Na pytańni «Načnoj Svabody» adkazaŭ asudžany ŭ paniadziełak sudom Zavodzkaha rajonu Miensku da troch hadoŭ abmiežavańnia voli ŭ kalonii-pasialeńni sustaršynia arhkamitetu BCHD Pavał Sieviaryniec.
Pavieł Sieviaryniec z mamaj paśla suda, 16 maja 2011 h. fota Siarhieja Hudzilina.
Abłamiejka: Jakija ŭ vas adčuvańni ŭ pieršy dzień pa-za murami «amerykanki»?
Sieviaryniec: Dziakuju Hospadu i dziakuju ŭsim tym, chto padtrymlivaŭ i maliŭsia. Tamu što jość ludzi, jakim značna ciažej zaraz. Im patrebnaja budzie dapamoha.
Abłamiejka: Padčas sudovych pasiedžańniaŭ vy ŭvieś čas stajali? Heta niejak źviazana z prablemami sa zdaroŭjem?
Sieviaryniec: Tak, ale spadziajusia, što ŭ Viciebsku, dzie daviadziecca čakać vykliku na adbyćcio «chimii», mnie ŭdasca za hety čas zdaroŭje papravić. Patrebnaje nievialičkaje abśledavańnie.
Abłamiejka: Da siońniašniaha rašeńnia sudu vy jašče nie byli asudžanym i pavinny byli karystacca ŭsimi pravami hramadzianina. Jakaja medyčnaja dapamoha vam akazvałasia ŭ turmie jak hramadzianinu Biełarusi?
Sieviaryniec: Mahli pieradać leki. Ale ni abśledavańniaŭ, ni aperacyjaŭ, ja tak razumieju, pravodzić nichto nie źbiraŭsia. Kali ŭličyć, što amal piać miesiacaŭ nie davali mahčymaści sustrecca sa śviatarom dla spoviedzi i pryčaścia, choć heta zakonna i SIZA hatovy byŭ pryniać, ale ni sud, ni śledztva nie davali takoha dazvołu, možna mierkavać, što pravy hramadzian dla ich, na žal, pusty huk.
Abłamiejka: Alaksiej Michalevič zajaviŭ pra katavańni ŭ turmie KDB. Jaho słovy paćvierdziŭ na sudzie i Andrej Sańnikaŭ. Vy siońnia ranicaj skazali, što dla vas, jak dla čałavieka za kratami nia novaha, heta — prajavy režymu ŭtrymańnia. Dyk jak heta aceńvać tym, chto za kratami nia byŭ i chto zmahajecca za pravy čałavieka?
Sieviaryniec: Viedajecie, ździeki, katavańni i režym utrymańnia — heta abstraktnyja schiemy. A «raściažki» i źniavažlivaje staŭleńnie da ludziej (prabiažycie, kali łaska, pahrukajem vam dubinkami abo ŭ karšel troški padpichniem) dla mianie (a ja bačyŭ jak staviacca da zvyčajnych bytavych złačyncaŭ i tam pra pravy čałavieka havorka ŭvohule nia jdzie, tam moža być padłoha zalitaja kryvioju ŭ adnoj z kameraŭ rajadździeła), dla mianie heta chutčej pijanerlahier, prabačcie, toje, što adbyvałasia ŭ SIZA KDB. To bok, možna paciarpieć. Ja razumieju, što heta mnie jak maładomu čałavieku, ale ludziam, takim jak Sańnikaŭ, abo chto pieršy raz u turmie abo maładziejšym, da jakich stavilisia bolš žorstka, ja maju na ŭvazie tych, chto atrymaŭ pa try, pa čatyry hady zaraz, dla ich, biezumoŭna, heta bolš žorstka, dla ich heta ździeki, heta katavańni.
Abłamiejka: A ŭ pryncypie z hledzišča zakonaŭ i Kanstytucyi takoha nie pavinna być u turmie?
Sieviaryniec: Kaniečnie, takoha nie pavinna być. Ale pry siońniašnim režymie heta chutčej kvietački.
Abłamiejka: Va ŭspaminach adnaho ź biełaruskich nacyjanalnych dziejačoŭ 30-ch hadoŭ, chimika Jaŭchima Kipiela zhadvajecca, što ŭ 1930 hodzie, kali było aryštavana bolš za 100 pradstaŭnikoŭ biełaruskaj nacyjanalnaj elity — tak zvanych nacdemaŭ, usia achova turmy NKVD «amerykanka» składałasia z uradžencaŭ Sarataŭskaj huberni. U niadaŭnim interviju «Našaj Nivie» byłoha načalnika Frunzenskaha rajadździełu KDB Miensku Alaksandra Bahaniova jon skazaŭ, što ŭ KDB zastałosia kala 30 pracentaŭ vychadcaŭ ź Biełarusi. Ja, viadoma, razumieju, što žorstkaść abo dabrynia śledčaha ci nahladčyka nie zaležać ad jaho nacyjanalnaści, ale ŭsio ž, pavodle vašych nazirańniaŭ, što za publika ciapier pracuje ŭ biełaruskim KDB, chto tam śledčyja i chto nahladčyki? Ź jakich krajoŭ narod?
Sieviaryniec: Nahladčyki ŭ asnoŭnym biełarusy, mahu śćviardžać heta peŭna. Pavodle havorki i pavodzinaŭ siarod kanvairaŭ možna vyznačyć biełarusaŭ. I, darečy, jany stavilisia dastatkova prystojna. Navat vykonvajučy zahady. Było bačna, što, jak usiakamu biełarusu, im nia vielmi heta pryjemna. Što tyčycca śledčych, načalstva, tut adsotak ludziej, dla jakich Biełaruś nie źjaŭlajecca radzimaj, značna vyšejšy. Mnie ź imi było značna ciažej kamunikavać, tamu što ja prosta bačyŭ, što ludzi... jość adčuvańnie adčužanaści, čužyja ludzi. Tam nie pačuješ trasianki, nie pačuješ biełaruskaj skruhlenaści frazaŭ. Tam praśviečvaje ci to savieckaść, ci to Rasieja. Heta, kaniečnie, peŭnym čynam napružvaje. U słužbie, jakaja pavinna dbać pra biełaruskuju niezaležnaść, biełarusy zajmajuć nižejšyja pavierchi. A na vyšejšych — ludzi z savieckim mentalitetam, dla jakich Rasieja nia tolki radzima, ale jašče j palityčny aryjencir. Davodziłasia čuć tam uchvalnyja słovy pra rasiejskuju nacyjanalnuju ideju i nieparazumieńnie, kali havorka išła pra biełaruskaść, biełaruščynu, biełaruskuju niezaležnaść.
Abłamiejka: Ci nie było ŭ vas adčuvańnia, što mury turmy KDB pamiatajuć svaich raniejšych viaźniaŭ — vydatnych dziejačoŭ biełaruskaha adradžeńnia Losika, Łastoŭskaha, Ćvikieviča, paetaŭ Duboŭku, Hramyku i inšych?
Sieviaryniec: Tak. Viedajecie, kali da mianie nie puskali śviatara, ja praanalizavaŭ, zdajecca, heta adzinaje miesca ŭ Biełarusi, kudy nie zachodziŭ śviatar z tych časoŭ, z tych katavańniaŭ, kali rasstrelvali piśmieńnikaŭ. Mnie daviałosia raspytvać načalnika turmy pra padvały «amerykanki» i jon raspavioŭ pra niejkija pamiaškańni, u jakich navat niemahčyma zrazumieć, što rabiłasia, tak jany zbudavanyja. Biezumoŭna, u dvorykach, u murach adčuvajecca, što hetaje kamiennaje serca ŭ centry Miensku zachoŭvaje tuju pamiać.
Całkam hutarku možna pačuć na sajcie «Radyjo Svaboda».
Hladzi taksama: Pavieł Znaviec adkazvaje Paŭłu Sieviaryncu.
