Maje baćki — techničnaja intelihiencyja
Vychoŭvali mianie zvyčajna. Baćki z majho dziacinstva byli kandydatami navuk. Tata — techničnych, a matula — chimičnych. Vypisvali «Novyj mir», padšyŭki jakoha zachoŭvajucca da siońnia i jakija ŭ peŭny momant akazali na mianie mocny ŭpłyŭ. Praźmiernaje svabody nie davałasia, ale i kryłaŭ nichto nie padrazaŭ. Moj vybar šlachu humanitaryja, a nie technara, pryniali z razumieńniem. Dy i ciapier vielmi spryjajuć i padtrymlivajuć va ŭsim. Majo haradskoje dziacinstva — heta vulica Karłamarła, haražnyja dachi i haryščy, stadyjon «Dynama», budaŭnictvam jakoha paśla vajny, darečy, kiravaŭ moj pradzied Alaksiej. U 14—16 hadoŭ uvieś volny čas zajmaŭ muzyčny hurt (naš repiertuar, akramia ŭłasnych opusaŭ, składali «Bitłz», «Mašyna času», «Čajf», «Kino»), dzie ja hraŭ na soła-hitary i śpiavaŭ.
U niećviarozym stanie pisać nie sprabavaŭ
Zvyčajna vieršy pišucca, kali tabie chranova. I z hetym ničoha nie zrobiš. Kali mnie dobra, u mianie vieršy nie pišucca. Jość dobraja fraza sa staroha filma: bluz — heta kali dobramu čałavieku kiepska. Tak i ź vieršami. U niećviarozym stanie pisać nie sprabavaŭ.
Nie skłałasia z prozaj
U mianie nie skłałasia z prozaj, bo niama na heta času. Vierš spakuślivy tym, što jaho možna zrabić za karotki čas. Skažacie, što možna pisać abrazki niejkija, što ja, darečy, zredźčasu i rablu, ale dla mianie prazaik — heta toj, chto stvaryŭ tekst bujnoj formy. Moža, i ŭsiadusia pisać apovieść, kab zrazumieć, ci prazaik ja. Ci nie słabo.
Uzrovień viedańnia biełaruskaj movy katastrafičny
Za 6 hod vykładańnia ŭ mianie było kala dziesiaci čałaviek, jakija pryncypova i ŭvieś čas razmaŭlali na biełaruskaj. Nie viedaju, šmat heta ci nie. Užo hod jak ja nie vykładaju. I syšoŭ adtul nie tamu, što tam niejki kiepski kalektyŭ, kalektyŭ dobry, prosta kryŭdna, što ty ŭsie siły svaje ŭkładaješ u pracu, a ŭsim pofih. Uzrovień viedańnia biełaruskaj movy katastrafičny, i z kožnym hodam jonstanovicca jašče horš. Miž tym, cikavaść da biełaruščyny i, navažusia śćviardžać, pavaha da jaje ŭ moładzi jość. Nikoli ja nie abmiažoŭvaŭ siabie ŭ tym, što kazaŭ, i nikoli nichto nie zapiarečyŭ ni pa tym, kali nasamreč my musim adznačać Dzień niezaležnaści, ni pa tym, jaki ściah i hierb nasamreč majuć dla nas histaryčnuju vartaść... Ja liču, jašče nie ŭsio stračana. Pry naležnym padychodzie, navat takuju katastrafičnuju situacyju možna pierałamić.
Siamja nie pryhłušaje tvorčyja pamknieńni
Ja ŭdziačny losu, što ŭ mianie troje dziaciej. Siamja nijak nie pieraškadžaje tvorčaści. Mahčyma, karektujecca tematyka. Naradžeńnie dziciaci nie projdzie biez adlustravańnia ŭ tvorach. Siamja mocna arhanizoŭvaje. Nie było b jaje, marnavaŭ by čas na pošuki žonki. (Paśmichajecca.)
Dla mianie vielmi istotna mierkavańnie matuli
My z žonkaj razam 8 hadoŭ. Ažanilisia davoli chutka, prykładna praz hod paśla pačatku blizkich stasunkaŭ. Paznajomilisia ŭ budatradzie. Znachodziŭsia jon na bierazie Čornaha mora. Ale heta nie «kurortny raman», i paśla my jašče davoli šmat času isnavali aŭtanomna. Adnojčy my apynulisia ŭ kvatery Usievałada Ścieburaki i ŭsiu noč praviali za dušeŭnaj razmovaj, tady ŭsio i stała zrazumiełym. Dla mianie vielmi istotna mierkavańnie majoj matuli. Joj vielmi spadabałasia maja budučaja žonka.
Dzieci roznyja
Pieršaje dzicia źjaviłasia nieŭzabavie. Jana ŭ nas, praŭda, niedanošanaja dzieści miesiac. Dačka. I pieršy miesiac žyćcia jana praktyčna praspała. Jakraz toj čas, jaki nie dasiedzieła va ŭłońni. U nas troje dzietak: Jania, Danik i Nasta. Zaraz starejšaj siem hadoŭ, małodšaj try z pałovaj. Dzieci ŭ nas usie roznyja. Dla kahości chapaje tolki suvoraha pohladu, a kamuści treba časam i pa zadnicy dać. Traich značna praściej vychoŭvać, čym adnaho. Bo adzin maje ryzyku vyraści ehaistam, a troje — heta samaarhanizavanaja sistema, takoje sabie tavarystva, u jakim ty vučyšsia i čuć inšaha, i ličycca ź jaho intaresami, i padaŭlać svaju hardyniu. Heta pastajannaja rolevaja hulnia, ź jakoj treba namahacca atrymać najbolej karyści. Vychavańnie, pry asensavanym padychodzie, — strašenna zachaplalny praces.
Da 6 hadoŭ na dziaciej nielha pavyšać hołas
Pierad tym, jak pačynać dzicia vychoŭvać, treba pračytać choć paru-trojku knih pa dziciačaj psichałohii. Ja zhodny z tym, što hadoŭ da šaści na dzicia nielha pavyšać hołas (chacia sam nie mahu ŭ hetym sensie być etałonam). Ty pavinien dać čałavieku całkam raskrycca. I paśla zrazumieć, z čym maješ spravu i dzieści karektavać. Treciaha ŭžo vychoŭvaješ pa-inšamu, usio ž taki ŭžo dośvied jość. Ja liču, što šmat čaho zakładziena ad naražeńnia, i budź ty choć Makarankam — nie vypraviš čałavieka pad svoj kapył. Hałoŭnaje ŭ vychavańni — nie naškodzić.
Dzicia pavinna razumieć kaštoŭnaść ułasnych pohladaŭ
Čamu ŭ adukavanych i intelihientnych ludziej časam dzieci vyrastajuć, robiacca narkamanami? Heta nie tamu, što drenna vychoŭvali, a tamu, što złamali stryžań. Dzicia pavinna razumieć kaštoŭnaść ułasnych pohladaŭ — tady ŭ peŭny momant jano znojdzie siły admovicca ad sumnieŭnaj prapanovy. Treba pakazać, što dzieci mohuć u lubych vypadkach źviarnucca da baćkoŭ. Bo baćki — heta samyja blizkija siabry.
Śpis knihaŭ, abaviazkovych dla pračytańnia, trymaju ŭ hałavie
Naturalna, našy dzieci słuchajuć tuju muzyku, jakuju lubim my. Majoj małodšaj tak spadabałasia vypadkova pačutaja «Aryja», što prosić jaje zaŭsiody stavić. U našych dziaciej chit numar adzin — pieśni z kružełki «Mały i miadźviedzik» Visłanderaŭ u pierakładzie Chadanoviča i vydatnym vykanańni Vajciuškieviča i Kazimiroŭskaj, chit numar dva — druhaja «Pierazahruzka» ad «Budźmy», i padčas doŭhaje darohi my zmušany słuchać jaje pa 15 razoŭ zapar. Vy možacie špihavać ich čym zaŭhodna: Mocartam, repam ci rokam — nie fakt, što jany pačnuć heta lubić. Chacia skarektoŭvać, biezumoŭna, varta. Prynamsi, śpis knihaŭ, abaviazkovych dla pračytańnia, ja ŭ hałavie trymaju i, spadziajusia, kali-niebudź prapanuju jaho svaim dzieciam...
Pytańnie movy ŭ nas vielmi balučaje
Pytańnie movy ŭ nas vielmi balučaje. Pracentaŭ na 70 my razmaŭlajem ź imi na ruskaj movie. Ź pieršym dziciem hety adsotak byŭ značna mienšy. Ale biełaruskaść u nas prysutničaje ŭ vielmi vialikaj stupieni. Prablema ŭ tym, što ŭ nas niama znajomych biełaruskamoŭnych dziaciej. Mianie mohuć papraknuć, ale na ciapierašnim etapie dla nas hałoŭnaje nie stolki mova vychavańnia, kolki zručnaść. Viadoma ž, ja vielmi chaču, kab dzieci atrymali biełaruskamoŭnuju adukacyju, ale pakul technična, u tym liku i praz klataje kvaternaje pytańnie, hetaha nie ŭdajecca. Dla našych dziaciej biełaruskaja mova — heta mova taty i jaho siabroŭ, mova darosłych, knih i kazak.
Ja zababonisty čałaviek
Ja davoli zababonisty čałaviek. Vieru ŭ mahiju ličbaŭ i mahiju słova, niejkija supadzieńni, vierbalnyja znaki. Naprykład, ja ažaniŭsia 7 traŭnia 2005 hoda (2005 u sumie daje 7-ku), dačka naradziłasia 7 listapada, sam ja naradziŭsia 7 žniŭnia, baćka, naadvarot, — 7 lutaha… U maim žyćci vielmi šmat siamiorak, i jany dla mianie ščaślivyja.
Anatol Ivaščanka
paet, litaraturaznaŭca. Naradziŭsia ŭ 1981 u Minsku. Skončyŭ fiłfak BDU, abaraniŭ dysiertacyju pa paetycy Alesia Razanava. Vykładaŭ biełaruskuju movu ŭ BNTU. Adkazny sakratar časopisa «Dziejasłoŭ». Aŭtar knih vieršaŭ «Vieršnick» i «Chaj tak». Baćka traich dziaciej.
***
Anatol Ivaščanka. Adrynuty (-ja)
Paŭłu Sieviaryncu
Adrynutyja —
ty,
ja,
my.
Na vusnach patreskanych
prysmak zimy.
Na vusnach skryvaŭlenych
prysak vajny.
U łob dubaltoŭku nastaviła vosień.
By vysypki vospy
na ciele radzimy, —
«chimii», zony, astrohi.
Huhli nie huhli —
nie znojdzieš darohi
da punkta z nazovam Kuplin.
Chałodnyja vočy,
niaŭtulnyja zimy.
Pačvarnyja plamy
na ciele radzimy
niaŭtulnyja vočy,
chałodnyja zimy.
Plamy — my.
Nas tysiačy.
Ty siačy,
a mo j miljony.
Źziajuć źničy
siarod hetaj načy.
Ceły narod zamkniony.
Kolki takich,
kaho bieź viny,
uščent, padyspad,
u tyja viry?...
Ci majecca dno
u hłybini?
«Chimik» —
heta ž ad «schimnika»?
Z uzbočyny skrušna
taraščycca krušnia.
Voś simvał ściudzionaha vyraju.
Zaŭvažna słušna.
God, where are You?
Jany adhrabuć, Paša, pomni
pa poŭnaj.
choć toje i nie naš,
chryścijanski, mietad.
Ale ž adhrabuć, Paša,
viedaj.
