Čamu treba lubić svaju krainu, kab pabudavać lepšuju ekanomiku, tłumačyć hienieralny dyrektar biźnies-škoły IPM.
Zdymak: Andrej Davydčyk, dev.by
Kali Biełaruś vyjdzie z ekanamičnaha kryzisu
Ciapier pytańnie ŭ tym, nakolki chutka biełaruskaja ekanomika zmoža pieranaładzicca na inšyja rynki i nakolki chutka rasijski dy ŭkrainski rynki zmohuć ažyvicca. Nakont apošniaha ŭ mianie vialiki skiepsis. Pakul nie prahladajecca nijakich umovaŭ, kab rasijskaja ekanomika albo ŭkrainskaja pačali raści. Ci zmoža biełaruskaja ekanomika pierabudavacca na inšyja rynki? Davajcie hladzieć.
Biełaruskaja ekanomika składajecca ź dźviuch častak: heta pryvatny siektar – davoli dynamičny dy cikavy, a taksama dziaržaŭny – postsacyjalistyčny. Vialikaje pytańnie vyklikaje pierabudova hetaha siektara, jaki znachodzicca pad dziaržaŭnym kantrolem.
Tam mała matyvacyi i mała kvalifikavanych mieniedžaraŭ – im davoli składana pierabudoŭvacca, choć urad šmat robić dziela pošuku novych rynkaŭ dla hetych kampanijaŭ.
Ale niekatoryja ź ich užo prosta niekankurentazdolnyja.
A šmatlikija pryvatnyja kampanii pačynajuć raźviedvać šlachi vyjścia z kryzisu, šukajučy novyja rynki, chedžavańnie ad situacyi padzieńnia valutnych kursaŭ albo novyja siehmienty na starych rynkach.
Na vialiki žal, biełaruskaja dziaržava nie stvaraje infrastrukturu padtrymki ekspartu ŭ inšyja krainy. Isnuje šerah instrumientaŭ, jakija stymulujuć ekspart. Naprykład, ekspartnyja banki, kali kredyt atrymlivaje nie biełaruskaja kampanija, a zamiežnaja, jakaja nabyvaje biełaruskuju pradukcyju.
Tamu ŭsio znachodzicca ŭ takim davoli žorstkim svabodnym rynku i niekatoryja kampanii z hetym spraviacca z toj pryčyny, što biełaruskaje myśleńnie naładžanaje na dołary, a nie rubli, i biełarusy viedajuć, što zaŭtra kryzis i treba da jaho rychtavacca.
Jak chutka my vyjdziem z kryzisu? Mnie tut ciažka prahnazavać: pryvatny siektar pierabudujecca ciaham dvuch hadoŭ, a dziaržaŭny – heta budzie zaležać ad palityki dziaržavy.
Pra transfarmacyju ekanomiki
U 90-ych była pamyłkovaja kancepcyja, jak transfarmavać sacyjalistyčnuju ekanomiku, jakaja praduhledžvała dźvie rečy. Pa-pieršaje, patrebna pryvatyzavać dziaržaŭnyja kampanii, bo jany drenna pracujuć – kab jany pačali dobra pracavać, treba źmianić kiravańnie. Pa-druhoje, mierkavałasia, što treba źniać barjery ŭ raźvićci biźniesu i ŭsio adbudziecca aŭtamatyčna.
Ja dumaju, što heta było davoli naiŭnaje ŭjaŭleńnie. Sacyjalistyčnyja pradpryjemstvy drenna pracavali, bo jany byli zroblenyja dla taho, kab drenna pracavać, tamu źmiena mieniedžmientu nie zaŭsiody dapamahaje.
I my bačym, što siońnia najbolš efiektyŭnymi postsacyjalistyčnymi ekanomikami źjaŭlajucca tyja krainy, naprykład, Polšča i Estonija, dzie ŭ VUP vysokaja dola novaha pryvatnaha siektara, a nie pryvatyzavanaha siektara. Adnosna druhoj paradyhmy, źniaćcia barjeraŭ, – heta, biezumoŭna, vielmi važna, i Biełaruś dasiahnuła tut vialikich pośpiechaŭ. My – 44-yja sioleta ŭ Doing business. Ale hetaha niedastatkova, patrebnyja jašče dźvie rečy.
Pa-pieršaje, treba, kab było što kanviertavać u pradprymalnickuju dziejnaść. Patrebnyja navukovyja daśledavańni, kab stvarać sučasnyja pradpryjemstvy, a nie tolki siektar absłuhoŭvańnia ŭnutranaha rynku, tamu što mienavita ekspartaaryjentavanyja pradpryjemstvy dla nas buduć łakamatyvami raźvićcia.
Dziela hetaha treba hienieravać bolšyja inviestycyi dziaržavy ŭ adukacyju i navuku – kali hetaha niama, to praces zahłuchnie.
Toje, što było zroblena ŭ Savieckim Sajuzie, vyčerpvajecca, i patrebnyja novyja šturški.
Pa-druhoje, na peŭnym uzroŭni vielmi važnym elemientam stanovicca zdolnaść biźniesu da supracy pamiž saboj dziela stvareńnia asacyjacyjaŭ, arhanizacyi supolnych dziejańniaŭ, u farmavańni kłastaraŭ u ekanomicy, to bok u zabieśpiačeńni halinaŭ infarmacyjaj, sumiesnaj pracaj ŭ dačynieńni da dziaržavy.
Sacyjalizm zabivaje takija zdolnaści, bo ŭ sacyjaliźmie i KDB, i «Štazi» chutka vučyli, što lubaja niesankcyjanavanaja aktyŭnaść źjaŭlajecca apazicyjnaj dziejnaściu. My nie ŭmiejem dziejničać supolna. Tamu źniaćcie barjeraŭ – važnaja reč, ale niedastatkovaja. Paśla taho, jak my źnizili barjery, nieabchodny nastupny nabor dziejańniaŭ, jaki b stymulavaŭ raźvićcio pryvatnaha siektara.
Pra svoj šlach Biełarusi
Nivodnaja kraina nie moža być prykładam dla Biełarusi, bo treba znachodzić ułasnyja rašeńni ŭ svajoj krainie dla ŭłasnaha naroda. Heta, jak u asabistym žyćci, – vy možacie mieć niejkija ideały, ale heta vašaje žyćcio, vašaje asiarodździe i vašaja situacyja. Treba šukać ułasnaje raźviazańnie.
Ni ŭ biźniesie, ni ŭ palitycy nie isnuje «tabletak ad śmierci». Kali ŭ kahości niešta niekali dobra atrymałasia, heta nie aznačaje, što, kali vy budziecie rabić hetaksama, to ŭ vas dobra atrymajecca.
Tamu pośpiech možna znajści tolki tady, kali ty šukaješ ułasnaje rašeńnie ŭ miežach tych resursaŭ, jakija tabie dastupnyja, i tych sacyjalnych, palityčnych i ekanamičnych abmiežavańniaŭ, jakija jość. Heta zaŭsiody indyvidualnaja zadača.
Žyćcio źmianiajecca, umovy źmianiajucca. A my budziem prapanoŭvać rašeńnie, jakoje z 60-ych ci z 70-ych? Heta ź minułaha, a minułaje prajšło, jano nie isnuje.
Treba stvarać budučyniu tut, a budučynia – heta tvajo asabistaje vyrašeńnie tvaich asabistych prablem.
My majem ułasnuju trajektoryju raźvićcia – tak histaryčna vyjšła, i heta dadzienaść.
Mianie bolš za ŭsio razdražniaje pazicyja, maŭlaŭ, u hetaj krainie ničoha niemahčyma zrabić. Čamu? My rabili kanfierencyju pa kraŭd-ekanomicy. Kraŭd-ekanomika – heta kali ludzi sami, bieź dziaržavy, vyrašajuć svaje prablemy. Ja apublikavaŭ post u «Fejsbuku», što budzie takaja kanfierencyja, i atrymaŭ zusim niečakanyja adkazy: što ŭ hetaj krainie mahčyma zrabić?
My nie vierym u svaju krainu, my dahetul u «saŭku», siadzim na kuchni i kažam: usio łajno, my ničoha nie možam zrabić. Chto skazaŭ? Pasprabujcie.
Važna šukać rašeńni, apirajučysia na luboŭ da svajoj krainy, na addanaść ułasnaj ziamli i na razumieńnie adkaznaści pierad svajoj krainaj. Ja dumaju, što kali ty lubiš krainu, i ty libierał, to ty pavinien lubić tuju kamunistyčnuju babulu, jakaja ciabie nienavidzić, bo heta ŭsio ž tvaja kraina.
