Chto ŭ Biełarusi lidar? Mini-apytańnie moładzi A jak ličycie Vy? 46

Mazaika ŭ Bieraści aŭtarstva Alaksandra Kiščanki. Fota darriuss.livejournal.com

Hetaje mini-apytańnie na hučnaje zvańnie sacyjałahičnaha daśledavańnia nie pretenduje. Adnak zrazumieć, što tvorycca ŭ hałovach siońniašniaj moładzi, dapamahaje.

Udzielnikam letnika, jaki prajšoŭ sioleta na Vialejščynie, prapanavali skłaści asabistyja rejtynhi lidaraŭ suśvietnaj i biełaruskaj historyi. Apytanym — pa 16–19 hadoŭ.

Heta staršakłaśniki, navučency kaledžaŭ, pieršych kursaŭ VNU (u asnoŭnym — Baranavickaha dziaržuniviersiteta). Jany źjechalisia ŭ letnik z Homiela, Baranavič, Barysava, Žodzina, Pinsku.

Časta davodzicca čuć: u moładzi rusifikavanaja śviadomaść, jana całkam straciła nacyjanalnyja aryjenciry… Vyniki ankietavańnia pakazvajuć: aryjenciry — jość.

A voś hruntoŭnych viedaŭ nie staje.

Svaje rejtynhi skłali 17 chłopcaŭ i dziaŭčat, zhadaŭšy ŭ ich usiaho 124 histaryčnyja asoby, ź jakich 41 — ź biełaruskaj historyi.

(Dadatkova niekatoryja ŭ biełaruskija lidary zaličvali Suvorava, Kaciarynu II, Napaleona, Piatra I. Vidać, sychodzili ź mierkavańnia, što biełaruski lidar — heta toj, chto ŭ Biełarusi byvaŭ i na jaje ŭździejničaŭ.)

Absalutnym rekardsmienam u «ahulnym zaliku» (i siarod biełaruskich, i siarod suśvietnych lidaraŭ) staŭ Francysk Skaryna —

jaho nazvali 14 čałaviek z 17-ci. Za im — Jakub Kołas (13). Janka Kupała dzielić 3-je miesca ź Leninym. Na 4-m — Napaleon i… Hitler. Arhanizataraŭ takaja papularnaść «fiurara» šakavała.

Čamu zapisvali Hitlera ŭ lidary? «A što tut takoha? Jon byŭ dobry vajskovy kiraŭnik i stabilnaść pry im była», — nie zrazumieła dziaŭčyna z Homiela.

Nie jana prydumała hetyja kryteryi acenki.

Zaŭvažnyja ŭ ankietach i fakty zasvojenaha ŭ škole śpisvańnia.

Nu jak inačaj u dźvie hałavy adnačasova pryjšła b ideja zhadać Livinhstona, adkryvalnika vadaspada Viktoryja? Nie ŭ Zimbabve ž apytańnie ładziłasia. Skažacie, i Skarynu mahli pierapisvać adno ŭ adnaho? Mahčyma. Ale Skaryna pieramoh i pa vynikach niadaŭniaha daśledavańnia histaryčnaj pamiaci biełarusaŭ, jakoje ładzili łabaratoryja «Novak» i kampanija «Budźma».

Jašče adzin znak času: školniki ŭsprymajuć historyju Vialikaha Kniastva Litoŭskaha jak svaju.

I jaho lidary tryvała ŭvachodziać u nacyjanalny panteon. Vitaŭt nabraŭ navat na hołas bolš za Łukašenku. Viedali maładziony i inšych vialikich kniazioŭ — Jahajłu, Hiedymina, Alhierda. Zrešty, ciapier

vieda pra VKŁ — u volnym dostupie, bo dziaržaŭnaj ideałohii nie supiarečyć.

Vitaŭt ža taksama «dobry vajskovy kiraŭnik i stabilnaść pry im była».

Składaniej ź lidarami madernaj historyi. Z tymi, dziakujučy kamu isnuje siońniašniaja niezaležnaja Biełaruś.

Tolki adzin ankietavany zhadaŭ «stvaralnikaŭ BNR».

Pryčym litaralna tak i napisaŭ. Imionaŭ nie pryhadaŭ nichto.

U biełaruskim śpisie lidaraŭ pieravažajuć piśmieńniki i, šyrej, ludzi tvorčych prafiesij.

Aproč Kołasa i Kupały nazvanyja Bahuševič, Karatkievič, Mickievič, Tank, Krapiva, Ciotka, Łučanok, Šahał, Budny, Kiryła Turaŭski… jość i Volski ź Michałkom.

Moładź adznačaje i spartoŭcaŭ-čempijonaŭ (nazvanyja Nieściarenka, Mirny, Cylinskaja i Karstan).

Pakinuŭ śled u śvietaŭspryjmańni i školny pradmiet «Vialikaja Ajčynnaja vajna» — lidarami nazyvali partyzanaŭ baćku Minaja i Vasila Karža, partbosa Panamarenku, lotčyka Kažaduba, pijaniera-hieroja Marata Kazieja… Siamja Kupryjanavych nabrała stolki ž bałaŭ, kolki dziejny kiraŭnik dziaržavy. Da apošniaha ŭ ankietavanych — unikalnaje staŭleńnie: va ŭsich ankietach jaho imia ŭpisana ź inicyjałami abo ŭvohule z poŭnym imiem i imiem pa baćku. U nivodnaj ankiecie nie zhadany prezident RF Pucin, pra papularnaść jakoha ŭ Biełarusi časam lubiać parazvažać.

U suśvietnym śpisie vysokija miescy atrymali zachodnija lidary — takija, jak Džordž Vašynhton, Čerčyl, Kienedzi. Takoje było b niemahčyma pakaleńnie tamu.

I što ŭžo zusim było b niemahčyma: moładź zhadvaje ŭ šerahu lidaraŭ kiraŭnikoŭ Microsoft i Apple — Biła Hiejtsa i Styva Džobsa.

Unizie suśvietnaha śpisu kaho tolki niama: Bieryja i Al Kapone, Tutanchamon i Hienry Morhan, Mao Czedun i Čan Kajšy. Zaŭvažny ŭpłyŭ kinaindustryi — maładziony zhadvali Žannu d'Ark i Frydrycha Barbarosu, Čynhischana i Alaksandra Makiedonskaha, navat sułtana Saładzina. Byli i maskulturnyja hieroi — Eminiem, Marli. Cikava, što nichto z papularnych rasiejskich vykanaŭcaŭ u «lidary» nie prabiŭsia (zatoje nazyvali Hlinku, Čajkoŭskaha).

Nu i, jaŭna, «kab paržać», chtości ŭpisaŭ Džyhurdu,

chtości jašče — «paručnika Ržeŭskaha i hrafiniu». Ale heta navat pazityŭna: jak jašče adzin dokaz, što pierad nami — šarahovaja, niezaanhažavanaja moładź. I što jana ličyć Skarynu, Kołasa i Kupału najvialikšymi.

* * *

Pieršaja dziasiatka miescaŭ (u dužkach paznačanaja kolkaść zhadak u ankietach)

1. Francysk Skaryna (14)

2. Jakub Kołas (13)

3. Janka Kupała, Uładzimir Lenin (12)

4. Napaleon Banapart, Adolf Hitler (11)

5. Iosif Stalin (10)

6. Alaksandr Puškin (9)

7. Jefrasińnia Połackaja, Piotr I (8)

8. Vitaŭt (6)

9. Džordž Vašynhton, Piotr Kupryjanaŭ, Uinstan Čerčyl, Džon Kienedzi, Alaksandr Łukašenka (5)

10. Kandrat Krapiva, Kastuś Kalinoŭski, Maksim Bahdanovič, Volfhanh Amadej Mocart, Žanna d'Ark, Kaciaryna II, Alaksandr Makiedonski (4)

* * *

Ź biełarusaŭ, jakija žyvuć siońnia, lidarami nazvanyja:

Lavon Volski, Kaciaryna Karsten, Alaksandr Łukašenka, Ihar Łučanok, Maksim Mirny, Siarhiej Michałok, Julija Nieściarenka, Natalla Cylinskaja.

Siarhiej Mikulevič

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH