“Levyja idei bolš čałaviečnyja”
Durań toj, chto ŭ maładości nia byŭ buntaŭnikom, a ŭ staraści nie zrabiŭsia kanservataram. Niaciažka, zychodziačy z hetaje sentencyi, zrazumieć ludziej stałaha vieku, jakija trymajucca kamunistyčnych pohladaŭ. Ale čym pryciahalnaja kamunistyčnaja ideja dla ludziej da 60 hadoŭ, jakich, pavodle statystyki, u biełaruskich kampartyjach pad 30%?
Znajści kamunista niepensijnaha vieku vyjaviłasia spravaj dosyć składanaj. Siabry PKB imknucca nie afišavać svajoj partyjnaj prynaležnaści. “Jany pracujuć abo ŭ firmach, abo ŭ dziaržaŭnych ustanovach i bajacca, što takaja infarmacyja moža paškodzić im na pracy”, — patłumačyła sakratarka CK PKB Alena Skryhan. U KPB nia tak ćviorda trymajucca kanśpiracyi. Mnie prapanavali pahutaryć ź siabroŭkaj partyi Irynaj Łabus — nastaŭnicaj fizyki mienskaj škoły №19.
Mianie sustreła miłaja abajalnaja kabieta ŭ čyrvonym harnitury.
U kamunistyčnyja časy Iryna ŭ partyi nie była. Čamu? Bačyła nieadpaviednaść pamiž słovami i spravami tahačasnych kamunistyčnych funkcyjaneraŭ. “Dyj siamja dla mianie była samym važnym: u mianie try syny”. Siamja i ciapier jość jejnym apiryščam. Muž u partyju nie ŭstupiŭ, ale trymajecca levych pohladaŭ. Syny ž raz-poraz krytykujuć maci za “radykalizm”.
Kamunistam byŭ Irynin baćka, jaki zapisaŭsia ŭ partyju ŭ časie vajny: “Jon zrabiŭ heta na Vołchaŭskim froncie, pad Leninhradam, pad pahrozaj akružeńnia. Ludzi, jakija ŭstupali ŭ partyju ŭ takich umovach, rabili heta nie dziela vyhady. Tamu baćka zaŭždy vielmi baluča ŭsprymaŭ toje, što adbyvajecca ŭ KPSS”.
Na pačatku 90-ch Iryna dałučyłasia da levaha Ruchu za sacyjalny prahres i spraviadlivaść. Šturškom da hetaha staŭsia jelcynski rasstreł rasiejskaha parlamentu. Kadry tankavych załpaŭ nastolki ŭzrušyli žančynu, što jana prosta chacieła vybiehčy na vulicu ź vialikim plakatam “Ja — suprać!”. Z taho času i vyrašyła zaniacca palitykaj. Iryna prymaje rasiejskija prablemy blizka da serca, bo, jak balšynia kamunistaŭ, žyvie “nie ŭ Respublicy Biełarusi, a ŭ SSSR”: “Ja saviecki čałaviek, vyrasła ŭ Savieckim Sajuzie i vielmi hetym hanaryłasia. Dla mianie było strašnym udaram razbureńnie hetaj vialikaj krainy”.
U 1996 h. Iryna zrazumieła, što bolš nia moža pasiŭna spačuvać levaj idealohii — treba ŭstupać u partyju: “Zrabić inačaj, niejak chavać svaje pohlady — značyła zdradzić sabie i svaim ideałam”.
Kali Iryna pierachodziła na novaje miesca pracy ŭ 19-ju škołu, dyk paviedamiła dyrektarcy pra svaju partyjnaść. “Nu i što, — adkazała taja. — Vy ž nia budziecie prapahandavać svaje idei na ŭrokach”. I nijakich narakańniaŭ i pohladaŭ skosa ad kalehaŭ nastaŭnica fizyki nie zaŭvažyła...
Iryna pierakananaja, što za kamunistyčnaj idealohijaj — budučynia: “U levych idejach zakładzieny vielmi hłyboki sens. Jany bolš čałaviečnyja, bolš spahadlivyja, čym pravyja. Za pryhožymi frazami pravych idzie vialikaje zło. Levaja ideja kliča ŭvierch, da ideału, da ščaścia ŭsiaho čałaviectva. A pravaja — heta šlach uniz. Jon lahčejšy, hety šlach, tamu jon bolš vabić: sytym straŭnikam, dabrabytam — svaim i svajoj siamji”.
Jana ličyć, što bolšaść žycharoŭ Biełarusi schilajecca da levych pohladaŭ, ale saramiažliva paśmichajecca: “Viedajecie, ludzi nieidealnyja. Jany pavažajuć levyja idei, adnak skažy kamu: jość mahčymaść adkryć firmu i zarabić dobryja hrošy — i jon zrobić tak”.
Hetaj samaj “nieidealnaściu” Iryna tłumačyć i brak moładzi ŭ partyi: “Maładyja ludzi schilnyja da levaj idei, bo im bližej pačućcio sacyjalnaj spraviadlivaści. Adnak jakraz maładość, imknieńnie vykazać svaju dumku zaminaje padparadkavacca partyjnaj dyscyplinie. Vielmi ciažka zrabić tak, jak vyrašyła bolšaść, kali ty z hetym nia zhodny. Voś hety pryncyp demakratyčnaha centralizmu adprečvaje moładź ad partyi”.
I heta nie adzinaja pryčyna taho, što partyja nie pryvablivaje vialikaj kolkaści neafitaŭ. “Da arhanizacyjaŭ, partyjaŭ siońnia ludzi staviacca vielmi naściarožana, ź niedavieram. Zaradžajecca ŭsio ź niejkaj idei, a potym lidery pačynajuć vyrašać niejkija svaje materyjalnyja drobnyja prablemy”, — hučyć škadavańnie ŭ hołasie Iryny. Adnak potym praryvajucca pieramožnyja notki: kamunistyčnaja ideja, havoryć kabieta, usio adno pieramoža, bo ideja — bolš čym arhanizacyja. “Kali partyja stanie inšaj, schilicca, naprykład, da idejaŭ sacyjał-demakratyi — ja padumaju pra svajo siabroŭstva ŭ joj. Ale kamunistyčnym idejam nia zdradžu, bo heta maja sutnaść, maja natura”.
Arkadź Šanski
