Paet Siarhiej Paniźnik zacikaviŭsia markami.
Historyk Natalla Hardzijenka.
Historyk Anatol Sidarevič adrazu znajšoŭ dla siabie cikavyja materyjały.
Hanna Zapartyka pakazvaje stroj Raisy Žuk-Hryškievič.
U takich kanviertach Natalla Hardzijenka atrymlivała materyjały ź BINIMu.
Mastactvaznaŭca Siarhiej Chareŭski — adzin z aŭtaraŭ «Zapisaŭ BINIM».
Archiŭnyja materyjały i muziejnyja ekspanaty pieradaŭ Biełaruski instytut navuki i mastactva ź Ńju-Jorka ŭ Biełaruski dziaržaŭny archiŭ-muziej litaratury i mastactva, što ŭ Minsku.
Hety tyja materyjały, jakija atrymlivała historyk Natalla Hardzijenka ŭ pryvatnym paradku. Ale było pryniata rašeńnie pieradać kalekcyju ŭ śpiecyjalizavanuju ŭstanovu, kab dać mahčymaść pracy ź imi bolšaj kolkaści navukoŭcaŭ.
«BINIM stvaraŭsia ź idejaj hurtavańnia biełaruskich intelektuałaŭ u emihracyi. I ź idejaj źbirańnia ŭsiaho biełaruskaha, što znachodziłasia za miažoj. Kalekcyja BINIMa — heta nie tolki listavańni, heta i roznyja archivy piśmieńnikaŭ, mastakoŭ.
Kalekcyi paštovak, marak, značkaŭ, miedaloŭ, błankaŭ ź biełaruskaj simvolikaj. Usio, što vydavałasia ŭ biełaruskich asiarodkach: Kanadzie, ZŠA, Aŭstralii, Vialikabrytanii… Ideja siońniašniaha kiraŭnika BINIMu Vitaŭta Kipiela ŭ tym, što biełaruskija skarby pavinny zachoŭvacca ŭ Biełarusi i być dastupnyja dla daśledčykaŭ», — adznačyła Natalla Hardzijenka.
Hanna Zapartyka, dyrektar archiva-muzieja, zaŭvažyła, što da ich i raniej pastupali materyjały pra biełarusaŭ z-za miažy — ź BINIMa, inšymi šlachami. Heta i archiŭ Masieja Siadniova, Michasia Zabejdy-Sumickaha, siamiejny fond Maksima Bahdanoviča…
Što ž pieradali ciapier?
Aŭtohrafy biełaruskich litarataraŭ 1920-ch hadoŭ, jakija vučylisia razam z Antonam Adamovičam u piedtechnikumie. Heta Paŭluk Trus, Todar Klaštorny… Tut i rukapisny varyjant knihi Alesia Sałaŭja, jakija jon rabiŭ u Aŭstryi ŭ kancy 1940-ch. Ankiety dziejačaŭ emihracyi, jakija ŭstupali ŭ BINIM — bolš za piać dziasiatkaŭ (Kastuś Akuła, Mikoła Ravienski, Natalla Arsieńnieva, Masiej Siadnioŭ). Frahmienty archivaŭ Arsieńnievaj, Jurki Vićbiča… Paštoŭki pačatku XX st. ź biełaruskimi temami. Nacyjanalny stroj Raisy Žuk-Hryškievič. Samatkanyja pajasy. Usiaho šeść skryniaŭ.
Na žal, hetyja dakumienty jašče try-čatyry hady buduć apracoŭvacca pierad tym, jak trapiać u ruki daśledčykaŭ.
Padčas pieradačy artefaktaŭ byŭ prezientavany čarhovy vypusk almanacha «Zapisy BINIMu», dzie, u tym liku, raskazvajecca pra pieradadzienyja kalekcyi. Da almanacha prykładzieny dysk, na jakim u elektronnym varyjancie znachodziacca niekatoryja materyjały.
U hetym vypusku «Zapisaŭ», miž inšym, drukujecca dziońnik Kastusia Jezavitava, jaki jon vioŭ u apošnija miesiacy ŭ Niamieččynie da aryštu ŚMIERŠaŭcami.
Pa słovach Natalli Hardzijenki, BINIM hatovy jašče pieradavać materyjały. Ale rabić technična heta nie zaŭždy prosta.
I historyk zaklikała śpiecyjalistaŭ, jakija byvajuć u Ńju-Jorku, źviazvacca ź joj i pryvozić u Minsk dakumienty. Bo, na žal, pošta pracuje nie tak spraŭna, i zdaralisia vypadki, kali niešta nie dachodziła da Biełarusi.
