Vielmi časta davodziłasia čuć dumku: «Ad vajny ŭ Iraku patychaje naftaj». Treba adznačyć — pravilnaja dumka. U adroźnieńnie ad Łukašenki, što rychtuje ŭvarvańnie ŭ kaśmičnuju prastoru, Buš i Błer nia mohuć sabie dazvolić nie ličyć hrošaj. U nas niejak nie pryniata kazać standartnyja dla zachodniaj palityki słovy «hrošy padatkapłatnikaŭ». Dziejańni palitykaŭ u krainach, dzie ŭłada padkantrolnaja hramadztvu, sapraŭdy pachnuć hrašyma, naftaj, inšymi resursami.
Staŭleńnie pieravažnaj bolšaści biełarusaŭ da vajny ŭ Iraku adlustroŭvaje moc infarmacyjnaha ŭpłyvu rasiejskich ŚMI na hramadzkuju dumku. Biełarusy pa-raniejšamu bačać śviet praz maskoŭskija «akulary». Paradoks: Ameryka — najbolš paśladoŭny, ćviordy prychilnik niezaležnaści Biełarusi. Mienavita ź inicyjatyvy Vašynhtonu ŭ 1993 h. Vialikabrytanija, Rasieja i, naturalna, ZŠA ŭziali na siabie harantyi zachavańnia terytaryjalnaha adzinstva i suverenitetu Biełarusi.
I tym nia mienš u śviadomaści peŭnych kołaŭ biełaruskaha hramadztva Vašynhton — «ahresar», a Maskva, jakaja prapanavała nam status pravincyi, — «hołub miru». U pačatku vajny nakručanaja ŚMI častka biełaruskaj aŭdytoryi z zadavalnieńniem hladzieła pa televizii na źbityja amerykanskija šrubaloty, usprymała paviedamleńni ab «ciažkich bajach» pad Basraj i Um-Kasram. Čakali, što «amerykanskija i brytanskija ahresary» narvucca na štości padobnaje da druhoha Vijetnamu.
Biełarusi treba tannaja nafta
Sučasny biełarus dahetul naležyć da rodu «homo soveticus». Toje, što adbyvajecca daloka za miežami našaj krainy, jaho turbuje bolš za toje, što adbyvajecca za ŭłasnymi dźviaryma. Savieckija hramadzianie aburalisia nia stolki adsutnaściu narmalovych umovaŭ dla žyćcia, kolki «varožaj dziejnaściu Ameryki». Biełarusy skiroŭvajuć nehatyŭnyja emocyi na «ahresara Buša».
Zdajecca, što heta my ŭžo «prachodzili». Ale nam znoŭ patrebna baraćba z uradžajem i z ahresarami, kamisary na pradpryjemstvach, idealohija, jakuju buduć vykładać u VNU, jak kaliści navukovy kamunizm... Niejki začaravany śviet.
Začaravany, ale dla značnaj častki hramadztva bolš kamfortny, zrazumieły. Staraja frazealohija, staryja vorahi. Dyk čaho my ździŭlajemsia, što i našaje žyćcio taksama nia nadta źmianiłasia?
Šlach da spakoju, miru, dabrabytu pralahaje praź jasnaje ŭjaŭleńnie taho, što adbyvajecca ŭ nas i vakoł nas. Jak dziaržava, my majem svaje intaresy, jakija dastatkova časta nie supadajuć z nacyjanalnymi intaresami ŭschodniaha susieda.
Naprykład, va ŭžo zakranutym «naftavym» pytańni. U adroźnieńnie ad Rasiei, Biełaruś nafty nie pradaje. My jaje kuplajem u Rasiei pa suśvietnych cenach. Tamu kali dla Rasiei (druhoj paśla Saudaŭskaj Arabii krainy ŭ śviecie pa abjomach zdabyčy nafty) panižeńnie cenaŭ na «čornaje zołata» źjaŭlajecca nehatyŭnym čyńnikam, dyk dla nas hety čyńnik pazytyŭny.
Zrazumieła, čamu Maskva ŭsimi siłami imknułasia praciahnuć palityčnaje žyćcio Chusejna. Pastaŭki irackaj nafty na suśvietny rynak byli abmiežavanyja sankcyjami AAN, što spryjała zachavańniu vyhadnaj dla Rasiei dy inšych krainaŭ-naftazdabytčykaŭ kańjunktury cenaŭ. Da taho ž Rasieja rabiła dobryja hrošy na realizacyi prahramy AAN «Nafta ŭ abmien na charčavańnie». Toje, što ŭ vyniku adsutnaści samych prostych lekaŭ štohod pamirali tysiačy irakcaŭ, nie chvalavała ni Sadama, ni Kreml. Pieršy budavaŭ pałacy i fundavaŭ palestynskuju intyfadu, druhi zarablaŭ na supracoŭnictvie z režymam Chusejna hrošy. I tak mahło b być vielmi doŭha: Kusej i Ŭdej praciahnuli b spravu baćki. Dy voś prykraść — źjaviŭsia «suśvietny palicyjant» ź jahonaj «prahaj da nafty».
Hruzija i Čačenija za Irak
Kali ŭ vieraśni 2002 h. stała kančatkova jasna, što nastupnaj metaj antyterarystyčnaj aperacyi budzie režym Chusejna, Pucin prapanavaŭ «abmien» svajmu siabru Bušu: ZŠA zapluščvajuć vočy na bambardavańnie hruzinskaj terytoryi dy rasiejskuju aperacyju ŭ Pankiskaj ciaśninie, Rasieja atrymlivaje poŭnuju svabodu dziejańniaŭ u Čačenii; nu a ZŠA, kali jany tak žadajuć, niachaj skidajuć Chusejna. U Maskvie byli nastolki ŭpeŭnienyja, što Vašynhton pojdzie nasustrač («abmien» ža byŭ na karyść ZŠA), što pačali stvarać na aeradromach Paŭdniovaj Asiecii ŭdarnuju avijacyjnuju hrupoŭku — rychtavalisia «apracavać» Pankisi i pakazać upartamu Ševardnadze, chto hałoŭny. Ale ZŠA dali zrazumieć, što suverenitet krainy SND, maleńkaj Hruzii, nia jość pradmietam handlu. Vašynhton admoviŭsia taksama stavić na adnu došku Irak i Čačeniju: Maskvie było ŭ čarhovy raz ukazana na nieabchodnaść pavažać pravy čałavieka na miaciežnaj terytoryi. Padčas vizytu ministra abarony Rasiei Siarhieja Ivanova ŭ Vašynhton jaho amerykanski kaleha Donald Ramsfeld vykazaŭ «zakłapočanaść» tym, što naloty rasiejskaj avijacyi stvarajuć patencyjnuju pahrozu kanfliktu z NATO — na toj momant u Vazijani i Marneuli ŭžo byli razhornutyja bazy aljansu.
Poŭnaje nierazumieńnie pamiž Maskvoj i Vašynhtonam chutka pierarasło ŭ hučny skandał. 14 vieraśnia parlament Hruzii zajaviŭ ab namiery krainy ŭstupić u NATO. Na heta S.Ivanoŭ zajaviŭ: «Chaj ustupajuć choć u klub seksualnych mienšaściaŭ». ŚMI krain-siabroŭ «klubu» potym doŭha absmoktvali słovy rasiejskaha ministra. Hramadzkaja dumka ZŠA i Rasiei była padrychtavanaja da adkrytaha sutyknieńnia intaresaŭ Vašynhtonu i Maskvy ŭ irackim pytańni.
Rasiejskija ŚMI vinavacili ZŠA ŭ «nieapraŭdanym vykarystańni siły». U Maskvie dobra razumieli: u vyniku vajennaj aperacyi ŭ Iraku Rasieja moža zhubić nia tolki 8 młrd. dalaraŭ za padpisanyja ŭžo z Sadamam kantrakty. Skidańnie režymu Chusejna maje nia tolki doŭhaterminovyja bujnamaštabnyja ekanamičnyja nastupstvy. Źmiena hieapalityčnaj sytuacyi ŭ vyniku pieramohi sił antysadamaŭskaj kaalicyi maje nie lakalny, a hlabalny charaktar. Vajennaja aperacyja, praviedzienaja biez mandatu AAN, stvaraje istotny precedent dla mižnarodnych adnosinaŭ. Ameryka pakazała svaju rašučaść dziejničać i ŭ tych umovach, kali havorka idzie ab kardynalnym razychodžańni jaje intaresaŭ ź intaresami Rasiei i Kitaju — stałych členaŭ Rady Biaśpieki AAN. Zamacavańnie liderstva ZŠA ŭ vyniku pašyreńnia ich upłyvu na centralnaazijackija i zakaŭkaskija krainy SND, a ciapier i na Blizki Ŭschod stała faktam, vielmi niepryjemnym dla Maskvy. Adbyvajecca adpaviednaje źmianšeńnie ŭpłyvu Kramla.
Što budzie dalej
Ameryka afarmlaje stałuju vajskovuju i ekanamičnuju prysutnaść u Iraku. Chusejn vielmi šmat zrabiŭ, kab spraścić hetuju zadaču. Siaredni miesiačny zarobak u kazačna bahataj naftaj krainie na praciahu apošnich 30 hadoŭ nikoli nie pieravyšaŭ 20 dalaraŭ (revalucyja, vajna ź Iranam, uvarvańnie ŭ Kuvejt, paraza i sankcyi). Irakcy viedajuć, jaki vysoki ŭzrovień žyćcia majuć krainy Persydzkaj zatoki, da nafty jakich «dabralisia» amerykancy. U svoj čas Chusejn uładkavaŭ dziasiatkam tysiač irakcaŭ «ekskursiju» ŭ Kuvejt.
Iracki placdarm istotna dapamoža ZŠA bolš intensiŭna cisnuć na Syryju dy Iran. Stvarajucca ŭmovy dla mirnaha pahadnieńnia miž Izrailem i Syryjaj, a značyć, ścichnie połymia palestyna-izrailskaha kanfliktu. Tehieranu ž daviadziecca admovicca ad svaich planaŭ nabyćcia technalohijaŭ stvareńnia jadravaj zbroi i rakietnaj techniki.
Staŭšy mocnaj nahoj u Iraku, ZŠA majuć dadatkovyja mahčymaści spynić i finansavyja patoki, jakija žyvili suśvietny teraryzm. Paśla adnaŭleńnia naftazdabyčy Iraku Ameryka zmoža bolš ščyra parazmaŭlać z Saudaŭskaj Arabijaj. Pieravažnaja bolšaść terarystaŭ, jakija ažyćciavili akcyju 11 vieraśnia, byli paddanymi hetaj krainy.
My žyviom va ŭmovach adnapalarnaha śvietu. Admova ad pryznańnia hetaj realii, aryjentacyja na aŭtsajdera, jakomu nie dajuć spakoju imperskija ambicyi, ni ŭ jakaj stupieni nie kampensuje adsutnaści dobrych adnosinaŭ z ZŠA i Eŭraźviazam. I rana ci pozna Biełarusi daviadziecca vypraŭlać pamyłki minułaha.
Andrej Lachovič
