A v Hrodno ja był, i vidieł Sovietskuju płoŝad́: tak vied́ chorošo sdiełali, udobno i dla ludiej! A ułočki tam kakije — uzkije, ubohije, nie projti nie projechať.
(Z razmovy sa staršyniom pryjomnaj Administracyi prezydenta.)
Paśla šmatlikich parušeńniaŭ zakanadaŭstva, źviazanych z rekanstrukcyjaj Horadni, navukoŭcy, historyki, krajaznaŭcy vyrašyli dasłać zvaroty ŭ Administracyju prezydenta i ŭ Kamitet dziaržaŭnaha kantrolu. U zvarotach pieraličanyja asnoŭnyja parušeńni zakanadaŭstva, padadzienyja aficyjnyja papiery, jakija heta paćviardžajuć. Układzienyja kopii artykułaŭ presy ŭ hetaj temie. Hramadzianie prosiać pravieryć metazhodnaść i racyjanalnaść vykarystańnia biudžetnych srodkaŭ na rekanstrukcyju histaryčnaha centru, prakantralavać dalejšaje vykanańnie rabot, ich adpaviednaść zakanadaŭstvu, pryciahnuć vinavatych asobaŭ da adkaznaści.
Dla ŭpeŭnienaści ŭ tym, što za spravu voźmucca, było vyrašana nakiravać listy nia poštaj, a aficyjna zarehistravać. Tamu 12.03.07 ja, Volha Čajčyc, razam z Paŭłam Karalovym, nakiravałasia ŭ Administracyju prezydenta z nadziejaj, što na vyšejšym uzroŭni prablema budzie vyrašanaja na karyść zakonu.
U budynku administracyi kala kožnych dźviarej nas čakaŭ achoŭnik, jaki raspytvaŭ, ź jakoj metaj my idziom, aznajamlaŭsia z našymi papierami i tolki paśla hetaha nakiroŭvaŭ nas da nastupnaha padjezdu. Užo z čaćviertaha razu my trapili ŭ pryjomny pakoj, dzie nas paprasili trošački pačakać (pryčym prasili pa‑biełarusku). Pa niejkim časie źjaviŭsia žyćciaradasny i vielmi dobry na vyhlad staršynia pryjomnaha pakoju. Zaprasiŭ da siabie ŭ kabinet. Paznajomiŭsia z nami i, jak dobry baćka, pačaŭ raspytvać:
— Što tiebia , Paša, privieło siuda?
Dziŭna, što nie na vy. A mianie, napeŭna, jon nie zaŭvažyŭ.
Paša pačaŭ raspaviadać. Paśla staršynia asabista aznajomiŭsia z usimi našymi papierami, praniksia, skazaŭ, što my małajcy, što cikavimsia «starinkoj», «vied́ eto očień važno, raźvivať kulturu, potomu čto kultura — załoh zdorovoj nacii». Jon kazaŭ pra toje, što «starina — eto očień chorošo, i ja tožie očień lublu starinku, vot, naprimier, niedavno ja jezdił tuda, hdie rodiłsia Tadieuš Kostiuško». Spytaŭ u nas, ci my viedajem, chto heta. Jon byŭ u Mieračoŭščynie. U mianie ŭ hety momant źjaviłasia dumka, što, moža, da jaho maje sens źviarnucca nakont Kobryna, i ŭ praciah razmovy kažu:
— A vy viedajecie, što budujecca chram‑pomnik Suvoravu? (naiŭnaja…)
— Da, znaju i połnosťju poddierživaju (trošački pamyliłasia). Suvorov vsiehda sčitał Kobrin svojej Rodinoj.
— Radzimaj? — vyrvałasia ŭ nas.
— Da, i kohda jemu było płocho, vsiehda jechał imienno v Kobrin.
Prajechali…
Maŭčym, my ž pryšli pa inšym pytańni.
Peŭna, kab dakazać nam, što jon znaŭca ŭ historyi, pačaŭ dzialicca ŭražańniami:
— I jeŝio v Miračovŝinie vidieł ja ohromnyj dvoriec znamienitych biełorusskich kniaziej Bobrovskich, — jak jon ich nazvaŭ. My z Pašam nie vytrymali i ŭ adzin hołas:
— Pusłoŭskich!
— Da, i tam jeŝio akvarium v poł był vdiełan, sajčas žie eto nie viernioš, a žal. A tak kulturu my poddierživajem. No Hrodno — eto niemnožko druhoje. Vied́ nužno dumať nie tolko pro zdanija, no i pro ludiej. Im žie žiť i jezdiť hdie‑to nužno. A v Hrodno ja był, i vidieł Sovietskuju płoŝad́: tak vied́ chorošo sdiełali, udobno i dla ludiej! A ułočki tam kakije — uzkije, ubohije, nie projti nie projechať.
— A vy byli kali‑niebudź u Vilni ci ŭ Krakavie?
— Nu, koniečno, no vied́ tam sovsiem druhaja situacija.
Sprabavali niešta kazać pra prajekt, pra parušeńni, pra marnavańnie dziaržaŭnych srodkaŭ, ale ŭsie heta nie asabliva zacikaviła našaha surazmoŭcu.
Nervy nie vytrymlivali. Paša paprasiŭ zarehistravać naš zvarot. Surazmoŭca ŭpeŭniŭ nas u tym, što ŭsio aficyjna, usio budzie naležnym čynam zarehistravana, razhledžana i pravierana. I daručyć jon hetuju spravu, chutčej za ŭsie, staršyni Haradzienskaha abłvykankamu Saŭčanku. I ŭsio b było vielmi fajna, kab nie adna maleńkaja drabiaza: praviarać akurat i treba miascovyja ŭłady. Atrymlivajecca, što Saŭčanka budzie praviarać sam siabie.
Parazvažaŭšy, naš surazmoŭca skazaŭ, što ŭ takim vypadku, moža, jon i daručyć hetu spravu Ministerstvu architektury, bo ni Ministerstva kultury, ni, tym bolej, Kamitet Dziaržkantrolu nia majuć da hetaha nijakaha dačynieńnia.
Padziakavaŭ nam za aktyŭny ŭdzieł u žyćci krainy i raźvitaŭsia. A kali pravodziŭ nas, raptam uzhadaŭ niešta znajomaje jamu z historyi:
— A vy znajetie, počiemu Bierioza Kartuzskaja tak nazyvajetsia? Tam Kutuzov ostavił svoj kartuz na bieriozie, — a pra toje, što heta prosta lehienda, i nazva pajšła ad kartuzijanskaha klaštara, jon i słuchać nie chacieŭ. — Niet, vsie taki Kutuzov tam na samom diele był.
Pavodle vierša‑lehiendy tam byŭ Suvoraŭ.
Tak, rasčaravanyja, spustošanyja i złosnyja my vyrašyli nie hublać nadziei i nakiravalisia ŭ Dziaržkantrol. Pavinny ž chacia b tam źviarnuć uvahu na nieracyjanalnaje vykarystańnie dziaržaŭnych srodkaŭ.
Da nas spuściŭsia adkazny pa pracy z nasielnictvam. Taksama aznajomiŭsia z našaj prablemaj i zapytaŭsia: «Čieho eto vy prišli k nam?» My z Pašam davaj tłumačyć usio spačatku: parušeńnie zakanadaŭstva, marnavańnie dziaržaŭnych srodkaŭ…
— Tak, tak, vsio poniatno. Počiemu vy nie obratiliś v obłastnoj hoskontrol?
— Heta vielmi važnaje pytańnie, chaciełasia b, kab ź im razabralisia na naležnym uzroŭni.
— Vy nie dovieriajetie obłastnym strukturam? Eto očień stranno...
— Skažycie, my možam zarehistravać naš list?
— Koniečno, otpravtie jeho v etot jaŝik dla korriespondiencii, i my vsio zariehistrirujem. A to, čto vy hovoritie na biełorusskom, małajcy. My imiejem pravo hovoriť na lubom hosudarstviennom jazykie. Ale biełaruskuju movu ja taksama vyvučav u škole ź piervaha pa vośmy klas.
— Dyk, my možam zarehistravać naš list?
— Vy mienia słušajetie? Ja vam užie vsio skazał.
— Skažycie, a jakaja jość vierahodnaść taho, što dziaržkantrol zojmiecca hetym pytańniem?
— Jeśli my posčitajem etot vopros očień važnym, to etim diełom budiet zanimaťsia obłhoskontrol, vozmožno, my poručim eto libo priedsiedatielu oblispołkoma, libo priedsiedatielu horispołkoma.
I znoŭ, ci Saŭčanka, ci Antonienka, buduć z saboj raźbiracca. Jany raźbiarucca. Žadajem pośpiechaŭ!
Zvaroty ŭ Administracyju prezydenta i ŭ Kamitet dziaržkantrolu možna pabačyć tut.
