Tym, chto namataŭ užo davoli kiłamietraŭ pa kananičnych jeŭropach, choča čahości novaha, ale kab nie jechać daloka — prapanujem stalicu Prydniastroŭja — Ciraspal. Spojler: vy jašče bolš palubicie Biełaruś. I viza nie patrebnaja.
Tut vy nie pabačycie vytančanaj architektury, nie pachodzicie pa vuzkich vułačkach, nie adčujecie atmaśfieru virlivaha žyćcia. I ad hetaha jašče bolš pačniacie canić svajo.
Ale pra ŭsio pa paradku.
Prydniastroŭskaja Małdaŭskaja Respublika (PMR) — niepryznanaja kraina. U 1992 hodzie jana całkam adździaliłasia ad Małdovy. Z tych časoŭ pryznajuć jaje tolki dźvie častkova pryznanyja dziaržavy: Paŭdniovaja Asiecija i Abchazija, a taksama niepryznanaja Nahorna-Karabachskaja Respublika.
Forma kiravańnia: prezidenckaja respublika
Terytoryja: 4163 km² (najbujniejšyja harady: Ciraspal, Biendery, Rybnica)
Nasielnictva: kala 500 tysiač čałaviek
Siaredni zarobak: 343$ (pavodle aficyjnych źviestak. Miascovyja z takoj ličbaj nie zhodnyja i kažuć, što realny siaredni zarobak udvaja mienšy)
Valuta: prydniastroŭski rubiel
Z 2017 hoda rasijski trykałor — druhi dziaržaŭny ściah Prydniastroŭja.
1. Jak dajechać? Aptymalny varyjant trapić u stalicu Prydniastroŭskaj Małdaŭskaj Respubliki — pajechać z Kišyniova na maršrutcy. Heta zvyčajny «Spryntar», što adychodzić z centralnaha kišynioŭskaha aŭtavakzała i spyniajecca na «miažy» dla svojeasablivaha kantrolu.
Pamiž haradami 77 kiłamietraŭ, tamu pryblizna praz 2 hadziny vy budziecie ŭžo na miescy.
Kaštuje hetaje zadavalnieńnie 34 małdaŭskija lei, što na našyja hrošy budzie kala 4 rubloŭ. Pahadziciesia, vielmi niadoraha, kab trapić z adnoj stalicy ŭ inšuju.
Kab dajechać da Kišyniova, isnuje bahata varyjantaŭ, ale
kali vam chočacca bolš pryhod, to raim jechać tudy ciahnikom z Ukrainy.
Spasyłajučysia na ŭłasny vopyt pradbačym, što vas budzie čakać nie zusim zvykły scenar. Na kardonie ŭkraincy vam pastaviać štamp, što vy pakinuli krainu, a voś pamiežniki z Małdovy nie zachočuć pavitacca z vami. Ciahnik na małdaŭskaj mytni nie spyniajecca. Absalutna nijakaha kantrolu: ni dakumientaŭ, ni rečaŭ. Tak, sumna toje, što małdaŭskim štampikam kalekcyja ŭ pašparcie nie papoŭnicca. Aficyjnaha paćvierdžańnia, što vy byli ŭ hetaj krainie, niama. I kali viartacca taksama ciahnikom va Ukrainu, ničoha nie źmienicca. Tolki ŭkrainskija pamiežniki sustrenuć vas, kab prosta zrabić adznaku ŭ pašparcie. Prynamsi, tak było z nami. Heta nahoda padumać, što cikavaje možna ŭziać z saboju ŭ vandroŭku.
Na miažy samoj PMR kantrol kudy bolš surjozny. Vam daviadziecca vyjści z maršrutki, padyści da punkta rehistracyi i adkazać, na kolki dzion i kudy mienavita vy jedziecie (adras, dzie budziecie žyć). Za heta vy atrymajecie mihracyjnuju kartu. Nie ździŭlajciesia, kali akažacca, što ŭ vas niama hramadzianstva. Dośvied pakazaŭ, što tak byvaje. Navat u ludziej ź niamieckim pašpartam. Mnie ž z maim biełaruskim pašancavała bolej.
Na hetym kaniec. I tut vašy rečy taksama nikoha nie zacikaviać. Jedziem dalej.
2. A dla čaho, ułasna kažučy, jedziem? Tut možna znajści šmat pryčyn, ale hałoŭnyja ź ich takija: niekranuty kavałak SSSR (paśla vandroŭki tudy ščyra nie zrazumieła, jakija «pretenzii» mohuć być da Minska), PMR — kraina (prynamsi, u hetym pierakananyja miascovyja žychary), u jakoj ažno 3 dziaržaŭnyja movy: ruskaja, ukrainskaja i małdaŭskaja (varta adznačyć, što słovy pišucca ŭ kiryličnaj formie i vyhladaje heta krychu dziŭna).
Tut jość mahčymaść adčuć siabie stałkieram, raspłačvacca hrašyma, jakija nie funkcyjanujuć bolš nidzie
(i kali vy źjedziecie adsiul ź miascovaj valutaj, to nidzie nie zmožacie jaje pamianiać).
Taksama vy pabačycie nievierahodnuju kolkaść rasijskich ściahoŭ na 1 kv.m. (imavierna, navat bolš, čym u samoj Rasii).
A jašče, tut chiba što nie ŭ kožnaha jość dva pašparty, adzin ź jakich prydniastroŭski, a druhi — rasijski.
3. Čaho čakać? Maralna padrychtujciesia, što tut na vulicach ciažka pabačyć ludziej, ale lohka — nieprychavanuju prapahandu. I pomnik Leninu. Taki hruntoŭny i pampiezny, nibyta z karcinki. Ale ŭ adroźnieńni ad našaha, što mieścicca nasuprać Doma ŭrada, fatahrafavacca ź im možna.
Ale kali vašy fotakartki z Uładzimiram Iljičom jašče nikomu nie zaminajuć, to fatahrafavać ciraspalski Dom urada nie varta. My sprabavali. I na heta adrazu adreahavała miascovaja achova.
Tut čas nibyta spyniŭsia. Ciraspal — heta muziej savieckaj atmaśfiery. U jakaści suvienira adsiul možna pryvieźci typovuju haziroŭku «Čaburaška», «Dziušes» ci «Buracina».
Kali vy pryjdziecie na vakzał, to pabačycie, što kaliści Ciraspal byŭ vielmi važnym punktam u transpartnych kamunikacyjach. Tut 18 puciej, ale ž vidać, što 17 ź ich — užo ŭ adpačynku. Tolki pa pieršym chodziać ciahniki. 4 razy na dzień. I kali ŭ raskładzie možna pabačyć bahata alternatyŭ, varta źviarnuć uvahu, što amal usie ich admianili.
Taksama treba pamiatać, što skarystacca kartkaj tut — vialikaja ŭdača.
U nas heta atrymałasia tolki ŭ adnym supiermarkiecie (Sheriff). Uvohule Sheriff — heta bujny prydniastroŭski chołdynh pryvatnych kampanij. U Šeryfa jość usio: i praduktovyja hipiermarkiety, i banki, taksama miedyčnyja i spartovyja pasłuhi, a jašče vialiki ŭpłyŭ u śfiery suviazi i telekamunikacyj. I za ŭsim hetym stajać dva čałavieki. Napeŭna, z hetaha niejak vynikaje toje, što tut prymuć vašu kartku. Kažuć, što ŭ niekatorych kafe kartkaj taksama možna skarystacca, ale na ŭłasnym vopycie my ŭ hetym nie pierakanalisia. Usie padobnyja niazručnaści praz valutu, jakaja nie pryznajecca ŭ mižnarodnaj finansavaj sistemie.
Tamu nie ździŭlajciesia, kali na čeku vy pabačycie sumu ŭ rasijskich rublach (bo ŭsie tranzakcyi adbyvajucca praź ich).
A jašče, u ludziej tut «svoj kurs». Raźličvajemsia z haspadarom za žyllo, kažam, što skarystalisia kanviertaram valut i bačym, što musim dać 20 dalaraŭ. Na što čujem adkaz «u nas tut svaja sistema, tamu davajcie 21».
Što pryjemna ździŭlaje — heta najaŭnaść šmatlikich tavaraŭ ź Biełarusi. Na palicach lažać našy vafli «Vićba», šakaładki «Spartak», rahačoŭskaja zhuščanka, johurty i małako ad «Savuškina».
Taksama tut jość kavałačak Minska. U pramym sensie. Handlovy dom ź blizkaj nam tapanimičnaj nazvaj.
I niavažna, što asartymient tut jak u zvyčanaj savieckaj kramie padčas tałonnaj sistemy. Usio adno pryjemna viedać, što niedzie ŭ centry Ciraspala jość Minsk.
4. Niekalki łajfchakaŭ
- Što tyčycca maršrutak da Ciraspala, to jeździać jany kožnyja 20 chvilin, tamu viedać raskład nie abaviazkova.
- Pasprabavaŭšy niekalki varyjantaŭ, upeŭniena možam skazać, što žyllo zručniej za ŭsio šukać na Booking. Nie rekłama. I ceny tut adekvatnyja.
- Kali pryjedziecie ŭ Ciraspal — adrazu mianiajcie hrošy. Na kartku nie spadziavajciesia.
- Abaviazkova naviedajcie restaran «Ła Tokane». Tut možna pakaštavać sapraŭdnuju małdaŭskuju nacyjanalnuju kuchniu. Što pryjemna, biełaruskuju taksama. I ceny radujuć.
- Kab zastavacca na suviazi, dastatkova kupić sim-kartu ŭ Kišyniovie. Jana budzie pracavać i ŭ PMR. U nas byŭ Moldcell, jaki, na dziva, tut pracavaŭ i ŭ niekatorych miescach navat łaviŭ 4G.
- Pabyvaŭšy tut, u jakaści suvienira viazicie nie tolki «savieckuju» haziroŭku, a jašče i niešta bolš mocnaje. Miascovaja słavutaść — vinna-kańjačny zavod KVINT. Nazva — abrevijatura ad «kańjaki, viny i napoi Ciraspala». Hety punkt u prahramie abaviazkovy dla vykanańnia. Bo nie pryvieźci vina ź Ciraspala — heta jak pajechać ź Biełarusi biez zhuščanki.
Kali jechać u Ciraspal, to dastatkova na adzin dzień. Ale jechać dakładna treba. Heta pašyraje kruhahlad i ŭzbahačaje vopyt. Bonusam: ty adčuvaješ siabie hierojem kampjutarnaj hulni z dobra pradumanymi dekaracyjami i siužetam. Spačatku, kali tolki pryjazdžaješ, bačyš abstanoŭku i nie bačyš ludziej, stanovicca prosta dziŭna. Ty ŭsio jašče spadziaješsia, što niešta źmienicca. Ale paśla razumieješ, što niekalki sabačak, babul, adna paračka zakachanych miascovych i takaja ž paračka turystaŭ — maksimum na siońnia. Darečy, z turystami cikava atrymałasia. Chłopiec z Francyi, dziaŭčyna — ź Italii. Pryjechali ŭ Ciraspal, bo im prosta cikava. Napeŭna, heta najlepšaja matyvacyja.
A biełarusam vandroŭka siudy padoryć nietypovyja ŭražańni i jašče adnu nahodu macniej palubić svajo.
