aniołam, Čortam, Babaj, Dziedam, Maryjaj, Dziciatkam — pakazvali jak zachaplalnuju pavučalnuju historyju ŭsiamu paspalitamu ludu na hałoŭnaj płoščy na Rastvo.
Biełaruskaja batlejka ź jaje jaskravym simvalizmam i dziciačaj ščyraściu pry ŭsioj cacačnaj niepasrednaści taiła ŭ sabie najvialikšy biblejski sens. Usiu našuju mizernaść pierad Boham, uvieś kamizm čałaviečaje sumiatni — i spraščeńnie žyćcia da jevanhielskaj prostaści. Baraćba dabra sa złom u chatnim interjery, źviedzienaja da vyštukavanaj sutnaści, sa spaznavańniem samich siabie, vysnoŭvańnie jasnaj marali ŭ viek sucelnaj chłuśni — voś u čym cud biełaruskaj cacki i draŭlanaj nacyi Tarasiuka.
Dumajecie, heta niesurjozna? Ale takija ž samyja biełaruskija samarodki, jak Tarasiuk, klučom biblejskaj batlejki adčyniali sercy ŭsiaho čałaviectva.Pieršyja ŭ śviecie lalečnyja filmy ŭ 1910-ch — «Lukanida», «Maleńki narod», «Kvietka paparaci» — z rozhałasam ad śpieciefiektaŭ pa ŭsioj płaniecie pastaviŭ mienavita naščadak paŭstancaŭ Uładzisłaŭ Starevič, jaki sam vyrablaŭ lalki dla zdymak i pra jakoha Uołt Dysnej śviedčyŭ: «Hety čałaviek abahnaŭ usich animataraŭ śvietu na niekalki dziesiacihodździaŭ». Darečy, i hałoŭnym mastakom Dysnejłenda staŭsia naš Alija Kleč (Paškievič), a suśvietnuju kampjutarnuju multyplikacyju (adkul urešcie i «Šrek», i «Ledavikovy pieryjad») zapačatkavaŭ były minčuk Michaił Biernštejn.
Miljardy dziaciej i darosłych, sami taho nie viedajučy, iduć śledam za biełaruskimi vaładarami batlejki.
…Mikałaj Tarasiuk pamiataje, kali na jahonym chutary Stojły było bolš za sorak dvaroŭ. A ŭ 2007-m pamierła apošniaja susiedka.Z tych časoŭ dzied Mikałaj žyvie tut, na zakinutym, zarosłym burjanam uźlesku, adzin. Na miescy našaha puščanskaha Santa-Kłausa, Śviatoha Mikałaja — Dzied Mikałaj sa svaim cacačnym narodam.
I šumić les.
I raście ź biełaruskaje hłybini dreva spaznańnia dabra i zła.
I dahetul, adoleŭšy ŭsie akupacyi, vojny, sajuzy, rupicca nad im, vyrazaje raty i vočki, uskryvaje rany, kab vyzirnuła z dreva, ažyła biełaruskaja duša, dzied Mikałaj z Puščy.
Hetak ža zasiarodžana i ŭładarna, jak kaliści pracavaŭ z dreva, ciaślaryŭ, vyrezvaŭ — a paśla na tym ža drevie byŭ ukryžavany naš Zbaŭca Isus Chrystos.
