Beenefaŭskaja mova
Kali na vulicy lažyć hurbami śnieh i dźmie chałodny viecier, najlepiej schavacca ad kiepskaha nadvorja na paštamcie. Biezumoŭna, možna zabiehčy ŭ kramu, ale najbolš prystojnym miescam u horadzie pakul jašče zastajecca paštamt. Tam možna pachadzić la šklanych vitrynaŭ, parazhladać kalarovyja paštoŭki j marki. Na paštoŭkach redka kali sustrenieš nadpis “Z Kaladami!” ci “Z novym hodam!” pa-biełarusku, chiba zredku dzie zboku vystaŭlenaja dapatopnaja paštoŭka za tysiaču “rubloŭ”, mo' jašče savieckaha času, niepryhladnaja j zapylenaja.
Na poštu davodzicca zavitvać i dziela bolš prazaičnaje spravy – niešta adasłać ci nabyć. Tady zakručvajecca sapraŭdny paštovy tryler. Pryčynaju nieparazumieńniaŭ pamiž mnoju j paštarkami stanovicca… tak – mova. Adnoj nie spadabałasia, što biełaruskuju nazvu miesta Horadnia ja pradublavaŭ jašče pa-polsku: Grodno, dla tych, kamu “niepaniatna”. Paštarka razzłavałasia j stała vučyć mianie rodnaje movy, hruntujučy svaje filalahičnyja razvahi na tym, što niekali skončyła biełaruskuju škołu. Niejkaja ŭ jaje havorka była padazronaja, tamu ja nie pavieryŭ, što “pa narmalnaj biełaruskaj movie vsiehda była Hrodna, u svajej Varšavie budziecie pa-polski pisać, a tut…” Kalažanka jejnaja adnojčy ažno padskočyła na kreśle, sprabujučy abaranić (na najčyściejšaj rasiejskaj) biełaruski saviecki nazoŭ Horadni. Spačatku jana abvinavaciła mianie ŭ tym, što byccam uvodžu ŭ zman abjadnańnie “Biełpošta”, doblesnyja pracaŭniki jakoha nie abaviazanyja razhadvać “starosłavianskije nazvanija” dy “nie ponimajut na etom vašiem jazykie”. Maŭlaŭ, “eto kak rasšifrovať – Horodieja, Harodnia, hdie eto, v kakoj obłasti?” i hetak dalej. Dahetul jana čamuści dobra razumieła i Horadniu, i Bieraście – ničoha nia stałasia, nie pamierła, a tut hvałt uźniała. “Eto nie biełaruskaja mova!” “A jakaja ž?” — pytajusia. “Beenefovskaja!” Biełaruskaja mova – “eto kakoj-to staroriežimnyj jazyk… i voobŝie, vam čto, tiažieło normalno napisať?” — skaža jana mnie paźniej.
U Miensku paštarki nia hetkija ahresiŭnyja, jak časam sustrakajucca ŭ Homieli, zatoje bolš niepiśmiennyja, pierapisvajuć pa-rasiejsku z maich biełaruskamoŭnych blankaŭ prosta z mosta ŭ davalnym skłonie: “Karnijenku… Mialešku… Dašynaj”. Ale što da Homiela. Ja admysłova abyšoŭ usie, jakija byli pa darozie, paštovyja adździaleńni, i tolki ŭ adnym miescy sustreŭ paštarku, jakaja zrazumieła, što takoje “paštoŭki”. Astatnija albo “biełorusskoho jazyka nie izučali”, albo nie razumieli naahuł, pra što ŭ ich pytajucca. Handlarka šapiku “Biełsajuzdruku” na starym homielskim vakzale sprabavała ledź nia hvałtam zmusić mianie “hovoriť normalno – po-russki”. Jaje “sud́ba zakinuła iz Rośsii, i jazyk etot nieponiatien”. Cikava, što jana damahałasia, kab mienavita ja ź joj zahavaryŭ pa-rasiejsku, a na pierakłady tych, chto stajaŭ u čarzie pobač z mnoju, nie zvažała. “Ot-kr-ytk-i”. Na toje jana ledź nie zahałasiła: “A-a! Tak umiejetie po-russki! Nado było zdieś pritvoriaťsia!?”
Takim čynam, biełaruskamoŭnyja hramadzianie BNR, nie turbujcie svajoju havorkaju “sud́boj zaniesionnych iz Rośsii” i jak maha mienš užyvajcie “beenefovskij starosłaviansko-staroriežimnyj jazyk” jak na piśmie, hetak i ŭ maŭleńni. Kali ž užo vielmi karcić, kali łaska, štodruhi dzień miesiaca (pažadana šeptam).
Viktar Muchin
