Pierasochła adna z hałoŭnych krynicaŭ valutnych pastupleńniaŭ u biełaruski biudžet.
Pavodle nieaficyjnych źviestak siońnia ŭ Salihorsku pracuje tolki treci rudakambinat. Hałoŭnaje kiraŭnictva nie kantaktuje z presaj i nie infarmuje pra sytuacyju i terminy jaje vypraŭleńnia navat svaich šarahovych supracoŭnikaŭ. Menedžary siaredniaha źviana taksama nia viedajuć, ci budzie pracavać pradpryjemstva zaŭtra. Pavodle ich słovaŭ, tavar ekspartujecca praź Litvu tolki ŭ Indyju. Kantrakt zaklučany ŭsiaho na 400 tys. ton.
Pytańni sa zbytam na pradpryjemstvie vostra paŭstavali jašče ŭvosień minułaha hodu. U śniežni časova nie pracavali pieršy i druhi rudniki. Źviazana heta było ź pierachodam funkcyj pradaŭca da stvoranaj Biełaruskaj kalijnaj kampanii (BKK), kudy na parytetnych umovach uvajšli «Biełaruśkalij» i «Ŭrałkalij». Pakul kiraŭniki BKK sprabavali damovica z krainami-imparterami na pastaŭku ŭhnajeńniaŭ, «Biełaruśkalij» pracavaŭ na ŭnutrany rynak. Ale patreby sielskaj haspadarki ŭžo daŭno zadavolenyja, składy pierahružanyja, dla zachoŭvańnia pradukcyi vykarystoŭvajuć prosta vahony.
Raniej ekspartam biełaruskaj pradukcyi zajmałasia Mižnarodnaja kalijnaja kampanija (MKK), stvoranaja ŭ 1992 hodzie, paśla taho jak niekantralavany prodaž uhnajeńniaŭ z byłoha SSSR prymusiŭ eŭrapiejcaŭ uvieści antydempinhavyja sankcyi. MKK vycisnuła z rynku šmatlikich pasrednikaŭ, stvaryła adnakanalnuju systemu ekspartu i ŭviała adzinuju cenavuju palityku. Kampanija paśpiachova kaardynuje prodaž kalijnych uhnajeńniaŭ u 60 krainach śvietu, ale patrabuje za svaje pasłuhi kala 7% ad vyručki. Heta nie zadavalniała najvyšejšaje kiraŭnictva krainy. Pavodle ich padlikaŭ, pracujučy praz MKK, dziaržskarb štohod hublaŭ kala 100 młn dalaraŭ. «My damahajemsia taho, kab usie srodki ad prodažu ŭhnajeńniaŭ jak u Biełarusi, tak i ŭ Rasiei traplali ŭ kišeniu vytvorcaŭ, a nie pasrednikaŭ, jakija nažyvajucca na hetym. My ŭ hetym upeŭnilisia za pieršaje paŭhodździe hetaha hodu, atrymaŭšy prystojny finansavy vynik pa prodažy kalijnych uhnajeńniaŭ u paraŭnańni z uzroŭniem minułaha hodu», – tłumačyŭ A.Łukašenka hod tamu.
Ale specyjalisty kažuć, što rost u 2005 hodzie zabiaśpiečany padvyšeń-niem cenaŭ, ekspart «Biełaruśkaliju» ŭ paraŭnańni z 2004-m vyras na 0,8%. Akramia taho, kiraŭnictva krainy nie ŭličyła, što na biełaruski chlorkalij nakładzieny eŭrapiejskija antydempinhavyja miery. Heta značyć, što ŭ novyja krainy Euraźviazu, u tym liku i da susiedziaŭ, pastaŭlać pradukcyju «Biełaruśkaliju» mahčyma tolki praz MKK.
Niahledziačy na heta, ukazam prezydenta vyklučnaje prava ekspartu dadziena dziaržavie praz VA «Biełaruśkalij» i AAT «Biełaruskaja kalijnaja kampanija». Ad samastojnaha prodažu ŭ 2006 hodzie planavałasia atrymać 1–1,2 młrd.
Spraŭdzić ambicyjoznyja plany nia ŭdasca. Hod tamu specyjalisty skieptyčna stavilisia da zajaŭlenaj dziejnaści, prahnazavali prablemy na niekatorych asnoŭnych napramkach – Łacinskaj Ameryki, Kitaju.
Pieramovy z samym bujnym pakupnikom – Kitajem – doŭžacca z vosieni. Uviesnu na sustreču pradstaŭnikoŭ pajšło ŭsiaho niekalki chvilinaŭ: biełaruski bok zajaviŭ pra padvyšeńnie cenaŭ na $40 za tonu, kitajski – pra žadańnie pamienšyć jaje na $20. U vyniku, Kitaj pačaŭ kuplać uhnajeńni ŭ Kanadzie, zaklučyŭšy damovu i na 2007 hod. Śledam za susiedziami patrabavać źnižeńnia koštu na $20 za tonu pačali indyjcy.
Ale sarvanyja pieramovy ź pieršym pakupnikom – prablema druhasnaja. «Biełaruśkalij» uvohule nia maje rynkaŭ zbytu. Stvareńnie asabistaha paŭnavartasnaha sieciva zbytu patrabuje nia tolki vialikich srodkaŭ, ale i kvalifikavanych kadraŭ, peŭnaha terminu dla stvareńnia internacyjanalnych filijaŭ.
Samaŭpeŭnienaść vyšejšych čynoŭnikaŭ užo pryviała krainu da krytyčnaj sytuacyi. Heta tolki na pieršy pohlad paciarpieŭ Salihorsk. Spynieńnie adnaho z asnoŭnych zdabytčykaŭ valuty dla ŭsioj krainy nia moža nie adlustravacca na jaje ekanamičnym stanoviščy. Za košt valutnych pastupleńniaŭ padtrymlivajecca kurs biełaruskaha rubla, strymlivajecca rost cenaŭ. Vysokarentabelnyja pradpryjemstvy finansujuć stratnyja, a ich u Biełarusi tracina. Akramia hetaha, biudžet nie atrymlivaje vialikich padatkaŭ, jakija iduć na sacyjalnyja mety.
Aptymizmu brakuje jašče i tamu, što biełaruski vice-premjer adznačyŭ abjektyŭnyja pryčyny padvyšeńnia koštu na ŭhnajeńni – padaražańnie nafty i hazu. «Pradpryjemstva enerhajomistaje i nia moža pracavać sabie na stratu, kab mieć mahčymaść adnaŭleńnia asnoŭnych fondaŭ», – adznačyŭ V.Siamaška na pačatku traŭnia. Heta daje padstavy mierkavać, što ŭ vyniku niaŭdałych pieramovaŭ z Rasiejaj u hazavym pytańni «Biełaruśkalij» sutykniecca ź jašče adnoj patavaj sytuacyjaj.
Taciana Hacura
