Biezumoŭna, kožny z nas čytaŭ raman-epapieju Michaiła Alaksandraviča Šołachava «Cichi Don». Trahiedyja Ryhora Mielechava nie pakinuła abyjakavym nivodnaha čałavieka. Adnak takich tvoraŭ možna było b napisać tysiačy, kali b kožny, chto pieražyŭ vyprabavańni XX stahodździa, paźniej apisaŭ ich u jakaści miemuaraŭ. Biełarus Pavał Kalenikavič Ničyparuk takija ŭspaminy pakinuŭ, i jaho žyćcio — lepšaja ilustracyja taho, praź jakija ciažkija vyprabavańni daviałosia prajści žycharam Biełarusi padčas Druhoj suśvietnaj vajny.
Cikavym faktam źjaŭlajecca toje, što ŭ 1989 h. z rukapisam uspaminaŭ hetaha čałavieka aznajomiŭsia znakamity biełaruski piśmieńnik, udzielnik Druhoj suśvietnaj vajny Vasil Bykaŭ. «Ja pračytaŭ Vašyja miemuary. Niesumnienna, jany zasłuhoŭvajuć uvahi. Treba ich vydać. Dziela hetaha Vam treba źviarnucca ŭ vydaviectva ŭ Minsku ci ŭ Maskvie (naprykład, u vydaviectva «Biełaruś»), jakoje vydaje padobnaha kštałtu litaraturu, i pradstavić tudy dva ekzemplary rukapisu. Sprava hetaja praciahłaja, tamu treba pačynać nie hublajučy času. Žadaju Vam pośpiechaŭ!», — pisaŭ Vasil Uładzimiravič svajaku Ničyparuka. Adnak tady miemuary biełarusa tak i nie ŭbačyli śviet. Doŭhija dziesiacihodździ jany lažali i čakali svajho daśledčyka.
Pavał Kalenikavič Ničyparuk naradziŭsia ŭ žniŭni 1902 h. na chutary Žardziečna kala vioski Zaprudy (zaraz Kobrynski rajon Bieraściejskaj vobłaści). U lutym 1941 h. jaho aryštavali i nakiravali ŭ łahier HUŁAHu ŭ Śviardłoŭskaj vobłaści. U 1942 h. biełarus akazaŭsia ŭ Armii Andersa i ŭ jaje składzie ŭdzielničaŭ u bajach z nacystami ŭ Italii. U 1948 h. Ničyparuk pajechaŭ u ZŠA, dzie i pražyŭ da samaj śmierci ŭ 1979 h. U natatkach Paŭła Kalenikaviča, nadrukavanych na mašyncy na maleńkich, «amierykanskich» arkušach papiery, jość usio: ciažkaja sialanskaja praca, niečałaviečyja ŭmovy savieckich turmaŭ i HUŁAHu, front i bai z nacystami, rasstańnie ź siamjoj i žyćcio ŭ emihracyi. A jašče — vialikaja nastalhija pa rodnaj Biełarusi. Los Ničyparuka typovy dla šmatlikich biełaruskich andersaŭcaŭ. Niechta paśla vajny viartaŭsia ŭ BSSR, i ŭ 1951 h. savieckija ŭłady departavali hetych ludziej u Irkuckuju vobłaść. Inšyja vyrašali zastacca «na Zachadzie». Pra hieraizm biełaruskich žaŭnieraŭ Druhoha polskaha korpusa, jakija mužna zmahalisia suprać hitleraŭskich vojskaŭ na Zachodnim froncie, na ich Radzimie, na doŭhi čas zabylisia. I tolki zaraz, kali tych vieteranaŭ Druhoj suśvietnaj užo niama z nami, praŭda pra ich žyćcio i vyprabavańni, praź jakija jany prajšli, stanovicca zdabytkam biełaruskaj hramadskaści.
Zbor srodkaŭ na vydańnie ŭnikalnych uspaminaŭ Paŭła Ničyparuka «Adysieja palešuka» adbyvajecca na kraŭdfandynhavaj placoŭcy «Vulej». Kožny, chto žadaje padtrymać hety prajekt i atrymać hetuju cikavuju knihu, moža zajści pa hetaj spasyłcy (http://ulej.by/project?id=117723) na staronku prajekta i padtrymać jaho. Usie sponsary, nie hledziačy na summu ŭdziełu ŭ padtrymcy vydańnia knihi «Adysieja palešuka» buduć uzhadany na staronkach novaha vydańnia. Spadziajusia, što nam razam atrymajecca realizavać hetuju cikavuju i vielmi karysnuju dla biełaruskaha hramadstva spravu.
Zasłaŭje, 19.03.2017
