Mazyr – dziŭny horad z proćmaj mahičnych miescaŭ. Samaja vialikaja biełaruskaja raka, najdaŭžejšyja masty, stalica Paleśsia, biełaruskaja Šviejcaryja, naš Krym, dzieviacipaviarchovyja chmaračosy, zahadkavyja pałacy z vybitymi šybami, papularny zimovy kurort, pryharadny tramvaj, cacačny zamak u naturalnuju vieličyniu, pravasłaŭny DTSAAF, Krupskaja-Šamiakin i šeść pasiejanych Iljičoŭ, sad-pryvid i hara Šajtan, zahadkavyja cieni źnikłych mielijarataraŭ i zvyčajnyja hnomy… Pra heta voś usio i pra mnohaje inšaje vy nie daviedajeciesia z mahičnaj mapy Mazyra. Ale daviedajeciesia pra miescy jašče cikaviejšyja, – piša ŭ pradmovie da svajoj «Mahičnaj Mapy» Vital Rudak, mazyrski krajaznaŭca i błohier.
Kimbaraŭka
Ci zaŭvažali vy, što ŭ kožnaha horada jość svoj smak? Voś tak z zaviazanymi vačyma tabie daduć niešta paspytać, i adrazu zdahadaješsia, dzie ty jość. Peŭna ž zaŭvažali. Smak Mazyra – heta miedavucha. A dzie možna paspytać najlepšaj miedavuchi? Kaniečnie, u bary «Kimbaraŭka», jaki mieścicca prosta ŭ cahlanym i pafarbavanym dla nadziejnaści ŭ koler cehły budynku mazyrskaha brovara, pad haroj, dzie ciapier samalot. Vy nie hladzicie, što čas tam niby spyniŭsia ŭ 60-ch. Prosta treba zajści, uziać dźvie porcyi miedavuchi (adnoj budzie mała, a try zvalać z noh i zubra Valeru), sieści na apošniuju łaŭku, adpić trochi, zapluščyć vočy i… Dobra, kali harady zachoŭvajuć pamiać. Kimbaraŭka – staražytnaje ŭročyšča la Mazyra, ciapier na jaho miescy haradskaja vulica Hohala. Niekali mienavita tut «źvili» sabie haradzišča «pieršyja mazyrčuki». Taksama tut bilisia dabro i zło ŭ lehiendzie pra pachodžańnie nazvy «Mazyr». I na tym miescy, dzie z hary skaciłasia pieramožanaje dabro, ciapier lažyć Dalina Aniołaŭ i piekny kaścioł. Zło taksama skanała, aniahož. Ale krychu vyšej pa ciačeńni Prypiaci, u Čortavaj Dalinie. Tam taksama ciapier jość kaścioł. Tolki nie taki piekny… Smačna. Možna pabavić čas, razmaŭlajučy pra nadzionnaje z zaŭsiody niemaładoj ciotkaj-barmenam.
– A ci jość u vas tut prybiralnia?
– A hara tabie našto?
Adkaz zaŭždy budzie taki, pravierana nie adnym pakaleńniem «nieafitaŭ».
– Ci daŭno vaš bar adkryŭsia?
– Oj, daŭnieńka. Iščo Stalin stajaŭ…
Jašče staražyły bajuć, što ŭ pačatku minułaha stahodździa mazyrski brovar pastaŭlaŭ svaju pradukcyju na stoł samoha Mikałaja II. Ale peŭna brešuć. Bo miascovaja miedavucha smačnaja tolki tut. Chto ni braŭ paŭtaračku-druhuju ŭ stalicy ci ŭ inšych miescach – skroź pojła. A ŭ «Kimbaraŭcy» – ambrozija. Mahija? Mahija.
Stancyja Mazyr
Pryjechać čyhunkaj u Mazyr lohka. Paradoks, ale tut hałoŭnaje nie ŭziać kvitki da adnajmiennaj stancyi. Mała što jechać budzieš doŭha i niazručna, dyk jašče ryzykuješ znajści pryhody na svaju bijahrafiju. Stancyja – heta, peŭna, samy mifałahičny rajon va ŭsim Mazyry. Jon jak by jość, usie pra jaho viedajuć, ale nichto tam nie byŭ. Zatoje ŭsie čuli, što tam rabujuć i hvałtujuć prosta siarod biełaha dnia. Takija sabie miascovyja Šabany. Tolki kali ŭ Šabanach chacia b zdymajuć kvatery «panajechaŭšyja» ŭ stalicu, to na Stancyju i takim čynam nie trapiš. Tam usiaho 2 ci 3 chruščoŭki. Kab trapić na Stancyju, na Stancyi treba naradzicca. Typovy mazyrčuk byvaje na Stancyi, tolki kali pracuje ŭ chutkaj, milicyi ci pažarcy. Sto hadoŭ tamu, padčas Pieršaj suśvietnaj vajny, tut pabudavali čyhunku Kalinkavičy – Oŭruč, učastak na darozie ź Pieciarburha ŭ Adesu. Miascovy reljef rasparadziŭsia tak, što stancyja Mazyr apynułasia až za piać kiłamietraŭ ad tahačasnaha horada. Rajon ros i raźvivaŭsia adasoblena, spačatku vakoł čyhunki i rabot pa zakładcy mosta praz Prypiać, potym vakoł drevaapracoŭčaha kambinata «Kipratech» i HES. Tak atrymałasia, što da kanca 70-ch hadoŭ minułaha stahodździa siudy navat hramadski transpart nie chadziŭ. Jość lehienda, što raz na hod ci dva jaki-niebudź mazyrski śmialčak nie-nie, dy i vybirajecca na Stancyju. I kožny, chto ŭsio ž pieraadoleŭ strach pierad nieviadomaściu, adkryvaje dla siabie ceły novy śviet. Ujavicie tolki sotniu dvuchpaviarchovych šmatkvaternych draŭlanych damoŭ, što tonuć u zaraśniku abrykosavych drevaŭ. Miescami žoŭtyja, miescami čyrvonyja damy vyhladajuć jašče davoli dabrotna jak na svoj viek. Niekatoryja, što praŭda, stajać pustyja. Miascovyja kažuć, što ich budavali jašče pałonnyja niemcy. I ŭsio heta na malaŭničym šyrokim pahorku. Idzieš pa takoj vulicy i prosta adčuvaješ, što trapiŭ u minułaje. Mašyny, ludzi, budynki – ničoha tut nie vydaje, što z momantu zakładki vulicy prajšło ŭžo bolš za 60 hadoŭ. Fotkaju pomnik Leninu na Pramysłovaj.
– A ci znaješ ty, synok, što hety Lenin chodzić pa načach i pomścić za toje, što razvalili Sajuz? – z takoj pramovaj padychodzić da mianie abaryhien niavyznačanaha vieku. – Vidziš, jon uvieś bytta sklejeny? Dyk heta jaho i raźbivali, i vyvozili niekudy daloka, a jon usio adno štoraz viartajecca na miesca. Dumaješ, čaho vuń toj druhi, što la kantory zavoda, pa pojas umuravany ŭ pastamient? Kab nie chadziŭ jak hety.
A jašče na Stancyi ŭdzień, zdajecca, nidzie i nikoli nie začyniajuć dźviarej. Voś taki «kryminalny» rajon. Chacia nočču tam peŭna vuścišna. Hałoŭnaje vieryć.
Kinateatr «Letni»
Mała chto viedaje, što ŭ Mazyry ŭ druhoj pałovie XX stahodździa adbyłasia karotkaja reinkarnacyja epochi dynazaŭraŭ. Dakładniej, adnaho dynazaŭra. I heta byŭ nie niejki vykapień, a elemient kultury. «Mazyrski dynazaŭr» zachaplaŭsia sučasnymi mastactvami, pakazvaŭ kino. Pakul siudy na raskopki nie kinulisia natoŭpy čornych paleantołahaŭ, patłumaču, što «mazyrski dynazaŭr» – heta papularny miascovy kinateatr «Letni». Budynak kinateatra na 400 miescaŭ byŭ uźviedzieny pa prajekcie litoŭskich architektaraŭ u 1978 hodzie. Mienavita praź niezvyčajnuju architekturnuju formu, padobnuju da typovaha pradstaŭnika travajednych jaščaraŭ Jurskaha pieryjadu, jaho ŭ narodzie i prazvali «dynazaŭrykam». Ech, kolki novych jačejek hramadstva zaradziłasia na jaho apošnich šerahach. U 2001 hodzie budynak kinateatra «Letni» čamuści pieradali Turaŭskaj jeparchii. Sam maskoŭski patryjarch aśviaciŭ niejki vałun, što lažaŭ pobač, pad zakładku pravasłaŭnaj carkvy. Pad płaścinkavym dacham užo byłoha kinateatra było abstalavanaje miesca dla bohasłužeńnia. Tak i malilisia prychadžanie ŭ «Dynazaŭry» jašče hadoŭ šeść. Potym budynak kinateatra demantavali, kab vyzvalić terytoryju pad carkvu. Što praŭda, hetaje miesca i ciapier staić abharodžanaje vysokim płotam. Na nivie kultavaha budaŭnictva «koń nie valaŭsia». Ludzi ž dahetul lubiać i pamiatajuć «Dynazaŭryka». Voś takoje kino.
