80% infarmacyi za svajo žyćcio čałaviek zasvojvaje da 7 hod. Va ŭzroście 10—12 hod jon užo zbolšaha sfarmavany. Tady ŭžo niama šancaŭ, kab zrabicca dźviuchmoŭnym.
Bolšaści z nas ciažka dajucca zamiežnyja movy. Šmat chto ciahajecca pa roznych kursach, zavučvaje słovy i vyrazy, ale žadanaha vyniku nie atrymlivaje. Eŭropa nabližajecca, a movami bolšaść z nas, niahledziačy na navučańnie ŭ škole dy navat u instytucie, tak i nie avałodała. Navat rasiejskaja, jakuju vučać usie i jak minimum na praciahu ŭsich školnych hadoŭ, z vusnaŭ biełarusa addaje tutejšym akcentam. Jak pravilna vyvučać zamiežnyja movy?
Daśledčyki movaŭ mohuć dać ciapier niekalki dobrych parad. Tyčacca jany anhielskaj movy, ale vykarystoŭvać ich mahčyma pry navučańni luboj, navat biełaruskaj ci rasiejskaj.
Kožny z nas viedaje sa škoły: čym bolš zavučyš słoŭ, tym lepš. Šmat chto pačynaje čytać knihi sa słoŭnikam, dumajučy, što tak i słoŭcy zavučvajucca, i tekst razumieješ. Adnak u sapraŭdnaści takaja navuka ničoha nie daje — bo šukańnie słoŭ zajmaje čas i adryvaje ad kantekstu. A pierakładzienyja słovy zabyvajucca na druhi dzień. Specyjalisty kažuć, što tak vyvučać zamiežnyja movy nia varta.
Nia ŭsie słovy sustrakajucca adnolkava časta. Isnujuć takija, jakich nikoli bolš nie napatkaješ, a inšyja pabačyš ci nia ŭ kožnym skazie. Apošnim časam movaznaŭcy skłali admysłovyja daviedniki pa vykarystańni słoŭ anhielskaj movy. Z dapamohaj kamputaraŭ byli prahledžany miljony tekstaŭ — ad zvyčajnych razmoŭ i natatak da SMS-paviedamleńniaŭ z elektronnymi listami. Dziakujučy hetamu stałasia viadoma, jakija słovy najčaściej užyvajuć daktary, a jakija — santechniki, jak havorać studenty j jak — čynoŭniki.
Kab zdabyć tyja štodzionnyja vykazvańni, movaznaŭcam daviałosia vykarystoŭvać metodyku špiehaŭ. Bo, naprykład, kali vam skazać, što buduć zapisvać kožnaje vaša słoŭca — ci budziecie vy kazać naturalna? Dazvołu na vykarystańnie zapisaŭ navukoŭcy pytali paśla samoha zapisu, tłumačačy, navošta heta patrebna. A dyktafony pracavali ŭ roznych miescach, navat u metro, kaviarniach i łaźniach.
Hetkim čynam paŭstali vialikija bazy źviestak. Naprykład, «World English Corpus» składajecca z 220 miljonaŭ słoŭ, a najbolšy «COBUILD Bank of English» uklučaje 450 miljonaŭ adzinak movy. Słovy tudy ŭklučany z anhielščyny brytanskaj, amerykanskaj, kanadzkaj, indyjskaj dy inšych jaje adhalinavańniaŭ.
Vyvučajučy ich, prafesary vyjavili, što čužaziemcu na vakacyjach u Anhlii dla narmalnaj štodzionnaj kamunikacyi patrebna viedać nia bolš jak dźvie z pałovaj tysiačy słoŭ. Amerykancy i anhielcy ŭžyvajuć za dzień kala 5 tysiač vyrazaŭ.
Vyśvietliłasia, što dla razumieńnia bolšaści tekstaŭ na 90% treba viedać tolki 7,5 tysiačy słovaŭ. Adnak, kab zrazumieć jašče 5%, daviadziecca zavučyć jašče 4 tysiačy. A nastupnyja 2% daducca paśla zubreńnia jašče 6 tysiač…
Tamu lepš vučycca razumieńniu movy z kantekstu, čym zabivać hałavu ŭsio novymi i novymi słovami, rajać anhielskija specyjalisty. A kali apanuješ toj moŭny minimum, dyk varta vyrašyć dla siabie, navošta tabie čužaja mova, i vučyć dalej słovy, źviazanyja ź niejkaj peŭnaj halinoj, naprykład biznesam ci astranomijaj.
Ciapier pra toje, jak vučycca. Možna słuchać u chacie kasety. Ale takaja metodyka daść vyniki tolki dyscyplinavanym i stojkim. Inšyja chutka straciać achvotu. Lepš ź niekim razmaŭlać. Jak pakazali daśledavańni, čužuju movu lahčej zrazumieć, kali my bačym surazmoŭnika.
Vinoju tamu tak zvanyja lusterkavyja neŭrony, što mieściacca ŭ našym mozhu. Jany złučajuć vobraz z hukam. I, darečy, niama roźnicy, sami vy bieracie asadku ci bačycie, što niechta inšy paciahnuŭsia pa jaje, — neŭrony adrazu ž spracoŭvajuć. Lusterkavyja neŭrony taksama adrazu ž biarucca za svaju spravu, naprykład, u hałovach zaŭziataraŭ, kali tyja bačać, jak ich lubimy futbolny napadajučy kidajecca da bramy supiernika. I niama roźnicy, dzie znachodzicca zaŭziatar — kala bramy, na stadyjonie ci na svajoj kanapie nasuprać televizara. Zrok z dapamohaj neŭronaŭ robicca dadatkovym kanałam dla pierasyłki infarmacyi.
Poŭny varyjant artykułu hladzicie ŭ hazecie "Naša Niva".
Rusłan Raviaka
