Litaratary-aŭtsajdery na mašynie času
Vialiki hrom vakoł hvałtoŭnaje źmieny redaktaraŭ litaraturnych vydańniaŭ zavieršyŭsia małym daždžom. “Litaraturna-mastacki chołdynh” na čale ź Siarhiejem Kaścianom vypuściŭ pieršuju porcyju svajoj pradukcyi — zdvojenyja 7—8-ja numary časopisaŭ. “Abnoŭlenyja” peryjodyki svaim ducham i źmiestam viartajuć nas u dalokija savieckija časy, kali intelihiencyja rahatała z karykaturnych idejaŭ ču-čchie ŭ śvietłaj pamiaci časopisie “Korieja siehodnia”.
Najbolš źmianiłasia “Maładość”, ačolenaja Raisaj Baravikovaj. Redaktarka abiacaje adkryć rubryku “Škoła biznesu”, a ŭ cełym vydańnie nahadvaje zadornuju miašanku “Pieršaćvietu” i “Alesi”.
Adkryvajecca ž “Maładość”, jak i ŭsie astatnija vydańni, uryŭkam z pasłańnia Łukašenki parlamentu — tym samym, što aficyjnyja hazety pieradrukavali (a niezaležnaja presa, jakuju vydańni chołdynhu paśladoŭna beściać, i praanalizavała) try miesiacy tamu. Tekst pasłańnia, nadrukavany ŭ “Maładości”, adroźnivajecca ad “pałymianskaha” lepšaju styl-redakturaju. Cikava, što i kiruje “Maładościu” “redakcyjnaja rada” (u składzie Alesia Badaka, Volhi Kurtanič, Viktara Hardzieja i Anatola Kazłova), tady jak “Połymiem” — “redakcyjny saviet” (Viktar Praŭdzin, Uładzimier Sałamacha, Valancina Koŭtun, Andrej Fiedarenka).
Zdajecca, što litaraturnyja aŭtsajdery sieli ŭ mašynu času, kab jašče raz šukać ščaścia ŭ tych savieckich umovach, dzie ź pieršaha razu ŭźleźci na Alimp im nie ŭdałosia. Dziva što ŭsie “abnoŭlenyja” časopisy nahadvajuć abłasnyja hazety praminułaje epochi (“Maładość” tut nie vyklučeńnie) i ŭsie — na adzin tvar.
“Połymia” adkryvajecca (paśla Haranta Kanstytucyi, viadoma) praciaham “Načnych uspaminaŭ” Ivana Šamiakina, jakija dahetul drukavalisia ŭ “LiMie”. “Nioman” źmiaščaje dziońnikavyja zapisy supracoŭnika prezydentury Eduarda Skobieleva, papiarednija častki jakich publikavała “Vsiemirnaja litieratura”. “Połymia” adkryvajecca vieršam Kupały “Maładaja Biełaruś”, a “Vsiemirnaja litieratura” pad rubrykaj “Našy jubilary” źmiaščaje “Maju malitvu”. “Maładość” pieradrukoŭvaje Karatkievičavu “Ładździu rospačy” (!), a “Vsiemirnaja litieratura” — vieršy Nerudy ŭ pierakładzie Erenburha (!!). “Kupałaznaŭčyja” tvory U.Hniłamiodava i T.Nuždzinoj Jaŭhien Kryžanoŭski moh by i sa sceny začytvać… Voś jak pačynajecca, naprykład, artykuł “Kupała. Narod. Pieśnia”: “Dumajecca, pisać pra Kupału, nie pryčaściŭšysia znoŭ jaho słovam i dumami, niemahčyma”.
Siarod aŭtaraŭ “novaha” “Połymia” — Uładzimier Konan, Janka Sipakoŭ, Siarhiej Rubleŭski. U “Maładości” — Jury Ćviatkoŭ, Leanid Prančak. Ilvinuju dolu staronak, adviedzienych pad tvory biełaruskich aŭtaraŭ, zajmajuć teksty piśmieńnikaŭ, jakija ŭ vydańniach chołdynhu i pracujuć abo ŭvachodziać u ich redakcyjnyja rady: Praŭdzin, Skobieleŭ, Fiedarenka, Šamiakin, Šnip, Miatlicki. Nia dziva taksama, što pieradrukoŭvajecca šmat tvoraŭ savieckaje pary.
Zmročnaje ŭražańnie svajoj biezydejnaściu robić i bryljant u karonie chołdynhu — “LiM”, tyraž jakoha skaraciŭsia da 1561 asobnika. Zrešty, u kołach chołdynhaŭcaŭ tvorčy i finansavy pośpiech — rečy vielmi adnosnyja (dakładna tak, jak heta było ŭ 1940-70-ja). Čym, naprykład, patłumačyć toje, što “Vsiemirnaja litieratura” pry tyražy ŭtraja mienšym, čym u “Niomana”, drukujecca na afsetnaj papiery, ale kaštuje na 25% tańniej? Albo čamu “Nioman”, jaki viarnuŭ sabie vialiki farmat, kaštuje roŭna stolki ž — 2000 rubloŭ — jak i kurtataje “Połymia”?
U mašynie času znajšłosia prymianieńnie i Ŭładzisłavu Mačulskamu, jaki braŭ udzieł u niadaŭnim razvale Sajuzu piśmieńnikaŭ. Jaho pasłali kiravać vydaviectvam, źleplenym z byłych “Mastackaj litaratury” i “Junactva”.
U žniŭni čakajecca vychad numaroŭ niezaležnych časopisaŭ — “ARCHE” i “Dziejasłova”. Budzie z čym paraŭnoŭvać.
Mikoła Buhaj
Pišuć časopisy
“Połymia”, uspaminy Ivana Šamiakina ab pracy pradstaŭnikom Biełarusi ŭ AAN: “…Pry hałasavańni niaredka treba było biehčy praz usiu zalu, pad ujedlivyja ŭśmieški delehataŭ inšych krain, da savieckaj delehacyi — jak hałasavać? Za, suprać, ustrymacca? Dalokamu ad dyplamatyi niaprosta było razabracca. A ŭjavicie, što na druhi dzień hazety raśpisali, što biełaruskaja delehacyja prahałasavała suprać sajuznaj. Što było b!”
“Nioman”, Eduard Skobieleŭ: “11 vieraśnia 2001 h. — heta technalahičny chod dla ŭstanaŭleńnia paŭnaŭładździa Suśvietnaha ŭradu. I ŭdary suprać “terarystaŭ” — heta ŭdary pa inšadumstvie i nacyjanalnaj samaśviadomaści ŭ suśvietnym maštabie”.
“Nioman”, Luboŭ Hramyka: “Tolki ŭ ivanaŭskim Śviata-Ŭviadzienskim manastyry zamiratočyli kala 7 tysiač (!) ikon”. (Kličnik aŭtarki.)
