Chvaroba sučasnaści: fanatyzm
Maskvu napatkaŭ nievialiki pahromčyk. Ašalełyja paśla projhryšu fanaty palili aŭtamabili, bili vitryny kramaŭ i taŭkli ludziej z azijackim typam tvaru, što mieli nieaściarožnaść źjavicca pierad vialikim ekranam pablizu Kramla. Ad rasstrełu Viarchoŭnaha Savietu jelcynskimi tankami ŭ kastryčniku 1993 hodu Maskva nia bačyła takich biesparadkaŭ.
U Francyi Dekart pieraviarnuŭsia ŭ trunie. Biassłaŭna raźbitaja francuskaja zbornaja cicha pakinuła Daloki Ŭschod biez adzinaha hołu i vypraviłasia na jaŭna zapoźnienyja kanikuły. “Djabalskaja viasna”, — napisali hazety i źviazali “paślamundyjalny” nastroj ź lopenaŭskim vynikam na prezydenckich vybarach dy rekordnaj abyjakavaściu hramadzianaŭ da parlamenckaj vybarčaj kampanii. “Try čverci zaŭziataraŭ francuskaj kamandy, — tłumačyć surjoznaja hazeta, — zvyčajna hałasujuć za levych”. U vyniku dla apošnich paraza “błakitnych” stałasia adčuvalnaj prablemaj.
Arhientyna — u rospačy, hłybiejšaj, čym paśla parazy na Malvinskich astravach. Futbolnaja pieramoha musiła stacca kampensacyjaj za ekanamičnuju katastrofu, futbalisty, što zarablajuć miljony dalaraŭ, mielisia prynieści pramień radaści bratam, pałova jakich žyvie za rysaj biednaści.
Što adbyvajecca? Ničoha asablivaha: zaŭziatary kirujuć śvietam. Specyjalnyja instytuty daśledujuć nia stolki sport (ź im usio jasna), kolki zaŭziatarstva — ad zvyčajnaha chulihanstva praz šavinizm asobnych hrupovak da vytančanaha snabizmu i začynienych dźviarej elitnych klubaŭ. Zaŭziatarstva robicca formaj adčužeńnia, samaizalacyi ad zvykłaha isnavańnia, jano razmykaje koła ruciny. Heta novaja cyvilizacyjnaja źjava, novaja forma ŭciokaŭ ad rečaisnaści, ad šeraści budniaŭ i bieznadziejnaści zaŭtrašniaha dnia.
Dobra heta ci drenna? Badaj što, i tak i hetak. Nad hetym jašče varta parazvažać.
Čamu, naprykład, u Rasiei kryzys 1998 hodu, jaki ŭdaryŭ pa miljonach ludziej, nia vyklikaŭ masavaha ruchu, nia vyklikaŭ navat paryvańnia da pratestu, a adzin japonski hoł pieratvaryŭ Maniežnuju płošču ŭ Vaterłoo? Sport, arhanizavany pa savieckaj systemie lichamankavaj hadoŭli čempijonaŭ, ščylna pajadnany z patryjatyzmam. I ŭčora, i asabliva siońnia, kali brakuje inšych jaskravych śviedčańniaŭ byłoj mahutnaści, spartovyja pośpiechi naahuł i “futbolny patryjatyzm” u pryvatnaści źjaŭlajucca adzinym ci asnoŭnym sposabam publičnaha i ŭsiebakovaha vyjaŭleńnia nacyjanalnych pačućciaŭ. Miesiačy japonskich studentaŭ, maskoŭskija “patryjoty” adyhralisia i za parazu na poli, i za inšyja kryŭdy.
Adnak hetaja źjava nia tolki rasiejskaja. Fanatyzm stanovicca siońnia, pavodle akreśleńnia francuskaha filozafa Alena Finkielkro, full-time job, pastajannym zaniatkam, chlebam nadzionnym, pierarastaje ŭ maniju i robicca takim usiudyisnym, nibyta “nacyjanalnyja pačućci nia mohuć być vykazany inakš čym praz spartovy šavinizm”.
Horš za ŭsio toje, što srodki masavaj infarmacyi pry padtrymcy papulistaŭ ci demahohaŭ pieratvarajuć sport, jaki zachłynajecca ŭ chulihanstvie, karupcyi, kamercyi, reklamie i dopinhu, u novy opijum dla narodu. Heta adbyvajecca, kali pad sprynt, udar pa varotach ci bakavy ŭ štanhu padvodzicca idealahičny j palityčny źmiest, jak, naprykład, u Francyi, — falšyvy i prymityŭny internacyjanalistyčny (bo spartoŭcy majuć čorny koler skury) ci patryjatyčny (viedajuć ci nia viedajuć jany słovy “Marseljezy”) “pasył”. Kali ž nadychodzić krach, razam z kamandaj aśmiajanymi i dyskredytavanymi robiacca i internacyjanalizm, i “Marseljeza”. A pasolstva ZŠA ŭ Meksycy achoŭvajuć 4 tysiačy palicyjantaŭ.
Absurd. Vynik — nie spartovy, a palityčny — atrymlivajecca taki, što zaŭziatar u čałavieku pieramahaje hramadzianina. Ale ž dziaržava — nie futbolnaje pole. I joj patrebnyja hramadzianie, a nie fanaty.
Leapold Unhier,
“Gazeta Wyborcza”
